چرا قهرمانی ها در لیگ ایران یک بار مصرف است؟

چرا قهرمانان لیگ حرفه ای فوتبال ایران تا كنون موفق نشده اند از عنوان قهرمانی خود دفاع كنند؟ این سوالی است كه از جنبه های مختلف می توان آن را مورد بررسی قرار داد و چندین گزینه را در قالب پاسخ های این پرسش در نظر گرفت.اگر نگاهی اجمالی به لیگ كشورهای اروپایی بیندازیم متوجه خواهیم شد كه در هر فصل تعداد مشخصی از تیمها مدعی كسب عنوان قهرمانی هستند و پیش از آغاز هر فصل اعضای مجموعه ای كه برای كسب عنوان قهرمانی دورخیز می كنند كاملا مشخص می باشد. به عنوان مثال در كشور انگلیس سالهاست كه تیم های آرسنال، منچستر یونایتد و به تازگی نیز چلسی مثلث قهرمانی را تشكیل می دهند و یا در ایتالیا كه همواره تیم قهرمان سری آ از مجموعه تیم های میلان، یوونتوس، رم، لاتزیو و اینتر بیرون می آید. در اسپانیا وضعیت اغلب به این شكل است كه معمولا دو تیم رئال مادرید و بارسلونا قهرمانی را میان خود تقسیم می كنند و در آلمان نیز همواره بایرن مونیخ پای ثابت قهرمانی است.یكی از دلایلی كه در قاره اروپا چهره تیم های قهرمان از پیش شناخته شده است فاصله طبقاتی اقتصادی میان تیم های حاضر در لیگ می باشد.در لیگ این كشورها تنها برخی باشگاهها شرایط اقتصادی خوبی دارند و می توانند با هزینه های سرسام آور بازیكنان سرشناس را به خدمت بگیرند و یا دستمزد بازیكنانشان را پرداخت بكنند. تیم چلسی انگلیس نمونه بارز آن است.از زمانی كه رومن آبراموویچ، میلیاردر روسی این باشگاه را خرید، چلسی كاملا متحول شد و با خرید مجموعه ای از بهترین بازیكنان فوتبال جهان ناگهان مدعی قهرمانی در لیگ انگلیس و همچنین رقابتهای اروپایی گردید. اما شاید این سوال مطرح شود كه به چه دلیل تیم هایی چون منچستر یونایتد و آرسنال كه به اندازه چلسی در بازار نقل و انتقالات هزینه نمی كنند باز هم مدعی كسب عنوان قهرمانی در لیگ هستند؟ واقعیت این است كه درآمدزایی این دو باشگاه بسیار بیشتر از باشگاه چلسی است اما سیاست این باشگاهها هزینه غیر منطقی در بازار نقل و انتقالات نیست. آنها بیشتر ترجیح می دهند كه درآمد خود را صرف امور زیربنایی از جمله ساخت ورزشگاه جدید و یا توسعه فروشگاه محصولات خود در سراسر جهان نمایند. به هر حال تیمی كه از بنیه كافی مالی برخوردار است می تواند بدون كوچكترین دغدغه ای هزینه های جاری خود را تامین بكند و در پایان فصل مجبور نباشد برای جبران هزینه ها، اقدام به فروش بازیكنان كلیدی خود به تیم های ثروتمند نماید.همین موضوع باعث شده كه در برخی از كشورهای اروپایی تنها تیم هایی كه از قدرت مالی بالایی برخوردار هستند همواره برای كسب عنوان قهرمانی تلاش كنند و دیگر تیم ها خود نیز بپذیرند كه برای قهرمان شدن هیچ شانسی ندارند.اما علت مشخص بودن تیم های مدعی كسب عنوان قهرمانی در هر فصل را می توان از نقطه نظر فنی نیز بررسی كرد. معمولا تیم هایی قادرند مقام قهرمانی خود را تكرار كنند كه از مربیان با دانش برخوردار باشند. در این بحث منظور از مربیان بادانش، مربیانی است كه دارای تنوع در تفكرات تاكتیكی خود باشند و به عبارتی دیگر پس از یك فصل، مربیان سایر تیم ها تاكتیك های آنان را شناسایی و خنثی نكنند. شاید یكی از دلایلی كه تیم های لیگی در ایران نمی توانند در فصول متوالی مقام قهرمانی در لیگ را بخود اختصاص بدهند برخوردار نبودن از همین تنوع تاكتیكی باشد. این نقیصه باعث می شود كه پس از یك دوره زمانی كوتاه سایر مربیان لیگ، تاكتیك ها و ایده های مربی تیم قهرمان را شناسایی و خنثی كنند و بازیكنان آن تیم نیز به دلیل تكراری بودن تمرینات مربی با نوعی دلزدگی مواجه شوند.