مروری بر شیوه های حل مشکلات خانوادگی

صورتی كه امروز مسایل فیمابین افراد حتی در جامعه كوچك و حریم مقدس خانواده نیاز به میانجیگری مراجع قانونی دارد حال تكلیف جوامع بزرگتر مشخص است.بدون تردید آنچه جامعه خانواده را از دیگر جوامع متمایز می سازد رابطه همخونی، انگیزه های عاطفی و داشتن سقفی مشترك و ارتباطات طبعاً نزدیك تر است، به نظر می رسد اشتراكاتی كه ذكر گردید و دیگر موارد مشترك باید موجب گردد كه اختلافات، حتی المقدور از طرق عاطفی و گذشت و عفو طرفین به صلح و آشتی تبدیل شود، البته نمی توان انكار نمود كه امروز بقا و دوام خانواده های بسیاری مرهون همین گذشت هاست كه اگر وجود نداشتند ما بیش از اینها شاهد جدایی و تفرق و تلخی در میان اعضای خانواده ها بودیم، خوشبختانه آموزه های فرهنگی و دینی ما به عنوان سپری محكم و قوی عمل می نمایند و افراد خود را موظف می دانند براساس همین آموزه ها به حقوق یكدیگر احترام گذارند، با این وجود مشاهده اقلیت هایی كم اعتنا و یا بی اعتنا به این آموزه ها نیاز به بررسی و ریشه یابی ها را ضروری و الزام آور می نماید. بسیاری از دانشمندان جامعه شناس و روانكاو، اعتقاد دارند، اكثر قریب به اتفاق اعمال بزه و خلاف قانون در جامعه ریشه در شیوه های تربیتی خانواده در اوان كودكی افراد دارد و خانواده به عنوان هسته و الگویی كوچك زمینه ساز بسیاری از عادات و رفتارها در آینده است و اولین آموزش ها از دامان مادر آغاز می شود. بنابراین زوجی كه زندگی خود را با عشق و تفاهم و گذشت آغاز می نمایند از همان ابتدا در طریق صحیحی گام برمی دارند. متأسفانه عقیده ای در میان بعضی افراد وجود دارد كه در مورد حل اختلافات زوج ها این گونه نظر می دهند كه در صورت به دنیا آمدن فرزند مشكلاتشان حل خواهد شد در صورتی كه اگر تفاهم میان دو نفر وجود نداشته باشد حضور فرزندی كه كمترین اراده ای در حضورش در این دنیا نداشته نوعاً ایجاد تفاهم نمی نماید بلكه بر مشكلات عدیده زوج هم می افزاید. بنابراین اولین قدم جهت پیدایی و استمرار محبت و تفاهم انتخاب صحیح زوج به شمار می رود، ازدواج به نظر روانشناسان باید به عقلی ترین شیوه صورت پذیرد. برخورد صادقانه و دور از ریا، نفاق، دروغ و پرهیز از اعمال تصنعی به انسان كمك می نماید تا دور از تحمیل و فشارهای جوانب در این رابطه تصمیم گیری نماید با توجه به این نكته كه در این مرحله سعی شود نگاه از صور ظاهری و آنچه تنها چشم می بیند و گوش متوجه عمق نیر شود.مسایلی مانند زیبایی ظاهر، ثروت و مكنت حتی تأكید بر مدرك تحصیلی و گذراندن دوره های خاصی از تحصیل نمی تواند معیار و ملاك های قابل اتكایی باشند. زیرا در صورت نقصان به صورت هایی قابل تهیه شدن هستند و به دست آوردن شان آنچنان سخت و محال نیست، لكن آنچه كه حصولش مشكل و تا حدود زیادی غیرممكن است مسایل معنوی و روحی و تصحیح رفتارهای طرف مقابل است كه فرد در خانواده با آن بزرگ شده و آموزش یافته، بدیهی است تغییر و تحول در این موارد سخت و نیاز به زمانی طولانی دارد و معمولاً افراد پس از مدتی ناهماهنگی از ادامه ایجاد تحول درمی مانند و مشكل از همین نقطه آغاز می شود. البته می پذیریم كه عمل ازدواج در جامعه موجب بقاء نسل و تحكیم پایه های اجتماع می شود لكن بررسی میزان