اگر با الکتروشوک کار می‌کنید...

در این مقاله، خطرات و مشکلات سیستم‌های الکتروشوک و نیز روش‌های حذف یا کاهش خطر آنها بر مبنای سطوح مختلف خطر بیان شده است.
الکتروشوک یا دفیبریلاتور، دستگاهی است که با استفاده از ولتاژهای بالا، یک جریان الکتریکی مناسب را جهت به‌کار انداختن مجدد تلمبه قلب و شارژ الکتریکی آن، به بدن بیمار منتقل می‌کند. در این دستگاه سطوح خطر مختلفی شامل: Caution .۳ ،Warning .۲ ،Danger .۱ و ۴ Note وجود دارد که به بررسی آنها می‌پردازیم:
Danger: علامت هشداردهنده وضعیت خطرناک است که باعث مرگ یا آسیب جدی کاربر می‌شود.
Warning: علامت هشداردهنده در مورد امکان آسیب، مرگ یا دیگر واکنش‌های شدیداً خطرناک در اثر استفاده نادرست از دستگاه است.
Caution: علامت هشداردهنده‌ای است که احتمال آسیب یا وقوع مشکلات مرتبط با استفاده نادرست از دستگاه را به کاربر گوشزد می‌کند و ممکن است در اثر عملکرد غیرصحیح یا نقص دستگاه یا آسیب وارده به دستگاه باشد.
Note: اطلاعات ویژه‌ای است که به‌صورت توصیه، الزامات، روش‌های جایگزینی یا اقدامات تکمیلی بیان می‌شود.
اهمیت اطلاعات ایمنی
الف. Danger (خطرناک)
هرگز دفیبریلاتور را در محیط‌های قابل اشتعال (داروهای بیهوشی، اکسیژن با غلظت بالا و اکسیژن هایپر باریک) یا در محیطی که قوس‌های الکتریکی که می‌تواند انفجار ایجاد نماید، قرار ندهید.
ب. Warning
۱. محیط اطراف: مایعاتی مثل محلول سالین رینگر و خون رساناهای الکتریکی عالی هستند. جهت جلوگیری از ایجاد جریان‌های الکتریکی که بالقوه خطرناک هستند، دفیبریلاتور و وسایل اطراف آن باید همیشه خشک و تمیز باشد.
۲. میدان‌های الکترومغناطیس و فرکانس رادیوئی: از قرار دادن دستگاه‌های غیرضروری و غیرمراقبتی (non-essential & non-patient care) در شعاع یک متری از دفیبریلاتور خودداری نمائید. استفاده از این دستگاه‌ها که تابش کننده میدان‌های الکترومغناطیس یا فرکانس رادیوئی هستند، با ایجاد نویز در شکل موج ECG یا پیام‌های خطا باعث اختلال در عملکرد دفیبریلاتور قرار گرفته باشند، بایستی هرچه زودتر آن را جابه‌جا نمائید.
۳. هنگامی که از دستگاه‌های جراحی الکتریکی (Electrosurgical unit) استفاده می‌شود، بایستی موارد زیر رعایت شود:
۳-۱. از دفیبریلاتور استفاده نکنید.
۳-۲. از تماس پدال‌های خارجی، داخلی و پدهای یک بار مصرف با بیمار خودداری نمائید. عدم توجه به این هشدارها باعث سوختگی الکتریکی شدید، شوک یا سایر صدمات احتمالی می‌شود. ضمناً زمانی که می‌توانید از ESU استفاده نمائید که دفیبریلاتور در مد مانیتورینگ باشد.
نکات ایمنی جهت کاربرد دستگاه
۱. تنها پرسنل مجرب و آموزش دیده باید از دفیبریلاتور استفاده نمایند.
۲. در صورت مرطوب بودن دستگاه از آن استفاده ننمائید.
۳. زمانی که الکترودها، پدهای یک بار مصرف یا پدال‌های داخلی و خارجی دفیبریلاتور در تماس با بیمار هستند، آن را روشن یا خاموش نکنید.
۴. پیش از شارژ دفیبریلاتور مطمئن شوید که پدال‌ها به‌طرز مناسبی بر روی بیمار قرار گرفته‌اند.
۵. پیش از انجام دفیبریلاسیون مطمئن شوید که هیچ کس با بیمار یا هر نوع وسیله‌ای که با بیمار مرتبط است، تماس نداشته باشد.
۶. در صورتی که پدال‌ها توسط ژل با هم در ارتباط باشند، عمل تخلیه انرژی (discharge) را انجام ندهید، عدم دقت، سوختگی الکتریکی شدید و تخلیه ناکافی انرژی به قلب را به همراه خواهد داشت.
