وضعیت اینترنت پرسرعت در ایران مزایا و معایب DSL و ADSL

عصر حاضر عصر انفجار اطلاعات است و پیشنیاز ورود و دسترسی افراد به اطلاعات و شبکه جهانی اینترنت زیرساخت مخابراتی مناسب است، در ایران سالهاست که تنها راه ارتباطی مرسوم استفاده از خدمات کند و لاک پشتی Dial-Up است اما دهها راه دیگر برای دستابی به خدمات باند پهن (Broadband) وجود دارد: xDSL ، Wireless ، satellite و ... که سالهاست که با توجه به قوانین، مقررات و زیرساخت های مخابراتی موجود تکنولوژی های مبتنی بر DSL و بیسیم بعنوان روشهای مقرون به صرفه و دردسترس معرفی و زمزمه میشوند. یکسال پیش بود که وزارت پست و تلگراف و تلفن که حالا دیگر به وزارت فناوری ارتباطات و اطلاعات تغییر نام داده بود به چند شرکت خصوصی بعنوان پیمانکار و مجری مجوز راه اندازی و ارائه سرویس های اینترنت پرسرعت با استفاده از بستر مخابراتی و بیسیم را ارائه کرد. در گزارش زیر و به اختصار بعد از معرفی تکنولوژی DSL به بررسی روند ارائه اش در ایران خواهیم پرداخت:
DSL چیست ؟

برای اتصال به اینترنت از روش های متفاوتی استفاده می گردد.مانند استفاده از مودم معمولی ، مودم کابلی ، شبکه محلی و یا خطوط DSL)Digital Subscriber Line). DSL روشی برای دستیابی به یک اتصال با سرعت بالا را با استفاده از کابل های معمولی تلفن (زوج سیمی که پشت دستگاه تلفن عادی میشود) برای کاربران اینترنت فراهم می نماید.

ADSL چیست؟

انواع مختلفی از DSL وجود دارد که امکان اتصال به اینترنت را با سرعتها و امکانات مختلفی را ارائه میکند. نوعی که عموما برای مصارف خانگی از آن استفاده می شود Asymmetric-DSL یا ADSL یا DSL نامتقارن می باشد که در بهترین شرایط، عملا امکان گرفتن اطلاعات تا سرعتی معادل ۲Mbps و فرستادن اطلاعات تا سرعتی حدود ۲۵۶Kbps را مهیا می سازد. دقیقا به دلیل متقارن نبودن سرعت ارسال و دریافت در این تکنولوژی است که به آن Asymmetric-DSL یا DSL نا متقارن گفته میشود.
مزایای ADSL
- ADSL از همان زوج سیمهای تلفن معمولی استفاده می کند. و نیازی به سیم کشی جدیدی از مرکز مخابرات یا ISP به سمت مشترکین نیست و لذا از این جهت هیچ هزینه ای صرف نمی شود.
- در ADSL کاربر همواره به اینترنت متصل میباشد و در عین حال می توانید از خط تلفن یا فاکس خود نیز همزمان استفاده کند، یعنی خط تلفن کاربر هیچ وقت به دلیل استفاده از اینترنت اشغال نمی شود.
- تجهیزات سخت افزاری استفاده از DSL بسیار ارزان قیمت هستند. (بر خلاف سیستمهای ماهواره ای یا کابلی)و همچنین امکان داشتن Static IP و برخی امکانات فنی و سرویس های ارزش افزوده دیگر نیز به راحتی قابل رائه هستند.
معایب ADSL-
مهمترین و مساله ساز ترین مشکل DSL این است که کیفیت و سرعت انتقال داده بستگی به فاصله مشترک از مرکز تلفن دارد. یعنی اگر محل کاربر در حوالی مرکز تلفن باشد با سرعت بیشتری به اینترنت متصل می شوید و بالعکس. این قضیه وقتی مساله ساز خواهد بود که فاصله مشترک از مرکز تلفن بیش از ۵ کیلومتر باشد که در این صورت معمولا استفاده از DSL مقدور نخواهد بود. البته در تهران بسبب تراکم بیش از حد جمعیت و مشترکین معمولا فاصله کاربر تا مرکز تلفن محلی کمتر از ۵ کیلومتر است.
- کیفیت پایین سیمهای تلفن و پوسیدگی احتمالی آنها نیز اثر نامطلوبی در ارتباط خواهد داشت که احتمالا و متاسفانه بعد از ارائه عمومی این سرویس در کشور به بزرگترین معضل و دردسر مشترکین و ارائه کنندگان سرویس تبدیل خواهد شد.
