اعتراض افشاگرانه

نوشتار زیر مروری است بر سیر تصویب لایحه كاپیتولاسیون و افشاگری تاریخی حضرت امام خمینی(ره).
لایحه كاپیتولاسیون
مجلس شورای ملی در تاریخ ۲۱ مهر ۱۳۴۳ لایحه مصونیت قضایی را برای مستشاران نظامی آمریكایی تصویب كرد. براساس تصویب ماده واحده منضم به قرارداد وین در مجلس شورای ملی، مستشاران نظامی آمریكا در ایران از مصونیت ها و معافیت های دیپلماتیك این قرارداد بهره مند می شدند. در این ماده واحده آمده بود: «... به دولت اجازه داده می شود كه رئیس و اعضای هیأت های مستشاری نظامی ایالات متحده را در ایران كه به موجب موافقت نامه های مربوطه در استخدام دولت شاهنشاهی هستند، از مصونیت ها و معافیت هایی كه شامل كارمندان اداری و فنی موصوف در بند« و »ماده اول قرارداد وین است كه در تاریخ ۱۸ آوریل ۱۹۶۱ مطابق ۱۹ فروردین ۱۳۴۰ به امضا رسیده است، برخوردار نماید.»قرارداد وین و ماده واحده مربوط به آن هر دو در جلسه ۲۱ مهر تقدیم مجلس شد و حسنعلی منصور نخست وزیر وقت برای دفاع از آن شخصاً به مجلس رفت. هنگامی كه اصل قرارداد به تصویب نمایندگان رسید، وقت جلسه روبه اتمام بود و هیأت رئیسه مجلس قصد داشت مطرح كردن ماده واحده را به جلسه ای دیگر موكول كند. اما حسنعلی منصور به دلیل نگرانی از بروز واكنش های احتمالی اصرار كرد موضوع در همان جلسه خاتمه یابد. با این وجود گروهی از نمایندگان با این ماده واحده مخالفت كردند. نمایندگان در استدلال خود برای مخالفت دلایلی از جمله تعارض این قانون با قانون اساسی و رابطه نخست وزیر را با نماینده سیا در تهران مطرح می كردند. این لایحه علیرغم مخالفت های زیاد سرانجام با ۷۴ رأی موافق در برابر ۶۱ رأی مخالف به تصویب رسید.امام كه از حضور مستشاران نظامی و امنیتی بیگانه و عملكرد زیانبار و اسارت آور آنها در كشور آگاهی داشت، چند روز پس از تصویب لایحه كاپیتولاسیون برای نظامیان آمریكایی در مجلس شورای ملی ، بلافاصله مراجع و علمای قم را به تشكیل جلسه هفتگی فراخواندند و با ارسال تلگرام و پیك هایی علمای سایر شهرها را در جریان امر قرار دادند. سپس اعلام داشتند كه در روز۲۰ جمادی الثانی (برابر با ۴ آبان) در منزل خود سخنرانی خواهند كرد.رژیم كه از تصمیم حضرت امام (ره) اطلاع یافت، پیكی به قم فرستاد تا با امام دیدار كرده و ایشان را از تصمیم خود منصرف سازد، ولی امام حاضر به دیداربا وی نشدند و به ناچار او با فرزند امام (حاج آقا مصطفی) دیدار كرد و با زبان نصیحت و تهدید اظهار داشت: «... آمریكا به منظور كسب وجهه در میان مردم ایران با تمام قدرت فعالیت می كند و پول می ریزد و از نظر قدرت در موقعیتی است كه هرگونه حمله به آن به مراتب خطرناك تر از حمله به شخص اول مملكت است! آیت الله خمینی اگر این روزها بنا دارند نطقی ایراد كنند باید خیلی مواظب باشند كه با دولت آمریكا برخوردی نداشته باشد كه خیلی خطرناك است و با عكس العمل تند و شدید آنان مواجه خواهد شد. دیگر هر چه بگویند- حتی حمله به شخص شاه- چندان مهم نیست!» (۱)امام بدون توجه به این تهدید ها اعلام كرد كه در۲۰ جمادی الثانی، روز میلاد حضرت زهرا(س) كه برابر با ۴ آبان ماه بود سخنرانی خواهد كرد. صبح آن روز امام خمینی(ره) در حالی كه بسیار برافروخته و خشمگین بودند در حضور هزاران نفر از مردم قم و تهران كه از ساعاتی پیش در منزل و كوچه های اطراف منزل امام اجتماع كرده بودند بیانات تاریخی خود را ایراد كردند. امام سخنان خود را پس از نام خدا با آیه استرجاع (انالله و اناالیه راجعون) شروع نمود كه نشان دهنده مصیبت بزرگی بود كه بر اسلام و مسلمین وارد آمده است. همچنین تأثر قلبی خود را از این مصیبت ابراز داشتند و اعلام عزای عمومی كردند:
ایران دیگر عید ندارد، عید ایران را عزا كردند... و چراغانی كردند، عزا كردند و دسته جمعی رقصیدند... استقلال ما را فروختند، باز هم چراغانی كردند، پایكوبی كردند. اگر من به جای اینها بودم این چراغانی ها را منع می كردم.
