اورکات و جامعه ایرانی

احتمالاً این اتفاق برای شما نیز رخ داده است كه دعوتنامه ای از یكی از دوستانتان دریافت كنید كه شما را به عضویت در سایت اوركات دعوت می كند. حدود ۶ ماه پیش اوركات از كانال گروهی از نخبگان و دانشجویان وارد مرزهای اجتماعی جامعه ایران شد و با سرعت شگفت انگیزی در میان ایرانیان گسترش یافت.به طوری كه اكنون ایران بعد از كشورهای برزیل و ایالات متحده، سومین كشور حاضر در اوركات است. در ابتدای حضور اوركات گروهی با توجه به این نكته كه اوركات و گوگل به هم پیوسته اند (in affiliation) نسبت به عضویت در این انجمن هشدار دادند. استدلال این گروه این بود كه گوگل از این طریق به اطلاعات شخصی، علایق، نظرات و ارتباطات خصوصی افراد دست پیدا می كند و ممكن است در اختیار داشتن این اطلاعات توسط بیگانگان باعث از بین رفتن امنیت شخصی افراد شود.اقدام گوگل در تاسیس ای میل یك گیگابایتی كه امكان جست وجوی ای میل های شخصی افراد را در اختیار گوگل قرار می داد و پیش از همكاری یكی از پركاربرترین سایت های ارائه دهنده وبلاگ با گوگل(blogspot) این نگرانی را تشدید كرد. اما در آن زمان اكثر كسانی كه دعوتنامه اوركات را دریافت كردند عضویت در این انجمن را به دور ماندن از آن ترجیح دادند. در آن زمان به نظر می رسید كه اوركات موج قدرتمندی است كه همگان را با خود همراه كرده و پس از مدتی مانند هر موج دیگری، فرو خواهد نشست.
اوركات و شبكه ای از دوستان
در یك فضای اطلاعاتی (CyberSpace) هر آنچه را كه وجود خارجی ندارد، فرصت وجود پیدا می كند. فناوری اطلاعات از این مفهوم برای ایجاد محیط های مجازی استفاده كرده است.محیط هایی كه ممكن است وجود خارجی نداشته باشند مانند كلاس مجازی، پول مجازی و زندگی مجازی. تلاش سازنده چنین محیط هایی این است كه مفهوم ذهنی خویش را شبیه سازی كرده و در قالب ابزارهای چندرسانه ای مانند رایانه ارائه دهد. مثلاً در یكی از نمایشگاه های اخیر IT محصولی به شكل نیمه میز پینگ پونگ و یك مانیتور ارائه شده بود كه یك فرد می توانست با آن مانیتور پینگ پونگ واقعی بازی كند. یعنی مانیتور توپی را به سمت او می فرستاد و بازیكن كه در پشت میز ایستاده بود با در اختیار داشتن یك راكت به سمت مقصد توپ مجازی حركت می كرد و به ضربه حریف پاسخ می داد. یكی دیگر از معروف ترین این محیط های مجازی، اتاق های گفت وگوی یاهو است كه برای شبیه سازی یك اتاق گفت وگوی واقعی درست شده است. در این اتاق ها چه بسا فردی در حال گفت وگو با شما باشد كه وجود خارجی ندارد و یا تغییر یافته یك هویت خارجی باشد.چنین محیطی سعی در شبیه سازی یك محیط انسانی را دارد، پس نیاز به اتصال چندین نفر به شبكه دارد.اوركات یكی از این محیط های شبیه سازی شده است، شبكه ای از دوستان مورد اعتماد. هدف این انجمن اینترنتی فعال تر كردن زندگی اجتماعی اعضایش است. بدین منظور طراحان تلاش كردند كه تا حد امكان تشابه كاملی بین محیط واقعی دوستان و آنچه كه به طور مجازی طراحی می كنند، به وجود آورند. برتری اوركات نسبت به رقبای اینترنتی خود این است كه توفیق بیشتری در شبیه سازی زندگی واقعی دارد. اساس این انجمن اعتماد است.بدین شكل كه تنها كسانی می توانند عضو این انجمن شوند كه حداقل یك دوست تا حدی مورد اعتماد در این انجمن داشته باشند. این خاصیت باعث می شود كه عضو جدید احساس امنیت بیشتری كند و خودش را آن گونه كه هست معرفی كند چرا كه اطرافیانش همان كسانی هستند كه در محیط واقعی با او هستند و نیازی به تغییر هویت ندارد.