تصویر گر زندگی امروز...

عكاسی كه از لندن به ایران می آید تا از سوژه «عمل جراحی بینی» عكس تهیه كند، باید فتوژورنالیست تیزبین و جالبی باشد. این عكاس بسیاری از نقاط جهان را در پی سوژه هایی بسیار ویژه و بومی زیر پا گذاشته و شم شگفت انگیزی در یافتن موضوعات خاص برای تهیه مقالات تصویری دارد. مقاله تصویری زد نلسون فتوژورنالیست انگلیسی را درباره عمل جراحی بینی در ایران در مجله Geo دیدم و طی تماسی با او از وی خواستم از آنجا كه قصد تهیه مقاله ای درباره او و كارهایش را دارم به سئوالاتم پاسخ دهد و اطلاعاتی را در اختیارم قرار دهد. زد نلسون در لندن زندگی می كند، او با آژانس عكس IPG همكاری عمده ای دارد و بیشتر عكس هایش را به این آژانس می فروشد. كارهای او كه شامل تك عكس، مجموعه عكس و مقالات تصویری با موضوعات گوناگون می شود به طور وسیعی در بریتانیا و سراسر جهان منتشر شده است. از جنگ در سیرالئون تا گروه موسیقی رولینگ ستونز همه موضوعات و سوژه های متنوعی هستند كه در آثار نلسون به آنها پرداخته شده است اما مردم و دنیایی كه ما برای خودمان می سازیم اغلب موضوع اصلی عكس ها و نگرانی های او را تشكیل می دهد. عكس های نلسون را می توان «تصویر زندگی امروز» دانست. نلسون همان طور كه به ایران می آید تا از سوژه ای كه حتی در ایران هم بسیار خاص محسوب می شود، عكس بگیرد به آمریكا نیز سفر می كند و در مجموعه عكسی به نام «ملت تفنگ» درگیری بسیاری از مردم این سرزمین را با سلاح های گرم به تصویر می كشد.
این مجموعه عكس آنقدر با استقبال روبه رو شد كه نلسون را به فكر انتشار كتابی درباره آن انداخت. او طی سه سال عكاسی مستند از فرهنگ اسلحه در آمریكا به جای آنكه به موضوعات كلیشه ای مثل گروه ها و دسته های تبهكاران بپردازد به داخل اتاق نشیمن خانه ها، حیاط مدارس و اورژانس بیمارستان ها رفت تا ببیند مردم درباره اسلحه و استفاده از آن چه می گویند. نلسون در این باره می گوید: «می خواستم نشان دهم، تفنگ ها چطور تمام جامعه را تحت تاثیر قرار می دهند.» تصاویر این مجموعه این پارادوكس را حل می كنند كه چرا قوی ترین سمبل آزادی آمریكا در عین حال یكی از بزرگ ترین قاتلان نیز هست. در آمریكا سالانه بیش از ۳۰ هزار نفر از شهروندان به قتل می رسند. كتاب «ملت تفنگ» توسط انتشارات وست زون و با ۱۱۰ عكس از زد نلسون منتشر شده است. این كتاب در ۱۲ كشور توزیع شده و جایزه اول رقابت های ورلد پرس فتو سال ۱۹۹۸ را نیز نصیب نلسون كرد. جوایز دیگری كه به این مجموعه عكس تعلق گرفت عبارتند از جایزه Visa dشOr فرانسه ۱۹۹۸ و جایزه آلفرد آیزنشتات آمریكا ۱۹۹۹. شبكه ها و برنامه های تلویزیونی مختلف نظیر بی بی سی و اسكای نیوز انگلیس و گود مورنینگ آمریكا و چارلی رُز شو نیز با دعوت از نلسون به مجموعه عكس ها و كتاب «ملت تفنگ» پرداختند. نلسون در سال ۱۹۹۹ جایزه اول نیكون بریتانیا را هم از آن خود كرد.كارهای او تاكنون در مجلات مختلفی از جمله UK ساندی تایمز، آبزرورلایف، اسكوایر، مجله آمریكا تایم، مجله لایف (USA)، میك جگر، مجله اشترن،(USA)(Germany). به چاپ رسیده و منتشر شده اند. بحران های سیاسی - اجتماعی سومالی و قحطی در این كشور كه در سال ۱۹۹۲ جزو اخبار مهم در بریتانیا به شمار می رفت توسط زد نلسون به طور ویژه پوشش داده شد. در این سال ها او به كشورها و نقاط دیگری نیز سفر كرده و عكس و مقاله تهیه كرد، جنگ فراموش شده افغانستان،جنگ انتخابات در السالوادور، گسترش عمل جراحی بینی در ایران، لژیون خارجی فرانسه، ملت چاق، تگزاس