به همین دلیل است كه مربیان بزرگی چون آلكس فرگوسن و آرسن ونگر می توانند در سالهای متوالی در یك تیم باقی بمانند و با تمرینات و تاكتیك های متنوع خود همواره مدعی كسب عنوان قهرمانی باشند.با توجه به اینكه بودجه باشگاهها در فوتبال ایران رابطه مستقیم با تفكرات مدیران بخش های مختلف اقتصادی كشور دارد به همین دلیل هر سال وضعیت مالی تیم ها تغییر می كند و بر این اساس قدرت باشگاهها به موازات بنیه مالی باشگاهها تغییر می كند.طبق این فرضیه تیم هایی كه هر فصل سرمایه گذاری خوبی را انجام می دهند در آن فصل و یا فصل بعد از آن با جذب مربیان و بازیكنان بزرگ مدعی قهرمانی می شوند.دیگر عاملی كه در ناكامی تیم های قهرمان در فصل بعد از قهرمانی تاثیرگذار است، روحیه حاكم بر جامعه ورزش ایران می باشد. بارها مشاهده كرده ایم كه ورزشكاران ایرانی پس از یك دوره قهرمانی بلافاصله انگیزه خود را برای تكرار این عنوان از دست می دهند و دیگر نمی توانند خاطرات خوش گذشته را تكرار نمایند. به همین دلیل است كه در ورزش های انفرادی، بسیاری از ورزشكاران ایرانی پس از كسب مدال المپیك و یا جهانی یك رشته ورزشی به كلی محو می شوند و دیگر نامی از آنها به گوش نمی رسد. به هر حال وجود این معضل روحی و روانی، در فوتبال ایران نیز به چشم می خورد و در طول چهار دوره برگزاری رقابتهای لیگ حرفه ای این واقعیت به صورت ملموس تری در میان بازیكنان تیم های قهرمان مشاهده شده است.دیگر عاملی كه شاید منجر به دور شدن مدافعان عنوان قهرمانی از تكرار عنوان خود در لیگ بشود، ایجاد تغییرات گسترده در این تیم ها پس از دستیابی به عنوان قهرمانی باشد.اگر نگاهی گذرا به عملكرد تیم های قهرمان در رقابتهای باشگاهی در اروپا داشته باشیم به این واقعیت می رسیم كه این تیم ها پس از كسب عنوان قهرمانی تغییرات اندكی در نیروی انسانی تیم خود بوجود می آورند و اغلب نیروهای خود را حفظ می كنند. همچنین تغییرات بوجود آمده در سطح این باشگاهها تنها در حد ترمیم نقاط ضعف و جابجایی چند بازیكن می باشد. در حالی كه اگر در ۴سال اخیر عملكرد تیم های قهرمان در لیگ حرفه ای را مرور كنیم متوجه خواهیم شد كه بسیاری از تیمهای قهرمان پس از كسب عنوان قهرمانی، تغییرات اساسی در تركیب اصلی خود ایجاد كردند به همین دلیل در فصل بعد نتوانستند مانند گذشته نتیجه بگیرند. همانگونه كه كارشناسان فوتبال معتقدند كه نباید به تركیب تیم برنده دست زد، به همین دلیل تغییر بنیان یك تیم قهرمان تبعات منفی مانند جلوگیری از تكرار عنوان قهرمانی به دنبال خواهد داشت.از سوی دیگر این باور در دنیای ورزش به یك اصل تبدیل شده كه دفاع از عنوان قهرمانی بسیار دشوارتر از بدست آوردن آن است. هنگامی یك تیم قهرمان می شود تیمهای دیگر برای شكست دادن قهرمان باانگیزه تر می شوند و به همین دلیل است كه تیم های مدافع عنوان قهرمانی در فصل جدید از تیم هایی شكست می خورند كه در فصل قبل به راحتی و با اختلاف چند گل آنها را شكست داده بودند.در واقع مجموعه این عوامل باعث می شود تا اینكه در هر فصل از فوتبال ایران تیم های متفاوتی مدعی كسب عنوان قهرمانی بشوند و مدافعان عنوان قهرمانی به كلی از كورس قهرمانی كنار بروند.بسیاری از كارشناسان معتقدند در صورتی كه وضعیت مالی باشگاههای حاضر در لیگ حرفه ای شرایطی باثبات به خود بگیرد و مربیان تیم ها از تفكرات متنوع تاكتیكی برخوردار شوند (به گونه ای كه انگیزه بازیكنان برای قهرمانی های بعدی حفظ بشود) به طور حتم تعدادی تیم مشخص در آغاز هر فصل مدعی كسب عنوان قهرمانی در لیگ حرفه ای خواهند شد.

منبع : روزنامه همشهری