یك ارتباط یك به یك بین مولفه های روابط دوستانه واقعی و روابط شبیه سازی شده. این عضو جدید دوستان دیگرش را به مجموعه دوستان خویش اضافه می كند تا شباهت بیشتری بین محیط واقعی و محیط مجازی ایجاد شود. عضو جدید تمایلات شخصی خویش را بیان می كند و از این طریق دوستان جدیدی می یابد كه با او هم نظر هستند. در انجمن های فرعی (Communities) عضو می شود كه اعضایش در یك موضوع كه همان موضوع آن انجمن است، مشترك هستند. در آن واحد می تواند در چندین محیط گفت وگو حضور داشته باشد و با افراد متفاوتی آشنا شود.با وجود فضاهای مشابه در اینترنت، چه چیزی باعث محبوبیت اوركات شده است؟ همان طور كه اشاره شد، مهمترین این تفاوت ها این است كه اعضای اوركات، خیلی كمتر از اعضای دیگر سایت ها هویتی غیر از آنچه كه خود هستند ارائه می كنند. دیگر اینكه امكان می یابند مرزهای فیزیكی و جغرافیایی را بردارند و دوستانی پیدا كنند كه شاید در محیط واقعی هیچگاه نمی یافتند.اینجا جایی است كه همگان به طور خلاصه خود را معرفی كرده اند و شما در كمترین زمان ممكن با او آشنا می شوید و در صورت تمایل با او ارتباط برقرار می كنید. این امكان را دارید كه دوستان و همكلاسی های قدیمی خود را كه مدت هاست خبری از او ندارید بیابید.جنبه های مختلف تفكرات و سلایق یك فرد با حضور او در انجمن های مختلف، فرصت بروز پیدا می كند. شاید دیده باشید كه موضوعات كمتر بها داده شده ای كه شما به آن علاقه دارید، انجمنی در اوركات دارد كه اعضایی هم عقیده با شما را در خود جای داده است.پس این فضا پیوستگی های یك فضای حقیقی را بیشتر می كند، چه بسا در فضای حقیقی هیچگاه همفكران خود را به این گستردگی نمی یافتید. شما فرصت دارید تا در یك موضوع خاص با دیگرانی كه بدان موضوع علاقه مندند، گفت وگو كنید. در فضایی تفكر و یا شخصیت مورد علاقه خود را تكریم كنید و یا شاید به هم سن وسالان خود، تولد در یك سال مشترك را تبریك بگویید.اوركات به راحتی این امكانات را برای اعضایش فراهم كرده است. (Easy to use) یك شهر كوچك درست كرده است كه محدودیت جمعیتی و جفرافیایی ندارد. مردم یك شهر بزرگ به مانند روستای كوچكی كه همه با هم نسبت فامیلی دارند و علایق یكدیگر را می دانند، با هم نسبت دوستانه دارند و می توانند از علایق همدیگر با خبر شوند، چه بسا كه فاصله جغرافیایی آنها بسیار زیاد باشد. همه اعضا یك دوست مشترك دارند و او اولین عضو اوركات است. این یعنی همه اعضا با فاصله ای كم یا زیاد با هم دوست هستند.
نقش جدید اوركات
روزهای اول حضور اوركات در ایران، هیچگونه كاركرد علمی و یا غیر علمی برای اوركات تصور نمی شد. اما در نتیجه عضویت روزافزون ایرانیان، اوركات امروز نقش های جدیدی پیدا كرده است. پیش از آنكه به بررسی این نقش ها بپردازیم، بد نیست به نكته جالبی اشاره داشته باشیم كه نزدیك به ۸۰ درصد اعضای اوركات، مردمان كشورهای جهان سوم هستند. كشورهای جهان سوم هنوز به تصرف كامل صنعت درنیامده اند و مسائل و ارتباطات انسانی از جذابیت و اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. برزیل، ایران، هند و پاكستان به ترتیب اولین، سومین، چهارمین و پنجمین رتبه را از لحاظ تعداد اعضا در اوركات به خود اختصاص داده اند. شاید بتوان بین این پدیده و غلبه بر اثرات منفی جهانی شدن رابطه ای برقرار كرد.