سمی، عواقب نیویورك و خشكسالی اكلاهما از جمله مهم ترین عناوین ماموریت ها و مجموعه عكس های او در سال های اخیر هستند. در افغانستان و هنگامی كه سرگرم عكاسی بود از شلیك گلوله تعدادی از مبارزان جان سالم به در برد، اما همكار و مترجم او هر دو مورد اصابت گلوله قرار گرفتند. نلسون به عكاسی پرتره نیز علاقه مند است و از مردم عادی و شخصیت های مختلف از جمله فیدل كاسترو، مارگارت تاچر و میك جگر از اعضای گروه موسیقی رولینگ ستونز پرتره های زیادی تهیه كرده است. او در دانشگاه ها و كالج های متعددی در بریتانیا و آمریكا به تدریس و ارائه دوره ها و دروس عكاسی و فتوژورنالیسم می پردازد و آثارش بر دیوار گالری ملی پرتره بریتانیا، موزه ویكتوریا و آلبرت، تالار فستیوال سلطنتی،موزه نیویورك، Oksnehallen كپنهاگ، گالری Westzone لندن و گالری انجمن لندن در معرض دید بازدیدكنندگان قرار گرفته است. نلسون در یكی از عكس های كتاب «ملت تفنگ» پدری را نشان می دهد كه با شلوار «لجنی» مخصوص نظامیان پسر كوچكش را در یك دست و هفت تیری را در دست دیگر گرفته و مصمم و خشمگین به دوربین نگاه می كند، در كنار عكسی كه در كتاب به چاپ رسیده از قول «مایك» پدر و صاحب هفت تیر نوشته شده «این حق قانونی من است كه برای محافظت از خانواده ام اسلحه داشته باشم» اما زیركی نلسون در تركیب بندی و انتخاب كادر موجب شده تا مخاطب تصور كند پدر هفت تیر را به سوی پسر كوچك خودش نشانه رفته است! انتخاب هوشمندانه كادرهایی كه نشان از حضور موثر عكاس در صحنه های مختلف دارند یكی از مشخصه های آثار زد نلسون به شمار می رود. در عكسی دیگر از همین مجموعه نلسون خانواده ای اهل لاس وگاس را نشان می دهد كه سرگرم امتحان و خرید یك اسلحه نیمه خودكار برای حفاظت از خود هستند، برادر بزرگ تر اما خردسال خانواده تحت نظر پدر مشغول امتحان اسلحه است و برادر كوچك تر با نگاهی مضطرب و نگران او را نگاه می كند، همه سرگرم كار خود هستند و حواس هیچكس به نلسون كه با دوربینش مدام در حال شلیك است، نیست! نلسون با حضور در اورژانس، تصاویر تكان دهنده ای از مجروحان و قربانیان خشونت و استفاده از سلاح در آمریكا را به ثبت رسانده كه هر بیننده ای را تحت تاثیر قرار می دهد. در مجموعه عكس دیگری به نام «لژیونرهای فرانسه» نلسون پا به پای لژیونرهایی كه تحت شرایط سخت و تمرینات طاقت فرسا قراردارند حركت می كند و از آنها و زندگی و تمرینات سختشان عكسبرداری می كند.لژیون خارجی فرانسه به خاطر تمرینات سخت و وحشیانه سربازان و پذیرش سربازان، فراریان و تبعیدی های سایر كشورها شهرت بدی دارد. این ارتش از مردانی كه چیزی برای از دست دادن ندارند تشكیل شده. در حال حاضر لژیون فرانسه به عنوان یك نیروی ویژه واكنش سریع در ارتش فرانسه شناخته می شود. مردانی كه وارد لژیون می شوند باید حداقل به مدت ۵ سال تحت شرایط سخت تمرینات طاقت فرسایی را پشت سر بگذارند. در بدو ورود پاسپورت آنها توقیف و نام جدیدی برای آنها انتخاب می شود و باید با زندگی گذشته شان خداحافظی كنند. در یكی از عكس های این مجموعه نلسون سربازانی را نشان می دهد كه در رودی در جنگل های مرزی برزیل و از زیر سیم های خاردار مشغول عبور از آب هستند. در این منطقه انواع خطر ها در كمین این كماندوها است، مارهای سمی، كروكودیل ها، مالاریا، زالوهای ۱۵ سانتی متری كه پوست را سوراخ و خون می مكند از جمله این خطرات به شمار می آیند. نلسون در این سفر همراه این سربازان و در كنار آنها بوده است. در عكس دیگری او سربازی را به تصویر كشیده كه در دل جنگل، ماری را به دست گرفته است. در مجموعه خشكسالی اكلاهما او دختربچه ۱۴ ساله ای را نشان داده كه رنج و اندوه در دستان زمخت و صورت آفتاب خورده اش آشكار است.