۷. مطمئن شوید که در سایر قسمت‌های صفحات الکترود ژل وجود نداشته باشد، در صورتی که بر روی دسته پدال ژل وجود داشته باشد، ممکن است اپراتور دچار شوک الکتریکی گردد.
۸. هرگز به صفحه الکترود یا لبه پدال‌ها دست نزنید، عدم توجه باعث سوختگی الکتریکی شدید یا شوک الکتریکی می‌گردد.
۹. در صورتی که در حین انجام تست باتری (battery test) نیاز به انجام دفیبریلاسیون باشد، تست باتری را متوقف و آنگاه دفیبریلاسیون را در مد AC انجام دهید. ضمناً در حین تست باتری به‌علت امکان دشارژ باتری، دفیبریلاسیون انجام ندهید.
بیماران دارای ضربان ساز قلبی (Pacemaker Patient)
۱. بیماران دارای ضربان ساز قلبی را به دقت تحت نظر داشته باشید. آهنگ ضربان در زمان ایست قلبی و آریتمی‌های ویژه ممکن است ادامه داشته باشد، از این‌رو نمی‌توان تنها به heart rate و Indicated heart rate تکیه نمود.
۲. ممکن است در اثر over shoot الکتریکی بعضی از ضربان سازها اندیکاتورهای کاذب نرخ ضربان پائین ایجاد شود.
پدهای یک بار مصرف
۱. پدهای یک بار مصرف را مجدداً استفاده نکنید.
۲. بعد از انقضا تاریخ مصرف از پدها استفاده نکنید. تاریخ مصرف بر روی هر کدام از آنها نوشته شده است. پس از باز کردن پدها هر چه زودتر از آنها استفاده کنید. در صورتی که تاریخ مصرف پدها تمام شده یا برای مدتی طولانی پس از باز کردن استفاده نشوند، ژل آنها خشک خواهد شد.
۳. در صورتی که بسته باز شده باشد، از پدها استفاده نکنید.
۴. از تماس پدها با نوک الکترودهای یک بار مصرف اجتناب نمائید.
۵. در قسمت‌هائی از سینه که بر روی آنها پماد مالیده شده پدها را قرار ندهید.عدم رعایت این موارد می‌تواند باعث سوختگی شدید پوست شود.
کنترل (Checks)
۱. هرگز case دفیبریلاتور را باز نکنید. اپراتور نباید داخل آن را بازرسی کند، زیرا خطر ولتاژهای بالا وجود دارد. حتماً سرویس دستگاه را به افراد مجرب بسپارید.
۲. دفیبریلاتور و ضمایم آن را هر ماه کنترل نمائید.
اندازه‌گیری SPO۲
۱. زمانی که بیمار دارای تب بالا یا گردش خون ناکافی است، پروب SPO۲ ممکن است سوختگی خفیفی ایجاد نماید، زیرا پروب درجه حرارت پوست را ۲ تا ۳ درجه سانتی‌گراد (۴ یا ۵ درجه فارنهایت) افزایش می‌دهد.
۲. زمانی که اکسی همو گلوبین یا متمو گلوبین (metemo globin) بیمار به‌طور غیرطبیعی بالا باشد یا بیمار در حال شوک یا در حالت احیاء قلبی ریوی است، اطلاعات حاصل از SPO۲ دقت لازم را نخواهد داشت.
۳. در صورتی که نیاز به اندازه‌گیری SPO۲ نباشد، پروب آن را از دستگاه جدا نمائید. اگر از پروب اکسی‌متری استفاده نمی‌شود، ورود یک نور بسیار قوی به داخل پروب باعث ایجاد نویز بر روی شکل موج ایجاد شده بر روی صفحه نمایش می‌شود. این شکل موجب همراه با نویز و اندازه آن ممکن است به‌عنوان یک شکل موج پالسی و SPO۲ تفسیر شود.
زنگ خطر (Alarm)
اغلب زمانی که آلارم heart rate/pulse rate یا SPO۲ خاموش است، بیمار باید تحت مراقبت ویژه باشد.
باتری (Battery)
۱. در صورتی که پیغام CHARGE BATTERY ظاهر شود، دفیبریلاتور را در وضعیت AC قرار دهید.
۲. در صورت ظاهر شدن پیغام REPLACE BATTERY از یک باتری جدید استفاده نمائید.
۳. از باتری‌هائی که در طول ۶ ماه گذشته شارژ مجدد نشده‌اند، نباید استفاده کرد. پس از نصب و جاگذاری باتری را امتحان کنید.
۴. جهت اطمینان از بهترین کارآئی (Optimum Performance) هر ماه یک بار باتری‌ها را امتحان کنید.
