گرما زدگی و روشهای مقابله با آن

بیماریهای مـربوط به گرما هنگامی روی می دهند كه دمــای بـدن فرد از حد طبیعی خود افزایش می یابـد. بدن انسان بطور عمده توسط منبسط ساختن عروق سـطـــحی پوست و تعریق دمای افزایش یافته بدن را كاسته و سبب تنظیم و كنترل گرمای بدن می گــردد. اما در آب و هوای مرطوب عملكرد تعریق مختل و كنـد شده و بدن دیگر قادر به خنك ساختن خود نمیـباشد. دو عـــامل فعالیت بدنی شدید و طولانی مدت و آب و هوای گرم مسبب بیماریهای مربوط به گرما هستنـد. همچنین زمانی كه فرد دچار كم آبی در بدن خود میگردد در معرض عوارض گرمای زیاد قرار خواهد داشت زیرا در این حالت غلظت خون بدن افزایش یافته و جریان خون كند میگردد كه سبب اختلال در عملكرد ارگانهای بدن می شود. عوارض ناشی از گرما به قرار زیر است:
۱- گرمازدگی خفیف
در این حالت بدن بشدت عرق كرده و حجم خون كاهش می یابد.
علایم:
تعریق شدید-ضعف-سرگیجه-سردرد-حالت تهوع-استفراغ-افزایش ضربان قلب-كاهش فشار خون-پوست مرطوب،سرد و رنگ پریده-افزایش درجه حرات مركزی بدن تا ۳۹-۳۸ درجه سلسیوس.
درمان:
انتقال بیمار به یك مكان خنك و سایه-دادن مایعات به بیمار برای جبران كم آبی بدن. برای جبران نمك بدن نیز باید اندكی نمك (به نسبت یك قاشق چای خوری نمك در یك لیتر آب) به آب اضافه كرد- لباسهای فرد گرمازده را در آورده و یك ملحفه مرطوب دور بدن وی بپیچید و یا توسط باد بزن مصدوم را باد بزنید.
۲- گرمازدگی شدید
این حالت بسیار خطرناك بوده و خطر مرگ را نیز میتواند در پی داشته باشد. در این حالت حرارت مركزی بدن از ۴۰.۵ درجه سلسیوس فراتر میرود. در این وضعیت اغلب ارگانهای بدن در معرض آسیب بافتی قرار میگیرند. گرمازدگی شدید یك وضعیت اورژانس بوده و دمای بدن فرد گرمازده باید سریعا كاهش یابد. عدم درمان گرمازدگی شدید به تشنج، كما و مرگ منجر خواهد شد. گرمازدگی شدید علاوه بر اثرات سوء آن بروی سیستم عصبی همچنین كبد، كلیه ها، قلب و عضلات را نیز در معرض آسیب قرار میدهد.
علایم:
پوست قرمز رنگ، داغ، رنگ پریده و خشك-ضربان تند و قوی-سردرد ضربانی-پریشانی و سرگیجه-تنفس كم عمق-مردمك چشم ممكن است متسع شده و به نور واكنش نشان ندهد.
عوامل ایجاد كننده:
قرار گرفتن در زیر آفتاب به مدت طولانی-فعالیت شدید بدن-كم آب شدن بدن.
درمان:
تلاش برای كاهش حرارت بدن باید بسرعت انجام گیرد: بیمار را به مكان خنك و سایه انتقال داده و لباسهایش را از تن جدا كنید. روی دستها و پاها آب خنك ریخته و یا یك ملحفه خیس را دور بدن مصدوم بپیچید- بیمار را در معرض باد قرار داده و یا توسط پنكه و یا باد بزن اقدام به خنك كردن وی كنید. هنگامی كه روی دستها و پاها آب میریزید حتما دستها و پاها را شدیدا ماساژ دهید تا خون خنك شده به سمت نواحی مركزی بدن رانده گردد.
۳- گرفتگی عضلات
همان گرفتگی عضلات میباشد كه عامل آن گرما میباشد. این حالت پس از فعالیت شدید بدنی ایجاد میگردد. درمان آن خوراندن مایعات كافی همراه با اندكی نمك (به نسبت ۴/۱ قاشق چایخوری نمك در یك لیوان آب) به مصدوم و انجام حركات كششی پس از آن میباشد.
۴- سنكوب گرما
این حالت نوعی غش خفیف میباشد كه به علت فعالیت شدید در آب و هوای گرم ایجاد میگردد. بدن در تلاش برای افزایش دفع گرما از بدن اقدام به منبسط ساختن عروق سطحی پوست میكند اما هنگامی كه این مكانیسم بسرعت انجام میگیرد سبب كاهش جریان خون به مغز گشته و حالت غش را ایجاد میكند.
علایم:
سرگیجه- سردرد- افزایش ضربان قلب- حالت تهوع- استفراغ- غش و بی هوشی.
درمان آن مانند درمان گرمازدگی خفیف میباشد.
۵-عرق سوز
در این حالت نواحی خاصی در بدن (معمولا نواحی پوشیده شده توسط لباس) دچار خارش و سوزش شدید میگردد. این حالت بیشتر در آب و هوای گرم و مرطوب و در افراد خردسال، دارای فعالیت شدید، بیماران بستری و تب دار مشاهده میگردد. این عارضه معمولا پس از چند روز بخودی خود بر طرف میگردد. هنگامی كه تعریق بدن افزایش می یابد عرق به سلولهای سطح پوست آسیب وارد ساخته و یك سد در مقابل خروج عرق ایجاد میكند. بنابراین عرق در زیر پوست به دام افتاده و تجمع می یابد. در این حالت برآمدگیهای ریزی روی پوست ایجاد میگردد. هنگامی كه این برآمدگیهای جوش مانند ریز میتركند محتویات عرق تخلیه گشته و فرد احساس سوزش میكند.
درمان:
هیچگاه از مواد كاهش دهنده تعریق و یا پودر بچه استفاده نكنید این عمل تنها علایم را تشدید میكند. تنها از لوسیون كالامین (CALAMIN) و یا كرم هیدروكورتیزون (HYDROCORTISON ۱%) استفاده كنید.
اقدامات پیشگیرانه:
۱- در تابستان و هوای گرم لباسهای سبك، گشاد و با رنگ روشن به تن كنید.
۲- در طول روز آب كافی بنوشید. ۸ لیوان آب.
۳- در حین هر نوع فعالیت بدنی در فواصل زمانی معین به استراحت بپردازید.
۴- خود را در برابر گرمای آفتاب با به سر گذاشتن كلاه و یا استفاده از چتر محافظت كنید.
۵- فعالیتهای شدید خارج از منزل را در ساعاتی كه هوا خنك تر میباشد یعنی پیش از ۱۰ صبح و یا پس از ۶ بعد از ظهر برنامه ریزی كنید.
نویسنده: مهران

منبع : پورتال مردمان