نلسون در قلب آمریكا هم سوژه خودش را پیدا كرده است. نلسون برای عكاسی از ایران موضوع منحصر به فردی را انتخاب می كند.او به جای پرداختن به موضوعات و سوژه های سیاسی و اجتماعی كلیشه ای و نخ نمایی كه بسیاری از عكاسان ایرانی و خارجی در عكاسی از ایران تنها به آنها می پردازند موضوع خاص و رو به گسترش این سال ها را در جامعه ما انتخاب می كند و با نگاه تیزبین و دقیق خود به آن می پردازد. رضا دقتی عكاس بزرگ ایرانی در جاهای مختلفی این نكته را یادآوری كرده كه اكثر عكاسان ایرانی و خارجی كه ایران را موضوع كار خود قرار می دهند اكثراً كارهایی تكراری و كلیشه ای انجام می دهند و در این باره با مثالی می گوید: «اینها دوباره از چند خانم چادری كه از جلوی تابلو یا مكانی رد می شوند عكس گرفته اند!» البته زد نلسون هم از این قاعده مستثنی نیست و جمله «رضا» عكاس بزرگ جهان در مورد او هم صدق می كند! زد نلسون در مجموعه عكس هایش از ایران دقیقاً دو عكس طبق تعریف «رضا» گرفته است، اما موضوع اصلی او را در عكاسی از ایران یك سوژه ناب و تازه تشكیل می دهد: عمل جراحی پلاستیك بینی. نلسون در این مجموعه عكس هم بسیار نكته بین و دقیق بوده است. او به كافی شاپ ها، آرایشگاه ها و اماكن مختلفی در سطح شهر تهران رفته و ضمن اینكه در این باره با جوانان صحبت كرده، از آنها عكس هم گرفته است. نلسون حتی به اتاق عمل هم رفته و از مراحل مختلف عمل جراحی زیبایی بینی نیز عكس گرفته است. در یك عكس او جراحی را نشان می دهد كه با یك چكش كوچك مشغول ضربه زدن به قسمتی از بینی بیمار است . در عكس دیگری او تصویر دختر جوانی را نشان می دهد كه پس از عمل جراحی صورت و بینی خود را در آینه دستی كوچكی نگاه می كند و در حالی كه جراح با دماغ پهن خود مشغول خنده است او هم لبخند رضایت آمیزی از تصویر خود در آینه بر لب دارد! عكس دیگری از این مجموعه زن جوانی را نشان می دهد كه از طبقه متوسط جامعه است و پس از عمل در حالی كه همسرش دست او را گرفته و پدر و مادر مسنش او را همراهی می كنند در حال حركت است. در عكس دیگری همین زن جوان را در حالی كه قسمت زیادی از صورتش با چسب و باند پوشیده شده در روبه روی خود می بینیم، آیا واقعاً ارزشش را داشت؟
نلسون با هیچ یك از عكاسان ایرانی مقیم داخل و خارج ایران آشنایی ندارد و درباره علت و چگونگی انتخاب موضوع «عمل جراحی بینی در ایران» برای یكی از مقالات تصویری خود می گوید: مقاله ای را در این مورد در نیویورك تایمز خوانده بودم كه توجه مرا به خودش جلب كرد، ابتدا آن را به طور كامل باور نكردم اما فكر كردم اگر واقعیت داشته باشد داستان جالبی برای یك مقاله تصویری خواهد بود. آن موقع روابط بین آمریكا و خاورمیانه به شدت ضعیف شده بود و من احساس كردم تهیه چنین مقاله ای، نادرستی برخی اظهارنظر های غرب را در مورد كشور های اسلامی آشكار می كند و نشان می دهد چقدر فرهنگ و رفتار مردمان كشور های اسلامی و غربی شبیه هم است. زد نلسون هم مانند بسیاری از خارجیانی كه از ایران بازدید می كنند از برخورد گرم و دوستانه مردم شگفت زده شده و اقامت خود را در ایران لذت بخش و راحت توصیف می كند. او علاقه زیادی به بازگشت مجدد به ایران و بازدید از نقاط مختلف آن دارد، اما هنوز طرح و برنامه تعریف شده ای برای این سفر تهیه نكرده است. نلسون وضعیت سیاسی ایران را پیچیده