۵. هر سال یک بار باتری‌ها را عوض کنید. در صورتی که به مدت یک سال از باتری‌ها استفاده نشود، آنها را مصرف نکنید.
۶. زمانی که از دفیبریلاتور استفاده نمی‌شود، برای باقیماندن شارژ باتری آن را به برق شهر وصل کنید تا در مواقع ضروری بتوان از آن استفاده نمود.
۷. تنها در شرایط زیر توان باتری دفیبریلاتور استفاده نمائید:
۷-۱. دمای محیط بین صفر تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد باشد،
۷-۲. رطوبت نسبی محیط ۳۰ تا ۹۵% (دمای محیط بین صفر تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد)
۷-۳. رطوبت نسبی محیط ۳۰ تا ۸۰% (دمای محیط بین ۴۹ تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد)
عدم رعایت موارد فوق باعث کاهش طول عمر باتری خواهد شد.
عملکرد
۱. در طول مدت دفیبریلاسیون، هر گونه وسیله‌ای را که از بیمار ورودی الکتریکی دریافت می‌کند یا اینکه دارای مدار محافظ دفیبریلاسیون نیست، از وی دور نمائید (مدار محافظ الکتریکی، ولتاژهای بالا دفیبریلاسیون را بلوک می‌کند).
عدم دقت می‌تواند باعث سوختگی شدید، شوک الکتریکی یا سایر صدمات به اپراتور و همچنین دستگاه گردد.
۲. الکتروشوک ممکن است در اثر گرمای ناشی از دفیبریلاسیون بیش از حد لازم صدمه ببیند، به همین دلیل باید نکات زیر را در نظر داشته باشید:
۲-۱. در هر دقیقه بیش از ۳ بار از دفیبریلاتور استفاده نکنید.
۲-۲ در دفیبریلاسیون طولانی مدت محدودیت‌های زیر وجود دارد:
۲-۲-۱. بیش از ۶۰ بار دفیبریلاسیون با انرژی ۳۶۰ ژول انجام ندهید، مگر اینکه پس از هر یک دقیقه دفیبریلاسیون دستگاه یک دقیقه استراحت نماید.
۲-۲-۲. در صورتی که پس از هر یک دقیقه دفیبریلاسیون، دستگاه یک دقیقه استراحت نداشته باشد، بیش از ۱۵ دقیقه با انرژی ۳۶۰ ژول از دستگاه استفاده نشود.
اتصال یک دستگاه خارجی
زمانی که یک دستگاه خارجی به کانکتور ورودی ECG متصل باشد، اطمینان حاصل نمائید که دستگاه موردنظر با استانداردهای ایمنی ۱-۶۰۱ IEC تجهیزات پزشکی یا ملزومات ویژه(IEG۶۰۱-۲۷ (Particular requiement مربوط به ایمنی دستگاه‌های مانیتورینگ الکترو کار دیوگراف مطابقت داشته باشد.
اندازه‌گیری SPO۲
۱. در صورتی که محل تماس پروب‌ با پوست دچار سوزش شده است، محل آن را جابه‌جا کنید.
۲. پروب را نباید روی دنده‌ای که جهت اندازه‌گیری NIBP یا کانتر IBP استفاده می‌شود، قرار دهید.
۳. جهت جلوگیری از ضعیف شدن جریان خون، نوار را خیلی محکم نبندید.
۴. در مانیتورینگ مداوم با مشاهده رنگ پوست در محل اندازه‌گیری و شکل موج، وضعیت جریان خون را کنترل نمائید. جهت جلوگیری از نارسائی جریان خون در محل اندازه‌گیری، در زمان استفاده از پروب‌های یک بار مصرف هر ۸ ساعت و در مورد پروب‌های انگشتی، پروب Multisite یا پروب‌پائی هر ۴ ساعت یک بار محل پروب را عوض نمائید.
۵. در زمان اتصال پروب SPO۲، مطمئن شوید که photoemitter و دتکتوپروب کاملاً روبه‌روی هم باشند، در غیر این صورت SPO۲دقت لازم را نخواهد داشت.
۶. هرگز از پروب یک بار مصرف جهت سایر بیماران استفاده ننمائید.
۷. به هنگام استفاده از پروب‌های یک بار مصرف هر ۹۶ ساعت (۴ روز) یک بار آن را عوض کنید.
۸. وقتی از پروب انگشتی، پروب Multisite یا پروب‌پائی استفاده می‌شود، پس از باز کردن بسته هر یک سال یک بار آنها را عوض کنید.
۹. اگر پروب یا خون یا دیگر مایعات بدن کثیف شود، باید آن را عوض نمائید.

مهندس مهرداد غلامی کارشناس ارشد فیزیک پزشکی