طلاق نیز به همان اندازه نگران كننده است. متأسفانه امروز جامعه ما درگیر افزایش عمل نهی شده طلاق است و شاهد صعود سالانه این رویداد تلخ در جامعه هستیم، مدیر كل دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی اعلام نمود: «۳۲ درصد ازدواج ها در ایران به طلاق منجر می شود» (۱) و یا این خبر كه «آمار طلاق در سال ۱۳۸۲ سه برابر آمار ازدواج بوده است.» (۲) در میان خانواده هایی كه طلاق روی نداده نیز آمارهای استخراجی نویدبخش نیستند. رئیس اداره سلامت روان وزارت بهداشت اعلام نموده: «براساس آخرین نتایج تحقیقات اختلالات روانی زنان خانه دار ۴۸/۱۵ درصد است.» (۳) میزان آزارهای روانی زنان ۵۲ درصد، فیزیكی ۳۷ درصد، ممانعت از رشد اجتماعی ۳۷ درصد است و ۱۶ تا ۵۲ درصد زنان مورد تهاجم همسران خود قرار دارند.(۴) بنابراین آشكار است بعضی خانواده هایی كه با سقفی مشترك كنار یكدیگر زندگی می نمایند قادر نیستند مسایل و اختلافات خود را از طریق عاطفی و با بهره گیری از رابطه های محبت آمیز برطرف نمایند و اگر اقدام به جدایی قانونی نكنند ضمن تجاوز به حریم های یكدیگر پایه گذار نسلی مستأصل از لحاظ عاطفی می شوند و فرزندانی را به جامعه تحویل می نمایند كه از كمبودهای بسیاری رنج می برند، طلاق هم متأسفانه به عنوان یك راه حل قانونی تبعات و پیامدهای عاطفی و روانی سنگینی برای خانواده بخصوص برای فرزندان به همراه دارد. پس چاره چیست؟ آیا زوج ناهماهنگ مجبورند به زندگی ناسازگارانه خود ادامه دهند و عمری لباس رزم را جایگزین لباس بزم و عروس و دامادی خود نمایند و بر سر موضوعاتی كه تعدادشان هم بی شمار است دائم با یكدیگر بجنگند و یا به راحتی به طلاق توافقی رأی دهند و رشته مودت و وابستگی را به یكباره بگسلند و هر كدام به دنبال زندگی و راه خود بروند و احیاناً فرزندان را میان خود تقسیم نمایند؟ و یا می توان به گزینه ای دیگر و متفاوت با دو گزینه یادشده پرداخت. گزینه ای كه می تواند جهت خانواده هایی كه خوشبختانه تا رسیدن به بن بست حدودی فاصله دارند و یا در ابتدای مسایل و مشكلات به سر می برند راجع به آن كمی تفكر نموده و سپس اقدام به جنگیدن و یا چنگ زدن به ریسمان قانون و حضور در دادگاه های خانواده نمایند. مسلماً افرادی كه به این مرحله از تصمیم گیری می رسند در رابطه با انتخاب زوج مناسب خود به طریقی كه بیان گردید عمل ننموده اند و از راه عقلانی و صحیح وارد این عرصه نشده اند شاید هم تمامی مسایل را در نظر داشته اند و به قول خودشان بدشانسی آورده اند و یا... به هر حال هر دلیلی داشته امروز به این نقطه و مرحله رسیده اند كه درهای گذشت، محبت و راهكارهای عاطفی را به روی خود بسته احساس می نمایند به این افراد پیشنهاد می شود كه همین امروز چندی با خود و دل خود خلوت كنند و یك بار از ابتدا زندگی خود را مرور نمایند موارد اشتباه آمیز خود را واقعاً بپذیرند و سعی نكنند در این خلوت، دیگران را دائم متهم نمایند بلكه به واقعیت درونی و احساس خود توجه نمایند، شما می توانید از اشتباهات خود به عنوان درس هایی آموزنده یاد نمایید در این صورت است كه دست از سرزنش كردن خود برمی دارید، دكتر وین دایر معتقد است: «اصولاً سعی در راضی كردن همه و نادیده گرفتن تپش های درونی خودمان فرمول شكست خوردن است، بر مسایل سطحی و كم عمق زندگی توجه زیادی نگذارید و به جای سرزنش خود و دیگران نبود مسئولیت در خودتان را بپذیرید، سعی كنید بیشتر روی شباهت ها تمركز كنید تا تفاوتها و از تعداد بكارگیری واژه«من» بكاهید.