اما اوركات چه نقش هایی در جامعه ایرانی پیدا كرده است:
الف- نقش های اجتماعی: مدت هاست زندگی آپارتمانی همسایه ها را با یكدیگر بیگانه كرده است. محله های مختلف تهران برای خود یك انجمن در اوركات دارند. هر آن كس كه عضو این انجمن می شود، همسایگان ندیده اش را می بیند و از وجود چنین همسایگانی با خبر می شود. از سوی دیگر، مدارس و دانشگاه های مختلف نیز جایی برای خود در اوركات دست و پا كرده اند. اعضای قدیمی تر و جدید آن واحد آموزشی - كه همه خاطراتی از آن روزگاران دارند - در یك جا جمع می شوند و این خصوصیت مشترك باعث به وجود آمدن دوستی ها و یا ارتباطات دیگری بین اعضا می شود.این انجمن ها بهترین جا برای یافتن دوستان دوران كودكی، نوجوانی و جوانی هست. ۵۷ درصد اعضای اوركات را افراد زیر ۲۵ سال تشكیل می دهند. یك خانواده بزرگ كه هر یك در گوشه ای از جهان هستند، در یك مكان جمع می شوند و از حال یكدیگر با خبر می شوند. این نقش ها و نقش های اجتماعی دیگر چنان تاثیرگذار شده اند كه بسیاری HomePage مرورگر خود را بر روی اوركات تنظیم كرده اند تا بتوانند مرتباً به این انجمن ها و دوستانشان سر بزنند. این فضای صمیمی سبب شده است كه افرادی مانند مشاور رئیس جمهور، گزارشگر محبوب فوتبال، بازیگر جوان فیلم های سینمایی و فعالان دانشجویی و مطبوعاتی نیز خود را به این جمع برسانند و با آنها ارتباط برقرار كنند. ارتباطی كه در فضای حقیقی بسیار مشكل به نظر می رسد. در میان این نقش ها نمی توان از انجمن های ورزشی نام نبرد كه اعضای چند هزارتایی آنها نشان دهنده علاقه شدید جوانان ایرانی به ورزش را نشان می دهد.
ب- نقش های فرهنگی: جدا از زندگی اجتماعی، نویسندگان، شاعران، شخصیت های تاثیرگذار سیاسی و اجتماعی، خوانندگان، كتاب ها، عقاید فكری مختلف و... پای زندگی فردی و علایق شخصی افراد را به اوركات باز كرده است. آنگاه كه انجمن های شریعتی، سروش، كوئیلو، شجریان، چمران، حسابی و... را می بینید، یك پس زمینه ذهنی در ذهنتان مرور می شود و شاید تحریك شوید كه در مباحثی كه پیرامون افراد و اثرات آنها در جریان است، شركت كنید. اوركات فضایی است كه تفكرات مختلف فرصت بروز و معرفی خود را می یابند و موافقان و مخالفان خود را به بحث فرا می خواند. اوركات وسیله ای برای مبادلات فرهنگی شده است، برای اینكه بدانیم جامعه ایران تا چه حد اندیشیدن و مطالعه را دوست دارد.
ج- نقش های سیاسی: حتماً دیده اید كه هر فرد، تعدادی طرفدار (fan) دارد. درست است كه این خصوصیت چندان رنگ و بویی از سیاست ندارد و بیشتر میزان محبوبیت یك فرد را نشان می دهد، اما در یك جامعه پیشرفته و در قالبی بهتر می تواند بازگوكننده درخواست ها و سلایق افراد باشد.موضوعی كه در بحث دولت الكترونیكی از اهمیت خاصی برخوردار است. برای گردانندگان اوركات، این امكان فراهم است كه از گرایش های سیاسی (Political view) اعضای خود مطلع باشند. برای فعالان سیاسی، اوركات می تواند ابزاری برای ارتباط با بدنه جامعه و معرفی تفكرات خود به جامعه باشد. انجمن های سیاسی (مخصوصاً با نزدیك شدن به زمان انتخابات) روز به روز فعال تر می شوند و در شرایطی كه روزنامه ها و اخیراً سایت های اینترنتی با محدودیت مواجه هستند، اوركات نقش آنها را به عهده می گیرند. نقشی كه اندكی، بقای اوركات را برای ایرانیان زیر سئوال برده است. و در پایان باید گفت راحتی استفاده، سرعت بالا، طراحی مناسب و حضور جمع كثیری از ایرانیان باعث شده كه اوركات روز به روز نقش های جدید و جدی تری بیابد. هر كدام از این عوامل در تاثیرگذاری اوركات موثرند. اعضا به راحتی اطلاعات خویش و گاهی عكس های خود را - با رعایت اولویت دسترسی - در اوركات قرار می دهند.پیچیده نبودن و جذاب بودن (user friendly) سایت، نشان از طراحی خوب این سیستم اطلاعاتی دارد. حتی علاقه مندان به سیستم عامل لینوكس هم به راحتی می توانند در محیط متنی از این مجموعه استفاده كنند. اوركات نشان داده است كه ایرانیان فرهنگ استفاده از شبكه را آرام آرام آموخته اند. امكان ارسال پیغام متنی و نبود امكانات تصویری و ای میل های ضمیمه دار، آرامش و كاربرد بیشتری به سیستم داده است.جامعه ایرانی جنبه های مختلف خود را در اوركات نشان می دهد. این حضور روزافزون ایرانی ها - در صورت بقای اوركات _ بومی تر شدن این پدیده را نوید می دهد. با این اوصاف، به گزاف سخن نگفته ایم اگر بگوییم كه اوركات در حال تبدیل شدن به یك شهر اینترنتی ایرانی است.