قولنج (کولیک کاهش وزن سریع، ) در شیرخواران

هنگامی که گریه‌ها و بی‌قراری‌های شیرخوار، به خصوص در سه ماه اول زندگی، به‌طور پی در پی رخ می‌دهد، والدین و به خصوص پدران و مادران جوان را دچار نگرانی و اضطراب می‌کند و بسیارند والدینی که هفته‌های متوالی به همین دلیل دچار محرومیت از خواب شده و پی در پی به دنبال درمان و دارو هستند. در چنین مواردی توصیه‌های متفاوت و گاهی ضد و نقیض که از جانب بزرگ‌ترهای خانواده و حتی پزشکان مطرح می‌شود، بر پیچیدگی مسئله می‌افزاید. اما واقعیت‌ها در این مورد چیست؟ در این شماره به بررسی این باورها و سئوالات پیرامون این مشکل شایع شیرخوارگی می‌پردازیم:
۱. کولیک یا قولنج چیست و چه علائمی دارد؟
علائم اصلی قولنج در شیرخواران به‌صورت حملاتی از گریه‌های شدید و جیغ مانند است که در طی آن شیرخوار بسیار بی‌قرار بوده و به نظر می‌رسد دچار درد باشد. معمولاً شکم شیرخوار سفت بوده و یا نفخ زیادی دارد و طی حمله که گاهی ۲ تا ۳ ساعت طول می‌کشد، شیرخوار به راحتی قابل آرام شدن نیست. شیرخوار طی حمله، معمولاً پاها را روی شکم خود جمع و گاهی گاز فراوانی دفع می‌کند. حمله‌های کولیک گاهی ۲ تا ۳ بار در روز رخ می‌دهد و احتمال آن طی عصر و شب بیشتر است، به‌طوری که پس از مدتی مادر می‌تواند زمان وقوع آن را تقریباً پیش‌بینی کند. نکته مهم این که در فواصل آن کودک آرام بوده و در ظاهر مشکلی ندارد.
۲. قولنج در چه سنی و تا چه حد شایع است؟
مشکل کولیک از حدود ۲ تا ۳ هفتگی زندگی شروع و گاهی تا ۴-۳ ماهگی ادامه می‌یابد. اوج حملات کولیک طی ماه دوم زندگی است و سپس برطرف می‌شود. کولیک مشکلی شایع در شیرخواران است به‌طوری که تخمین زده می‌شود که ۱۰ تا ۲۵ درصد شیرخواران دچار آن می‌شوند.
۳. علت قولنج یا کولیک چیست؟
علت قولنج یا کولیک هنوز به‌خوبی معلوم نیست. برخی از پزشکان آن را ناشی از گاز زیاد در معده یا روده‌ها و برخی آلرژی غذائی را عامل آن می‌دانند. حتی برخی پزشکان تصور می‌کنند که این شیرخواران از نظر مزاج و خلق، از ابتدای زندگی تحریک‌پذیر هستند. به هر حال هیچ‌یک از نظرات اثبات نشده است.
۴. آیا مصرف شیرگاو توسط مادر شیرده می‌تواند در شیرخوار او ایجاد کولیک کند؟
احتمال دارد که در برخی از شیرخواران، مصرف شیر گاو (پاستوریزه یا غیرپاستوریزه) به قولنج شیرخوار دامن بزند. بنابراین برخی پزشکان در صورتی که کولیک شیرخوار سخت باشد و به درمان‌های رایج جواب ندهد، به‌طور امتحان، شیر گاو را از تغذیه مادر حذف می‌کنند.
۵. آیا روش تغذیه مادر شیرده در ایجاد کولیک شیرخوار مؤثر است؟
به‌طور کلی ثابت نشده که ترکیب غذاهای مادر در ایجاد کولیک شیرخوار نقش داشته باشد، با این وجود برخی پزشکان ترکیبات غذائی غیرضروری و آلرژی‌زا را مانند غذاهای حاوی ادویه، فلفل، سیر یا پیاز و حتی نوشابه‌های گازدار را به‌صورت آزمایشی از برنامه غذائی مادر حذف می‌نمایند. به هر حال نباید مادر شیرده را از غذاهای ضروری محروم کرد یا ”رژیم غذائی“ برای او در نظر گرفت.
۶. قولنج در شیرخواران با چه مشکلات دیگری ممکن است اشتباه شود؟
گریه‌های شیرخوار در هفته‌های اول زندگی ممکن است ناشی از برخی مسائل عفونی (عفونت گوش یا به خصوص عفونت ادراری)، انسدادهای نسبی دستگاه گوارش، آلرژی‌های غذائی و همچنین برگشت اسید معده به مری باشد.
۷. در چه شرایطی بهتر است والدین به پزشک مراجعه نمایند؟
در مواردی که کولیک شدید بوده و یا با علائمی همچون برگرداندن مواد غذائی یا استفراغ، تب، علائم عفونت مانند سرفه یا بوی بد ادرار یا شواهد حساسیت پوستی (مانند خشکی و زبری گونه‌ها یا خشکی شدید پوست) همراه باشد، به خصوص اگر وزن‌گیری شیرخوار ناکافی باشد باید حتماً به پزشک مراجعه نمود.
۸. آیا تکنیک تغذیه توسط مادر شیرده می‌تواند در ایجا کولیک مؤثر باشد؟
از آنجا که برخی پزشکان، مشکل گاز بیش از حد در دستگاه گوارش را عامل کولیک می‌دانند، توصیه می‌شود که مادر حتماً در حد ممکن گاز معده شیرخوار را پس را تغذیه خالی کند و به خصوص توجه کند که شیرخوار در زمان شیرخوردن دچار گرفتگی بینی نباشد زیرا این مسئله منجر به بلع هوا شده و ممکن است مشکل را افزایش دهد.
۹. نقش داروها و درمان‌های غیرداروئی برای درمان قولنج شیرخواران چیست؟
مصرف برخی ترکیبات گیاهی در شربت‌ها و قطره‌های مختلف موجود در بازار مانند شربت گریپ میکسچر، گاهی به رفع علائم کمک می‌کند به شرط این که شیرخوار دچار برگشت اسید معده بر مری نباشد، بنابراین بهتر است با تجویز پزشک مصرف شوند. علاوه بر این در برخی از شیرخواران ممکن است اقداماتی همچون گرم کردن شکم با حوله، روی شکم خواباندن شیرخوار، حرکت دادن وی یا راه بردن شیرخوار، ماساژ دادن یا صداهای ریتمیک یا سواری در اتومبیل منجر به بهبود علائم شود. به هر حال باید توجه کرد که مسئله کولیک مشکل خطرناکی نیست و معمولاً نباید از ترکیبات قوی خواب‌آور یا مسکن استفاده کرد و در نهایت با صبر و حوصله والدین پایان خواهد یافت.

دکتر علیرضا ناطقیان
(فوق تخصص بیماری‌های عفونی اطفال، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، بیمارستان حضرت علی‌اصغر (ع))

منبع : مجله درد