به سوی شهر فرهنگ مدار - انسان متعالی

انسان در جوامع امروزین به رغم دستاوردهای شگفت انگیز علمی و غلبه بر بسیاری ناهمواری ها در هیاهوی تكنولوژی، سخت گم شده است. شهرهای امروز در روابط پیچیده خود انسان ها را نظام مند و در چارچوب آداب بوروكراتیك می پذیرند؛ تقسیم پیچیده وظایف، ضرورت اندوختن دانش های روز، افتادن در وادی رقابت برای كسب بهترین ها و بالاخره ضرورت هنر مدیریت مطلوب زمان، انسان شهرنشین را ناگزیر در هیاهوی روزمرگی گم می كند.این حكایت شهرهای پیشرفته است كه در گذاری به قاعده و آرام، از جامعه روستایی به شهر رسیده اند و دستاوردهای قابل توجهی در شهرسازی نوین داشته و مدعی فرهنگ شهرنشینی و شهروند مداری هستند، اما در كشورهای جهان سوم از جمله ایران كه شهرهای جدید معمولا با اقتدار مدیریتی و غلبه زورمدارانه صنایع پدید آمده و گسترش دامنه مهاجرت روستاییان به شهرها رو زبه روز گستردگی و افزایش سهم شهرنشینی را موجب شده، حكایت از نوع دیگری است.در زندگی شهری، پیوستگی عجیبی بین منافع آحاد افراد وجود دارد؛ تنیدگی منافع و مشتركات در زندگی شهری به قدری است كه عدم رعایت آن از سوی دیگر شهروندان، عملا زندگی را دچار تنش كرده و اختلال ایجاد می كند.علاوه بر این، توجه به این مسئله نیز ضروری است كه اقشار ساكن در شهرها عموما دارای خواستگاه های طبقاتی و فرهنگی نسبتا متفاوتی هستند و علاوه بر تفاوت سطح سواد و آگاهی جمعی، خرده فرهنگ های حاضر در زندگی شهرها احتمال بروز تنش و تضادهایی را در متن زندگی شهری متصور می سازند. به سبب تفاوت نحوه زندگی شهر و روستا و اینكه شهرها قواعد خاص خود را در اداره امور می طلبند و همچنین بالا رفتن درصد شهرنشینی سالهای اخیر در كشور كه معمولا پیش تر و قوی تر از تدابیر و بسترسازی های معمول صورت گرفته، كلا مسائل ویژه ای در عرصه شهر مطرح شده كه فرهنگ و آداب نوینی را می طلبد.دیگر اینكه اقتصاد شهری ما در اغلب مولفه ها دچار ابهام است؛ توزیع عادلانه ثروت و دستیابی به حد متوسط مطلوب از رفاه و تامین اجتماعی هنوز در زمره برنامه ها و آمال مسئولان است. از طرفی در سلسله مراتب نیازهای انسانی نیز ضرورتا یكسری از نیازهای اولیه از جمله خوراك، پوشاك، مسكن، امنیت، احترام و ... باید تامین شود تا انسان فرصت یابد در مسیر جست وجوی تعالی و تكامل بیشتر قرار گیرد.دستیابی به كمال انسانی در حیات دنیایی هنگامی میسر است كه بتوان با هدایت همه نیازمندی های روزمره، در عین تلاش و تكاپوی زیست و بهره مندی از نعمات و مواهب خداوندی به كمال معنوی و حقیقت مطلوب كه همان اتصال بلاشرط به خداوند بی همتاست دست یافت.به نظر می رسد نقش دولتمردان و مسئولان، علاوه بر تامین حقوق شایسته شهروندی و شهروند مداری و تبیین گسترده مقولاتی چون حق و تكلیف شهروندی، ارتقای پرتوان و روزافزون آگاهی شهروندان در همه حیطه های زندگی شهری است. اندیشه پیشنهاد ستاد ارتقای فرهنگ شهرنشینی و تصویب آن و وظایفی كه در جهت آموزش های حقوق شهروندی برای آن تعیین شده است از جمله آموزش های فرهنگی، مهارت های رفتاری، ترافیك و ... بسیار باعث دلگرمی است. مسئولان شهری ما به حق ضرورت های امروزین شهر را درك كرده و در راستای قانونمند كردن آن حركت كرده اند.لازم است در روند فرهنگسازی مقولات گوناگون مطرح در زندگی شهری از قبیل آپارتمان نشینی و ترافیك، نحوه تعاملات تعریف اجتماعی، تعریف شده و ضمن شناخت، معرفی و پذیرش مسائل و واقعیت های موجود، به جست وجوی راه های مطلوب پرداخت و با عنایت به اینكه شهر عرصه وحدت منافع شهروندان است، بیش از همه در عرصه ضرورت رعایت منافع جمعی و وحدت این منافع به تبیین و كار فرهنگی پرداخت.از طرفی با توجه به اینكه به هر حال احتمال رعایت یا عدم رعایت قانون از جانب هر شهروندی به عللی چون ناآگاهی، سهل انگاری و بعضا تعمد وجود دارد، گزینه های مختلف رفتارهای احتمالی مورد بحث و نظر قرار گیرد و در خصوص تبعات برخوردهای مختلف، توضیح داده شده و گزینه های رفتاری مطلوب معرفی شود.بارور كردن حس وحدت و مشترك بودن منافع، درك و پذیرش و تبیین آن و مهمتر از همه اینها باور به این مهم از سوی همه شهروندان، پروسه ای است كه نیاز به كار فرهنگی گسترده، مستمر و مداوم دارد.نكته دیگری كه جهت اجرایی كردن ستاد ارتقای فرهنگ شهرنشینی باید مورد توجه قرار گیرد این است كه مسئولان به موازات تلاش برای حل معضلات شهری به مقوله مهم مهندسی مطلوب و روابط انسانی بپردازند و لازم است در این راستا علاوه بر استفاده از تجربه مشترك شهرهای مختلف دنیا كه مفاهیم و تعاریف عمومی و مقولاتی چون حق و تكلیف را شامل می شود، توجه خاص به روح انسان ایرانی مسلمان و ویژگی های آن كه دارای پیشینه غنی فرهنگی بوده و میراث دار بزرگانی در حوزه دین و اندیشه در همه ادوار بوده است، مبذول كنند. در صندوقچه این میراث، گوهرهای گرانبهای مفاهیم و مباحث اصیل بشری از منظر انسان شناختی و در پرتو تعالیم دینی و عرفانی وجود دارد.مدیران و تصمیم گیران عرصه شهر می توانند علاوه بر آموزش های آكادمیك و فن سالارانه با طرح مصادیق معرفت های گاه فراموش یا كمرنگ شده در هیاهوی زندگی شهری، دامنه فرهنگ شهری را غنا بخشند و در باب مفاهیم پایه ای در زندگی بشر از قبیل كرامت انسانی و مباحثی چون ضرورت گذشت و مدارا در برخوردهای اجتماعی، وحدت منافع تمامی شهروندان و پاسداشت نعمت های خداوندی از جمله احترام و حفظ محیط زیست و ... با برقراری سمینارها و كارگاه های آموزشی با استفاده از حضور استادان برجسته تلاش های شایسته ای را انجام دهند.
آناهیتا گودرزی

منبع : روزنامه همشهری