جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


نگاهی به اجرای ارکستر ملی ایران ( ۷ و ۸ مهر- تالار وحدت )


در این برنامه كه در دو بخش اجرا شد ، سه قطعه بی كلام ، سه قطعه با كلام از موسیقی تاجیكستان ( از ساخته های زیاد الله شهیدی و فرزندش طالب خان شهیدی ) ، دو قطعه از موسیقی آذری و یك قطعه از موسیقی ازبكستان ( ساخته طالب شهیدی ) و پنج قطعه موسیقی با كلام از ساخته های موسیقی دانان دهه های ۲۰ و ۳۰ و چهل ایران ( ركن الدین مختاری ، روح الله خالقی و عبدالحسین برازنده و حسینعلی ملاح ) مجموعه اجراهای اركستر موسیقی ملی را شكل می داد .
برنامه با قطعه ریتمیك رقص ژاله ، و ملودی آشنایش كه ساخته ذهن استاد زنده یاد حسینعلی ملاح بود و شهرام توكلی روی آن آهنگسازی كرده بود ، آغاز شد و سپس محمد قولوف سه تصنیف قلعه بندی ، دلداده شدم و ساری گلین را خواند . محمد قولوف ، چنانكه از صدای تنور و پخته وی بر می آمد ، تحصیلات آكادمیك موسیقی دارد . وی در كنسرواتوار چایكوفسكی در كلاس واسیلی كارین تحصیل موسیقی كرد و در باله و اپرا نیز فعالیتهای چشمگیری داشت . این خواننده ۶۰ ساله تاجیكستان در سال ۱۹۷۰ عنوان هنرمند ملی تاجیكستان را از آن خود كرد .از سال ۱۹۹۲ پروفسور كنسرواتوار ملی تاجیكستان بود. قولوف در بخش دوم نیز تصانیف بخارا ، محلی آذری ، و محلی ازبكی را بر روی ساخته هایی از طالب شهیدی خواند . قولوف اگر چه در كل تصویری از یك خواننده مسلط تنور را در منظر تماشا گران ایرانی به تماشا نهاد، اما در بخشهایی از اجرای خود ، به خصوص در اجرای قطعه محلی آذری با اركستر چندان هماهنگی نداشت، ضمن آنكه صدا برداری كار وی به مطلوبیت و شفافی صدابرداری صدای سالار عقیلی نبود .
آثار طالب خان شهیدی نیز اگرچه رنگ و بویی تاجیكی داشت ، اما این رنگ و بو به دلیل نبود سازی از منطقه تاجیكستان، به خوبی نتوانست توسط اركستر انتقال داده شود . شهیدی كه سال گذشته به عنوان رهبر میهمان اركستر سمفونیك ایران را هدایت می كرد ، با استفاده از ملودی ها و اشعار مناطق تاجیكستان و ازبكستان و آذربایجان آثار متعددی ساخته است كه از جمله شاخص ترین آثار وی می توان ۵ اپرا و ۴ باله و آثار نمایشی چون رباعیات خیام ، سیاوش ، شاه فریدون ، یوسف و زلیخا و آثار سمفونیك نام برد . وی آموزش آهنگسازی را نزد پدرش آغاز كرد و سپس در محضر آهنگساز بزرگ ارمنی ، آرام خاچاطوریان تحصیلاتش را ادامه داد .
تصنیفهای ایرانی اركستر ملی كه با صدای سالار عقیلی اجرا می شد ، بیش از دیگر بخشها با اقبال تماشاگران روبرو شد. سالار عقیلی در این اجرا نشان داد كه به راحتی می تواند جای خالی علیرضا قربانی را پر كند . وی اگر چه در این اجرا آوازی اجرا نكرد تا تماشاگران بتوانند قابلیتهای حنجره اش را در آواز خوانی روی صحنه و همراه اركستر ملی دریابند ، اما در اجرا ی تصانیف بسیار مسلط و حرفه ای نشان داد . صدای رسا، با تحریرهای جا افتاده و غلطهای نرم و مخملین ، و نازك كاریهای جذاب توانست تصویری دلنشین از صدای این خواننده جوان به دست دهد . سالار عقیلی چندی قبل نیز با اركستر ملی اجرای برنامه داشت و ۱۰ و ۱۱ مهر نیز در تالار وحدت به همراه اركستر ملل تصنیف مرغ سحر را بازخوانی كرد.