می گفتم بیرق سیاه بالای بازارها و... خانه ها بزنند، چادر سیاه بالا ببرند!
پس از این مقدمه، امام ضمن شرح لایحه كاپیتولاسیون كه در مجلس به تصویب رسید نتایج سیاسی- اجتماعی آن را با ذكر مثال هایی خاطر نشان ساختند.اگر یك خادم آمریكایی یا یك آشپز آمریكایی مرجع تقلید شما را در وسط بازار ترور كند، زیر پای خود منكوب كند، پلیس ایران حق ندارد جلوی او را بگیرد! دادگاه های ایران حق محاكمه ندارند!... باید پرونده به آمریكا برود و در آنجا ارباب ها تكلیف را معین كنند... دولت [ایران] با كمال وقاحت از این امر ننگین طرفداری كرد. ملت ایران را از سگ های آمریكایی پست تر كردند!... چرا! برای اینكه می خواستند وام بگیرند آمریكا خواست كه این كار انجام شود.امام خمینی(ره)، مجلس و دولت را كه «ربطی به ملت ندارند» عامل این ننگ و فضاحت دانستند و تأكید كردند كه اگر روحانیون در مجلس بودند. اجازه نمی دادند آمریكا و انگلیس و اسرائیل بر سرنوشت كشور مسلط شوند و عمال خود را بر ملت تحمیل نمایند و یك دست نشان دهنده آمریكایی (نخست وزیر)، چنین غلطی بكند.
اعلام خطر
امام خمینی(ره) در پی تصویب این قانون ننگین به ارتش، سیاسیون، بازرگانان، مراجع، علما و فضلا اعلام خطر كرد و با اشاره به حضور نظامیان آمریكایی در ایران خطاب به شاه فرمودند:نظامی های آمریكا و مستشاران نظامی آمریكا برای شما چه نفعی دارند؟ اگر این مملكت در اشغال آمریكاست، پس چرا این قدر عربده می كشی؟ چرا این قدر دم از ترقی می زنی؟ اگر این مستشاران نوكر شما هستند، چرا از ارباب ها بالاترشان می برید؟ اگر نوكرند با آنان مثل سایر نوكرها عمل كنید.پس از آن شرح فلاكت و بدبختی مردم و قروض خارجی دولت و به دنبال آن وابستگی روزافزون كشور به آمریكا، فریاد برآورد كه «والله گناهكار است كسی كه داد نزند، والله مرتكب گناه كبیره است كسی كه فریاد نزند» ، و به دنبال آن از علمای قم، نجف، ملت های مسلمان، رهبران اسلامی و رؤسای جمهور كشورهای اسلامی استمداد كرد كه به داد ملت مظلوم ایران برسند، همچنین همه قدرت های غربی و شرقی و در رأس آنها آمریكا را كه مؤید رژیم شاه بودند، به شدت محكوم نمود.آمریكا از انگلیس بدتر، انگلیس از آمریكا بدتر، شوروی از هر دو بدتر، همه از هم بدتر و همه از هم پلید ترند، لیكن امروز سر و كار ما با آمریكاست. رئیس جمهور آمریكا... این معنا را بداند كه امروز در پیش ملت ما از منفورترین افراد بشر است كه چنین ظلمی به ملت اسلامی كرده است... امروز تمام گرفتاری ما از آمریكاست، تمام گرفتاری ما از اسرائیل است، اسرائیل هم از آمریكاست، این وكلا هم از آمریكا هستند، این وزرا هم از آمریكا هستند، همه دست نشانده آمریكا هستند. اگر نیستند چرا در مقابل آن نمی ایستند داد بزنند؟امام بار دیگر تأكید نمودند كه نمایندگان مجلسین، نمایندگان واقعی نبوده و نیستند و اگر فرضاً هم بودند به دلیل تأیید یا سكوت در مقابل این تصویب نامه از نمایندگی مردم ساقط شده اند. در پایان خطاب به حاضران در مجلس و علما و روحانیون فرمود، موظفید مردم را آگاه نمایید و به نمایندگان مجلس فریاد اعتراض برآورید. این سخنرانی با دعای امام و آمین پرشور مردم به پایان رسید.