- سرعت دریافت داده نسبت به ارسال داده بمراتب بیشتر است البته این موضوع برای مشترکین تک کاربر محسوس نخواهد بود ولی برای شرکتها و سازمانهای که میخواهند یک اشتراک را بین چندین کاربر تقسیم کنند میتواند تا حدودی آزار دهنده باشد و آنها را مجبور به خرید کلاس های بالاتر و طبیعتا گرانتری خواهد کرد.
DSL چگونه کار میکند ؟
به محیطی که داده ها از آن انتقال می یابند مدیا یا رسانه گفته می شود. زوج سیم، کابلهای کواکسیال (مثل کابل آنتن تلویزیون)، موجبر ها (لوله هایی فلزی با سطح مقطع مستطیل یا دایره شکل)، هوا و فیبرهای نوری مهمترین رسانه های مخابراتی هستند. برای هر رسانه مخابراتی پارامترهایی به نام کرانه بالایی و پائینی فرکانس تعریف می شود و منظور از آنها حداکثر و حداقل فرکانسی است که آن رسانه می تواند با کیفیت مطلوب از خود عبور دهد.به اختلاف این دو فرکانس پهنای باند یا Band Width می گویند. زوج سیم که در سیستم تلفن شهری استفاده می شود ضعیفترین رسانه مخابراتی از این نظر می باشد و محدوده عبور فرکانسی آن از صفر تا حدود ۲ مگاهرتز می باشد.اما در سیستمهای تلفن ثابت شهری (PSTN) فقط از ۴ کیلو هرتز این محدود برای عبور صدا استفاده می شود و بقیه باند فرکانسی آن آزاد میماند که در واقع استفاده از این باند فرکانسی بلااستفاده ایده اصلی و اولیه ساخت و استفاده از DSL می باشد.در روش اتصال عادی Diap-Up از همان ۴KHz پهنای باندی که در مکالمات صوتی عادی بکاربرده میشود جهت انتقال داده استفاده می شود و با استفاده از روشهای پیچیده مدولاسیون دیجیتال و فشرده سازی اطلاعات، می توان حداکثر به سرعت ۵۶ کیلو بیت در ثانیه رسید که در عصر انفجار اطلاعات سرعتی لاکپشتی است. حالا اگر باند فرکانسی ما از ۴KHz به ۲MHz افزایش پیدا کند! یعنی تقریبا ۵۰۰ برابر خواهد شد، واضح است که سرعت انتقال دادهایمان به شدت افزایش خواهد یافت.برای ADSL در عمل معمولا باند فرکانسی ۳۰KHz تا ۱۳۸KHz برای فرستادن اطلاعات و باند فرکانسی ۱۳۸KHz تا ۱.۱Mhz برای گرفتن اطلاعات استفاده می شود. در این صورت با توجه به روشهای مدولاسیون مورد استفاده می توان به پهنای باند دیجیتالی ای تا ۸Mbps دست یافت که معمولا برای بدست آوردن ضریب کیفیت سرویس دهی (QoS) بهتر عملا سرعتی حدود ۱.۵ تا ۲ مگابیت در ثانیه در اختیار کاربران حرفه ای قرار می گیرد.
با سرعت جت پرواز کنید آنهم بدون اشغالی خط!
با توجه به اینکه باند فرکانسی ۰ تا ۴ کیلوهرتز که برای انتقال سیگنالهای صوتی تلفنی استفاده می شود در ADSL دست نخورده باقی مانده است، مشترک می تواند در عین اتصال به اینترنت تماسهای تلفنی خود را نیز بر قرار سازد. برای این کار یک سوکت که در واقع یک فیلتر پایین گدز (LPF) است روی هر پریز تلفن نصب می شود تا از ورود سیگنالهای فرکانس بالا به داخل دستگاه تلفن جلوگیری شود. (در صورت موجود بودن سیم کشی مجزا برای data می توان از یک Splitter مرکزی نیز استفاده کرد.) همچنین برای اتصال به اینترنت از طریق DSL به یک مودم DSL احتیاج دارید که نوع معمولی آن قیمتی حدود ۲۰ دلار دارد که در ایران اکثر شرکت های ارائه دهنده ADSL وعده امانت رایگان این مودم در طول اشتراک را به مشترکان خود داده اند.
آن طرف سیم چه خبر است؟
سوئیپچهایی که در مراکز مخابرات برای برقراری ارتباط تلفنی نصب شده اند، به هیچ عنوان توانایی عبور فرکانسهای بالای ۴ کیلو هرتز را ندارند. لذا هر اتفاقی که قرار است بیفتد، باید قبل از ورود زوج سیم مشترک به سیستمهای مخابراتی تلفن شهری بیفتد. برای این کار دستگاههایی به نام DSLAM یا DSL Acsess Multiplexer در مرکز مخابرات کار گذاشته می شود. این دستگاه توسط فیلترهای فرکانسی، باند ۴KHz اول هر زوج سیم را به سمت سوئیچهای مخابراتی می فرستد و بقیه پهنای باند را برای اتصال به اینترنت استفاده می کند. هر DSLAM قابلیت اتصال صدها زوج سیم از طرف مشترکین را داراست و در نهایت از سوی دیگر با یک اتصال با پهنای باند خیلی زیاد به اینترنت متصل است و به این طریق تا وقتی که این پهنای باند اشباع نشود مشترکین می توانند با سرعت بالا و یکنواخت از اینترنت استفاده کنند و از آن لذت ببرند.