در میان تصنیفهای اجرا شده ، اجرای دو تصنیف جفای گلچین و چرا خاموشی جای بحث و گفت و گو دارد . تصنیف جفای گلچین در واقع همان تصنیف معروف آتش دل از مرحوم عبدالحسین برازنده است كه با صدای استاد زنده یاد ، تاج اصفهانی اجرا شد . این اثر در اجرای اركستر ملی با تغییر كل شعر و با همان ملودی اجرا شد . شعر این تصنیف را حسن صدر سالك سروده بود . این تغییرات صوری كه چند سالی است دامن اركستر ملی را گرفته است ، با اعتراض برخی از نخبگان موسیقی روبرو شده ، و حتی شورای اركستر كه مركب از كامبیز روشن روان و حسین علیزاده بود ، به جهت برخی اختلاف نظرها كمتر تشكیل می شود . تصنیف چرا خاموشی نیز كه در بخش دوم برنامه اجرا شد ، گرته برداری مشخص و مشهودی از تصنیف معروف «تو ای پری كجایی» ( از ساخته های همایون خرم ، با شعری از هوشنگ ابتهاج (سایه )و صدای زنده یاد قوامی ) بود و مشخص نبود چرا اركستر ملی كه یكی از وظایفش اجرای آثار ملی و شاخص تاریخ موسیقی ایران است ، به جای اجرای اصل اثر به سراغ كپی دست چندمی از همان اثر می رود .
اركستر ملی كه از سال ۷۷ كار خود را به رهبری فرهاد فخرالدینی و آواز شجریان شروع كرد ، برابر اساسنامه آن قرار است آثار شاخص و در سطح ملی ، از آهنگسازان گذشته و معاصر را اجرا كند. این كار در ابتدای راه اندازی این اركستر تا حدودی رعایت می شد ، اما در یكی دو سال اخیر جای خالی آثار هنرمندانی چون پرویز مشكاتیان ، محمد رضا لطفی ، حسین علیزاده و... خالی است . از سوی دیگر با وجود تلاشهایی كه در دو دهه اخیر در ابداع برخی از سازهای ایرانی و اركستراسیون این سازها و نیز توجه به سازهای محلی و نواحی مختلف ایران به عمل آمد ه است ، ( گروههای عارف و شیدا و تلاشهای علیزاده و مشكاتیان و نیز محمد رضا درویشی ) به نظر می رسد مسئولان مركز موسیقی نیز درمورداركستر موسیقی ملی با این پرسش جدی مواجهند كه با توجه به چنین تجربه های مثبت و موثر و مورد اقبال اهل فن و نخبگان ، كه نمونه اخیر آن اركستر ۳۱ نفره گروه خورشید بود ، و یا اركستر ملل كه ۱۰و۱۱ مهر در تالار وحدت اجرا داشت ، چرا برای یك اركستر موسیقی ملی با سازهای ایرانی سرمایه گذاری صورت نمی گیرد و چرا باید در یك اركستری كه به نام اركستر موسیقی ملی ایران نامیده می شود. بیش از ۵۰ ساز آن از سازهای كلاسیك فرنگی باشد و كمتر از ۱۰ ساز ایرانی . پاسخ به این پرسشها می تواند روزنه ای باشد برای رسیدن به اركستر ی با قابلیتهای موسیقی ایرانی در تمامی وجوهش .
در حاشیه:
غیبت علیرضا قربانی از جمله حواشی این اركستر بود. وی كه در چند سال اخیر به عنوان خواننده اول این اركستر ، پای ثابت تمامی اجراها بود ، چندی قبل در گفت و گویی ابراز تمایل كرده بود ، بیشتر با گروههای سنتی بخواند و اجرای اخیر وی با گروه خورشید نیز می تواند طلیعه ای باشد برای حضور كمترش در اركستر ملی ایران .
استقبال از برنامه های اركستر ملی به مانند تمامی اجراهای گذشته خوب بود و تمامی سالن ۸۰۰ نفره تالار وحدت مملو از تماشاگر بود.
سام پورمهدی
منبع : روزنامه همشهری


همچنین مشاهده کنید