(۵) با این مقدمات است كه می توانید اشتباهات طرف مقابل خود را نیز ببخشید و او را عفو نمایید. گام بعدی در این گزینه مروری مجدد بر شرح وظایف شرعی و قانونی در خانواده است، متأسفانه آنچه در این سالها آموزش آن مورد اهمال قرارگرفته آشنانمودن افراد خانواده به لزوم احترام و حفظ حریم های یكدیگر است، در بسیاری مواقع مشاهده می شود افراد در یك خانواده با سهولت دیوارهای احترام را میان خود می شكنند و با كلام و رفتارهای نامطلوب سعی می نمایند موجبات آزار یكدیگر را فراهم سازند البته به دلیل ارتباطات عاطفی احتمالاً در فاصله ای اندك پشیمان می شوند و سعی می كنند به گونه ای جبران نمایند، تكرار این حریم شكنی ها عواقب نامطلوبی به دنبال دارد. بنابراین در حریم مقدسی به نام خانواده به عنوان اولین هسته تربیتی و آموزشی افراد جامعه، ضروری است مسایل و موارد اختلاف انگیز ابتدا از طریق خود افراد در محیطی عاطفی و محبت آمیز و با صحبت و مشاوره حل و فصل شود و در مرحله بعد بزرگان فامیل ایفای نقش نمایند و از اعتبار خود بهره رسانی نموده، بدین ترتیب راهكارهای قانونی را كه پیامدهای روحی ناگواری بر اذهان دارند به عنوان نهایی ترین مرحله و ناگزیرترین راه انتخاب نمایند. نه اولین طریق و راه حل. بدیهی است عملكرد با شیوه های منطقی و عقلانی در خانواده می تواند به میزان قابل توجهی از تلاطمات ناشی از اختلافات بكاهد و انرژی های بسیاری كه امروز در راهروها و درون اطاق های دادگستری ها هدر و تلف می شود در اموری دیگر سرمایه گذاری و بهره گیری شود باید نسلی وارد جامعه شود كه به حفظ حریم ها و حرمت ها پایبند بوده، عقلانی بیندیشد و از عواطف و احساسات خود به صورت صحیح و بجا استفاده نماید، از هیجان ها و احساساتی شدن های مقطعی و كوتاه مدت و یا خشم و غضب های تند و ناگهانی اجتناب نموده و خود پایه گذار نسلی حتی بهتر از خود باشد، در غیر این صورت مسلم است فردی كه در رابطه با مهم ترین رویداد زندگی خود پس از تولد یعنی ازدواج شتابزده و با ظاهربینی عمل می نماید در رابطه با طلاق و جدایی (سومین رویداد زندگی خود قبل از مرگ) نیز با خشم ها و پندارهای تند و توأم با تفكر سطحی و اندك رفتار می كند و این زنجیره اشتباه و غفلت تا زمانی كه فرد در قید حیات است به انواع مختلف و با شكل های متفاوت ادامه می یابند، بنابراین ضروری است خانواده ها به فرزندان خود عمقی نگری و جدی گرفتن یك عمر زندگی مشترك را به گونه ای بیاموزند كه درصد آزمون ها و خطاها از سطح فعلی كاهش یابد زیرا به نظر می رسد تجربه آزمون و خطا كه برای هر پدیده ای مفید باشد،راجع به عمر انسان ها و مسایل روحی و روانی افراد و با توج ه به شكنندگی روح انسان ها راه حل مطلوب و قابل پذیرشی نیست.
منابع:
۱- سایت بازتاب، ۲۱ تیر ۱۳۸۴
۲- روزنامه ایران، ۴ آذر ۱۳۸۳
۳- سایت بازتاب، ۲۱ تیر ۱۳۸۴
۴- پایگاه اطلاع رسانی هاتف، ۳۰ مرداد ۱۳۸۴
۵- دكتر وین دایر، خود مقدس شما، ترجمه ایران نژاد، ۱۳۸۱.
معصومه طاهری

منبع : روزنامه همشهری