مشکلات
در نهایت بعد از فراخوان وزارت ICT برای اعطای مجوز ارائه اینترنت پرسرعت PAP ۱۳ شرکت موفق به اخذ مجوز شدند که دو شرکت بعد از اعلام مهلت ابطال مجوز از سوی وزارتخانه در حالی که چند ماهی بیشتر به پایان مهلت انجام تعهد راه اندازی ۲۰هزار پورتیشان نمانده بود مجوز خود را باطل کردند. از ابتدای ورود اینترنت پرسرعت به ایران مشکلات فنی و اداری مرسوم شروع شد که در زیر به بعضی از آنها میپردازیم:
- دریافت ضمانت یک و نیم میلیارد تومانی برای اعطای مجوز PAP
- مشکل و کندی کار در ثبت سفارش،ترخیص و تحویل تجهیزات وارداتی
- عدم همکاری مراکز تلفن ثابت شهری در ورود کارشناسان و نصب تجهیزات مربوطه
- جلوگیری از نصب تجهیزات در بسیاری از مراکز به بهانه کمبود جا و نبود امنیت کافی
- گلایه از نور چشمی شدن برخی PAPها و عدم رعایت عدالت و مساوات PAPها
- ارائه پیشنهاد خرید ساختمانهای مجاور یا نصب کانکس در محوطه مراکز محلی و حتی پیشنهاد ادغام و ایجاد کنسرسیوم بین شرکتهای دارای مجوز که اصل رقابت تجاری و تنوع کیفیت و خدمات را از بین میبرد
بظاهر شروع شد
با وجود تمام این مشکلات و سختی ها صبح روز شنبه ۲۰ دی ماه ۸۳ مراسمی با عنوان "افتتاح رسمی سرویس اینترنت پرسرعت" با حضور سید احمد معتمدی وزیر ICT،مسعود داوری نژاد معاون ارتباطات رادیویی و رئیس سازمان تنظیم مقررات وزارتخانه و مجری وزارتی پروژه و برخی دیگر از مدیران مرتبط و روئسای شرکت های PAP در طبقه دوم هتل بزرگ تهران برگزار شد اما باید بگویم که این مراسم بیشتر نمایشی و ظاهری بود تا افتتاح واقعی اینترنت پرسرعت موعود.در گوشه ای از محل برگزاری مراسم چند کامپیوتر و نوت بوک تحت عنوان غرفه شرکتهای PAP بظاهر به اینترنت پرسرعت وصل بودند که هر بازدید کننده عادی ای هم با قدم زدن بینشان متوجه میشد که تنها دو غرفه از ۶ غرفه موجود واقعا آنلاین بودند که یکی از آنها شرکتی بود که از چیزی حدود یک سال قبل (بهمن ۸۲) اعلام کرده بود که سرویس ADSL اش در آن مرکز PSTN (شهید مطهری) آماده ارائه است و تنها منتظر تایید تعرفه هایش از سوی وزارتخانه است و دیگری تنها شرکت PAPی بود که شبکه عنکبوتی و بروکراسی اداری ایران را شناخته بود و بجای استفاده از تکنولوژی ADSL به سراغ wireless broadband رفته بود.
همچنان منتظر باشید!
علیرغم افتتاح رسمی پروژه ظاهرا فعلا شهروندان میتوانند با قیمتی در حدود ۴۰هزار تومان در ماه به سرویس نچندان پرسرعت ۶۴/۳۲ آنهم در برخی از ۸۵ مرکز تلفن تهران دست پیدا کنند که این قیمت به گفته وزیر فناوری ارتباطات و اطلاعات برای سبد خانوار یک خانواده متوسط ایرانی رقم بالایی است و باید به زیر ۲۰ هزار تومان در ماه برسد. حتی سید احمد معتمدی در بخش پایانی سخنرانی اش در آن مراسم گفت حتی من هم قادر به تهیه این سرویس با این قیمت نیستم! البته شاید آقای داوری نژاد (مجری پروژه از طرف وزارتخانه) وضعش بهتر باشد اما من نمیتوانم با این رنج قیمت از این سرویس ها استفاده کنم! البته یکی از ICPهای بزرگ کشور سرویس ارزان قیمت تری (حدود ۲۵هزار تومان در ماه) ارائه کرده که محدودیت ترافیک ماهانه اش یک گیگا بایت است که برای یک کاربر خانگی نسبتا حرفه ای بسیار کم و نا متناسب است!
