شروط روابط سالم اجتماعی

تجسس
- ارتباط معقول و منطقی با دیگران، ضرورت اجتناب ناپذیر حیات انسانی است. اگر ارتباط انسانها با یكدیگر نبود، بنای عظیم فرهنگ انسانی شكل نمی گرفت. باید گفت: زیبایی زندگی، در جمع انسانها تجلی می كند و میزان خوشبختی انسانها بستگی قطعی به چگونگی و حسن رابطه آنها با دیگران دارد. از این رو بجاست كه هر كس به بهبود رابطه خود با افراد پیرامونش بیندیشد و بكوشد رابطه اش با دیگران بهتر، مفیدتر و خوشایندتر باشد. در این مبحث با بررسی مفهوم ( تجسس) به عنوان یكی از عوامل مخل ارتباطی، به آسیب شناسی روابط سالم اجتماعی می پردازیم.
- در روابط انسانی هدف ، گشاده رویی و بنای ارتباط سالم و سازنده اجتماعی نیست بلكه نگهداری ارتباطات انسانی، بقا و امنیت ارتباطی بین انسانها مورد توجه است. هر رابطه انسانی را باید همانند سرمایه ای پنداشت و همواره در این اندیشه بود كه تنها به دست آوردن رابطه كافی نیست، مهم ، نگهداشتن سرمایه های انسانی است.
- تجسس را می توان جزو عواملی دانست كه منجر به نابودی یا حداقل كاهش سرمایه های اجتماعی و انسانی می گردد.
- تجسس یكی از این رفتارهای ناهنجار است كه به معنای كنكاش و پیگیری های یك فرد در امور غیرآشكار و محرمانه فرد دیگر است. به عبارت دیگر به معنای ( جستجو و پیگیری كار دیگران با نیت شیطانی و منفی ) است. قرآن كریم با رد تجسس می فرماید: ای كسانی كه ایمان آورده اید، از بسیاری از گمانها بپرهیزید، كه پاره ای از گمانها به یقین گناه است و تجسس نكنید و بعضی از شما غیبت بعضی دیگر را نكنید.
- از حضرت علی (ع) نقل شده است كه فرموده اند: مبادا از آن اشخاص باشید كه پرده در و فاش كننده رازها هستند، به درستی كه خوبان شما، كسانی هستند كه چون كسی به ایشان نگاه كند، به یاد خدا افتد و بدان شما كسانی هستند كه سخن چینی می نمایند و جدایی میان دوستان می افكنند و در صدد تفتیش عیوب مردم هستند.
- فرد با تجسس در امور خصوصی افراد مرتكب اعمال و معاصی كبیره ای همچون غیبت، افشای اسرار، اشاعه فحشاء، هتك حرمت و از بین بردن آبروی افراد، افشا و انتشار معایب و همچنین منجر به حرمت شكنی میان مسلمانان می شود.
- امام باقر (ع) در حدیثی به این نكته مهم اشاره فرمودند كه بسیار تكان دهنده است: نزدیكترین مرزها به مرز كفر و الحاد این است كه شخصی با شخص دیگر پیمان اخوت و برادری ببندد و سپس معایب و خطاها و انحرافات و لغزشهای او را بشمارد و در خاطر، ثبت و ضبط نماید تا شاید با فاش كردن آنها و بر باد دادن آبرو و حیثیت یك مؤمن بتواند برای خود سود دنیوی و نفسانی به چنگ آورد.
تحسس در مقابل تجسس:
- تجسس در لغت به معنای خوب گوش دادن، خوب دیدن و خوب درك كردن می باشد. تحسس پیگیری مثبت با نیت الهی است كه آن هم دارای شرایط خاص و بحث و بررسی لازم می باشد.
- در قرآن كریم به پرهیز از تجسس در امور دیگران سفارش شده است. ولی تجسس حدودی دارد كه اگر بر اساس دلسوزی باشد و نه در حد دخالت كردن در امور دیگران، پسندیده است، به عبارت دیگر تجسس در ( امور خانوادگی ) صحیح نیست ولی در ( امور اجتماعی ) صحیح می باشد.
- آنچه اهمیت دارد شناخت صحیح مرزهای تحسس از تجسس است. با این كه گفته می شود تحسس با انگیزه خدمت و یاری دیگران صورت می گیرد و انگیزه ی الهی دارد، به نظر می رسد واجد یك شرط اساسی است و آن داوطلبانه بودن است. یعنی فرد مورد تحسس قرار گرفته باید اجازه و رضایت كافی نسبت به فرد متحسس داشته باشد. یعنی نمی توان به اجبار راجع به دیگران اقدام به تحسس نمود.
نتیجه گیری:
۱- آیات شریف قرآن و نیز روایات وارد شده از اهل بیت علیهم السلام بر مذمت تجسس دلالت دارد.
۲- تجسس در احوال خصوصی مردم منجر به انجام گناه و غیبت و تهمت می شود. بنابراین خلاف شرع است.
۳- تجسس در مسائل شخصی جایز نیست و افشا و برملا نمودن اسرار شخصی موجب شیوع فساد در جامعه مسلمین می گردد.
۴- با توجه به اهمیت رعایت موازین شرعی و اخلاقی باید مراقب بود كه تحسس به تجسس تبدیل نشود.
۵- تجسس درباره مفسدین و مخالفین اسلام و نظام اسلامی به منظور خنثی نمودن توطئه آنان امری ضروری است.
۶ - ایمان، ورع ، تقوا و امانتداری و راز داری همگی از جمله فضایلی است كه انسان را از تجسس در امور شخصی مردم باز می دارد.

منبع : تبیان