پس از این سخنرانی، امام اطلاعیه ای را منتشر كردند و اقدام ننگین و اسارت بار دولت و مجلس را پیرامون تصویب لایحه كاپیتولاسیون افشا و محكوم كردند و آن را «سند بردگی ملت ایران» و «اقرار به مستعمره بودن ایران» و «ننگین ترین و موهن ترین تصویب نامه غلط دولت های بی حیثیت» نامیدند و نوشتند: «اكنون من اعلام می كنم كه این رأی ننگین مجلسین، مخالف اسلام و قرآن است و قانونیت ندارد. مخالف رأی ملت مسلمان است. وكلای مجلسین وكیل ملت نیستند، وكلای سرنیزه هستند. رأی آنها در برابر ملت و اسلام و قرآن هیچ ارزشی ندارد و اگر اجنبی ها بخواهند از این رأی كثیف سوء استفاده كنند تكلیف ملت تعیین خواهد شد.»امام بار دیگر آمریكا را عامل اصلی همه گرفتاریهای مردم ایران و مسلمانان جهان معرفی كرد كه به اسرائیل كمك كرده تا اعراب مسلمان فلسطین را آواره كند و دولت و مجلس ایران را تسلیم خود كرده و روحانیت را به حبس و زجر و اهانت كشیده و غبار ورشكستگی و فقر را به رخسار بازرگانان و زارعان نشانده و اصلاحات شاهانه، بازار سیاه برای آمریكا و اسرائیل درست كرده است. ایشان به مردم توصیه و تأكید كردند:
... بر ملت ایران است كه این زنجیرها را پاره كنند، بر ارتش ایران است كه اجازه ندهند چنین كارهای ننگینی در ایران واقع شود... این دولت را ساقط كنند، وكلایی كه به این مفتضح رأی دادند از مجلس بیرون كنند... بر فضلا و مدرسین حوزه های علمیه است كه از علمای اعلام بخواهند كه این سكوت را بشكنند... بر جوانان دانشگاهی است كه با حرارت با این طرح مفتضح مخالفت كنند... بر دانشجویان ایرانی ممالك خارجی است كه در این امر حیاتی كه آبروی مذهب و ملت را در خطر انداخته ساكت ننشینند.سخنرانی و اعلامیه حضرت امام (ره) بازتاب های متفاوتی داشت. از یك سو برخی از وعاظ در منابر، مصوبه اخیر مجلسین را شرح داده و عواقب اسارت بار آن را متذكر شدند، كه ساواك نیز بلافاصله دستور جلوگیری و تعقیب آنان را داد.
اعتراض افشاگرانه امام در خصوص تصویب قانون مصونیت قضایی برای مستشاران بیگانه به بازداشت و تبعید ایشان در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۴۳ انجامید. لذا در نیمه شب ۱۳ آبان ،۱۳۴۳ صدها كماندو منزل امام را در قم محاصره كرده و به دور از چشم مردم، سراسیمه به منزل وارد شدند و ایشان را دستگیر نمودند. امام را به سرعت به تهران منتقل كردند و سپس ایشان را به فرودگاه مهرآباد آوردند و با هواپیمای باری كه از روز قبل به دستور شاه آماده شده بود به همراه دو تن از مأموران امنیتی به تركیه فرستادند. همان روز رادیو و مطبوعات كشور خبر دستگیری و تبعید ایشان را در یك جمله به اطلاع مردم ایران رساندند:
طبق اطلاع موثق و شواهد و دلایل كافی، چون رویه آقای خمینی و تحریكات مشارالیه، علیه منافع ملت و امنیت و استقلال و تمامیت ارضی كشور تشخیص داده شد، لذا در تاریخ ۱۳ آبان ماه ۱۳۴۳ از ایران تبعید گردید.با افشای اهداف پنهان رژیم وابسته شاه توسط حضرت امام(ره) نخستین ضربه بر پیكره رژیم شاهنشاهی وارد آمد و حركت های انقلابی شكل گرفت كه در نهایت منجر به سقوط شاه و پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۵۷ گردید.
۱- پایگاه مركز اسناد انقلاب اسلامی

فریبا مسعودپور شیرازی

منبع : روزنامه همشهری