ارزیابی می كند و درباره بازتاب مقاله تصویری عمل جراحی بینی در غرب می گوید: بسیار جالب و خوب بود، چون این مقاله نگاه كلیشه ای غرب را به ایران و مردمش نداشت و من فكر می كنم مردم با دیدن این تصاویر بیشتر متوجه شباهت های فرهنگی موجود میان خود و مردم ایران می شدند تا تفاوت ها، كه در این اوضاع و شرایط سیاسی بسیار خوب و ضروری است. نلسون هنوز از دوربین دیجیتال استفاده نمی كند و معتقد است: دوربین دیجیتال یك ابزار مفید و غیرقابل اجتناب است، اما من هم چنان در مقابل استفاده از آن مقاومت می كنم. به نظر من جایی كه سرعت و هزینه یك نیاز جدی و مطرح است «دیجیتال» به آرامی در حال پیشی گرفتن است. روزنامه ها و عكاسان ورزشی به طور عمده از این دوربین ها استفاده می كنند اما فتوژورنالیست هایی كه سوژه هایشان عمر طولانی تری دارند و كیفیت برای آنها عامل حیاتی به شمار می آید هنوز نیازی به عكاسی دیجیتال ندارند. اما واقعاً مزیت بزرگ ارسال فایل های دیجیتال و كپی كردن آنها را بدون افت كیفیت نمی توان نادیده گرفت. شخصاً ترجیح می دهم دوربین دیجیتال را برای تجربه و پیاده كردن ایده های ذهنی خودم خریداری و استفاده كنم. نلسون در پاسخ به پرسش ام در مورد وضعیت عكاسی خبری در انگلستان می گوید: بودجه ها پایین هستند و مجلات مایل به صرف پول زیاد برای تهیه مقالات گران قیمت به ویژه مقالات بین المللی نیستند. اینجا عكاس ها با جدیت كار می كنند و پول زیادی از فتوژورنالیسم عاید آنها نمی شود. در انگلستان شما به عنوان یك عكاس خبری باید تعهد بدهید، ایده های خوب ارائه كنید و از دیگر راه های عكاسی تجاری درآمدتان را سروسامان دهید. «ملت چاق» یكی دیگر از مجموعه عكس هایی است كه زد نلسون درباره انسان ها و زندگی آنها تهیه كرده است. انجمن ملی مساعدت در پذیرش چاق های آمریكا مراسم سالانه خود را برگزار می كرد و زد نلسون از فرصت استفاده كرد تا گوشه ای از زندگی و روابط این مردان و زنان بسیار بسیار چاق را به تصویر بكشد. نلسون از تمرینات، تفریحات و روابط این انسان های غول پیكر اما مهربان و خنده رو عكس های جالبی تهیه كرده است. نلسون به نگرانی های زیست محیطی و مسائلی كه محیط زیست بشر را تهدید می كند نیز پرداخته است. او در مجموعه مقالات تصویری «تگزاس سمی: میراث جورج دبلیو بوش» نشان می دهد كه چگونه سیاست های مالیاتی و صنعتی دولت بوش مناطق وسیعی از تگزاس را به نابودی كشانده است. او در این مقالات گوشه هایی از تاثیرات مواد آلاینده و شیمیایی سمی را بر زندگی و محیط زیست ساكنان این منطقه نشان داده است. مردم این منطقه در صحبت هایشان با نلسون اظهار عقیده كرده اند، تگزاس مدلی از آینده آمریكاست. در یكی از عكس های این مجموعه پسر بچه ۹ ساله ای نشان داده شده كه با استفاده از ماسك اكسیژن در حال تنفس است. نلسون از مادر این پسر بچه نقل قول كرده است «دلیل مشكل این پسر بچه و بسیاری از كودكان این منطقه «سوپ سمین است كه كارخانجات شیمیایی تگزاس در محیط رها می كنند» ارتباط با همه افراد و اعضای خانواده هایی كه سوژه عكاسی نلسون را تشكیل می دهند از دیگر شگرد ها و مشخصه های عكاسی اوست. در سال ۱۹۹۲ سومالی یكی از كانون های بحرانی بود كه در مركز توجه مردم و رسانه ها قرار داشت. در آن زمان زد نلسون از نزدیك عمق فجایع در حال اتفاق در سومالی را به تصویر می كشید. عكس های او از خشكسالی و بحران های سیاسی - اجتماعی سومالی در این دوره در جلب توجه و كمك مردم اروپا تاثیر شایانی داشت.

منصور نصیری

منبع : سایت عکاسی