ICP بزرگ دیگری هم اقدام به ارائه اینترنت پرسرعت بی سیم در بخشی از تهران کرده که سرویس ۱۲۸/۳۲ اش را ماهیانه ۴۰ هزار تومان ارائه میکند اما امکان متحرک بودن کاربر و رومینگ بین BTSهای مختلفش را واگذار نمیکند.با این گستره محدود ارائه و قیمت نسبتا بالای اشتراک ماهیانه احتمالا به صلاح مشترکین میانی و کاربران خانگی حرفه ای است که تا افزایش مراکز ارائه دهنده و افزایش رقابت در بازار منتظر بمانند و همچنان سرویس لاکپشتی خود را تحمل کنند.
روزشمار اینترنت پرسرعت در ایران
بهار ۸۱ بود که مدیرعامل وقت شرکت مخابرات استان تهران قول نصب و راه اندازی سرویس اینترنت پرسرعت از طریق خطوط ISDN BRI۶۴ را تا پایان سال داد که البته این وعده خوشبختانه هیچگاه عملی نشد ! از این رو میگویم خوشبختانه که ISDN یک تکنولوژی قدیمی و تقریبا منسوخ شده بود که تجهیزات و راه اندازی آن مستلزم هزینه های پنهان و آشکار زیادی بود.
۲ شهریور ۸۱: معاون توسعه و مهندسی شركت مخابرات استان خراسان خبر از آمادگی شركت مخابرات استان خراسان برای خطوط پرسرعت اینترنت به مشترکان داد.
۱۴ بهمن ۸۱ : خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران مصاحبه سید محمد مهدی طباطبایی، مدیر عامل موسسه پیام كیش را روی خروجی خود منتشر کرد که در آن اعلام شده بود مسئولان جزیره کیش با نصب سوئیچ‌ های دیجیتال جدید، امكان استفاده از تلفن‌ های تصویری و اینترنت پرسرعت را فراهم آورده ‌اند و همزمان با جشن ‌های سالگرد انقلاب، كار واگذاری خدمات تلفن همراه تصویری و اینترنت پرسرعت آغاز خواهد شد.
شهریور ۸۲: بر اساس مفاد مواد ‌‌٢٨ و ‌‌١٢٤ قانون برنامه‌ی سوم توسعه‌ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و آیین نامه‌ی اجرایی مربوط به مصوبه‌ی مورخ ‌‌٧٩/١٢/٦ هیات وزیران، پروانه‌ی ارائه‌ی خدمات عمومی انتقال داده‌ها با ضمانت ۱/۵ میلیارد تومانی به شركت عصر و انتقال داده‌ها وابسته به عصر دانش افزار واگذار شد.
۲۲ دی ۸۲: اولین مركز ارائه‌دهنده‌ی خدمات اینترنت پرسرعت راه اندازی شداولین مركز ارائه‌دهنده‌ی خدمات اینترنت پرسرعت با ظرفیت اولیه‌ی ‌‌٢ هزار پورت توسط شركت عصر دانش افزار راه اندازی شد.
۷ بهمن ۸۲: اینترنت پرسرعت در منطقه‌ شهید مطهری آماده‌ سرویس دهی شد. در سمینار فناوری DSL اعلام شد در حال حاضر سرویس اینترنت پرسرعت در منطقه‌ی شهید مطهری آماده سرویس دهی است كه با تایید قیمت‌ها و ضوابط از سوی شركت مخابرات از ‌٢ هفته‌ی آینده كاربران می‌توانند از این سرویس‌ها استفاده كنند که این دو هفته تا چیزی حدود یکسال بعد به درازا انجامید!
۱۵ فروردین ۸۳: سرویس اینترنت پرسرعت ارائه نمی‌شود و چنانچه این كار انجام شود قاعدتا باید از طریق كانال‌های غیرقانونی انجام شود، در غیر این صورت همه‌ی شركت‌های دارنده‌ی مجوز PAP باید قادر به ارائه‌ی سرویس مورد نظر باشند! مهندس صحراپور” مدیرعامل شركت داده‌پردازی فن‌آوا در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس فناوری اطلاعات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با بیان این مطلب در مورد مشكلات شركت‌های PAP ، اظهار داشت: وزارت ارتباطات و شركت مخابرات موظف‌اند تا به همه‌ی شركت‌های دارنده‌ی مجوز، سرویس یكسان و همزمان، با توجه به قراردادهای به امضاء رسیده ارائه كنند، اما به خاطر