پناهندگان و مهاجران تعریف تفاوت دو مفهوم

از میان پناهنده و مهاجر، نباید به خاطر نگهداشتن یكی، دیگری را قربانی كنیم مهاجرت به دلایلی غیر از پناهندگی نیز از دیرباز وجود داشته است. اگر در سوابق پیشینیان خود به دقت اندیشه كنیم، در خواهیم یافت كه ریشه های همه ما در جای دیگری است. مهاجرت اغلب زمینه ساز مهمی برای پیشرفت بوده و به نظر می رسد كه از این پس نیز چنین باشد. پناهندگانی كه از جنگ و آزار و شكنجه می گریزند، در آسیب پذیرترین وضعیتی كه می توان تصور كرد قرار دارند اما اساساً پناهنده با مهاجر فرق دارد. به همین علت طرز رفتار با آنها به موجب قوانین بین المللی متفاوت است. مهاجران، به ویژه مهاجران اقتصادی، به میل خود جا به جا می شوند تا دورنمای زندگی خود و خانواده خود را بهبود ببخشند. اما پناهندگان به خاطر نجات جان خود و حفظ آزادی شان ناچارند از جایی به جای دیگر بروند. پناهندگانی كه از جنگ و آزار و شكنجه می گریزند، در آسیب پذیرترین وضعیتی كه می توان تصور كرد قرار دارند. آنها در برابر دولت خودشان بی پناهند.در واقع حكومت خود آنها است كه به شكنجه و آزار تهدیدشان می كند. اگر حكومت های دیگر آنها را راه ندهند و نپذیرند و هنگامی كه بر آنها وارد شدند به آنها كمك نكنند، حالا در واقع این حكومت های میزبان هستند كه آنها را به مرگ، یا تحمل یك زندگی غیرقابل تحمل در سایه، بدون بهره وری از حقوق انسانی و منابع مالی محكوم می كنند. حتی كسانی كه در اثر سیل، زلزله و بلایای طبیعی دیگر آواره می شوند، در وضع مشابهی نیستند. دولت ها معمولاً با آنها همدردی می كنند و آنها را از خود نمی رانند. زیرا آنها هنوز از حقوق انسانی خود برخوردارند. كنترل های مرزی پیوسته سختگیرانه تر می شود، با این هدف كه از ورود مهاجران غیرقانونی جلوگیری شود آنها پناهنده نیستند. «پناهنده زیست محیطی» یا «پناهنده اقتصادی» وجود خارجی ندارد. علت این امر آن است كه دو دسته متفاوت از آدم ها كه در حال جابه جایی اند، پناهندگان و مهاجران هستند و اغلب آنها را با هم اشتباه می گیرند و با آنها یكسان برخورد می كنند: برخوردی حاكی از بی اعتمادی و حتی بیزاری و طرد. قوانین بین المللی كه برای حمایت از پناهندگان وضع شده، به شدت زیر فشار قرار گرفته است. كنترل های مرزی پیوسته سختگیرانه تر می شود، با این هدف كه از ورود مهاجران غیرقانونی جلوگیری شود. البته كشور ها حق دارند كه تصمیم بگیرند چه تعداد مهاجر را می پذیرند و البته همه ما بر سر نیاز به جلوگیری از تروریسم داخلی و بین المللی اتفاق نظر داریم. كنترل های مرزی و محدودیت مهاجرت اموری ضروری هستند. اما ما باید با طرد همه خارجیان مقابله كنیم. چه، در شرایط فعلی هم پناهندگان دستیابی به یك وضعیت ایمن را به طور روزافزونی مشكل می یابند. اصطلاح سومی هم هست كه سردرگمی در مورد آن از دو مورد پیشین هم بیشتر است و آن اصطلاح «پناهجو» است. در برخی كشورها این اصطلاح همچون دشنام به كار می رود. اگر رسیدگی به ادعای پناهجویان سال ها طول بكشد، همه درها برای سوء استفاده كسانی كه می خواهند آنها را استثمار كنند باز خواهد بود. سرانجام بعضی از «پناهجویان» به موقعیت «پناهندگی» دست پیدا می كنند. برخی هم به این موقعیت نمی رسند. كسانی كه به عنوان پناهنده پذیرفته نمی شوند، ممكن است به كشور خودشان برگردانده شوند. اگر رسیدگی به ادعای پناهجویان سال ها طول بكشد، همه درها برای سوء استفاده كسانی كه می خواهند آنها را استثمار كنند باز خواهد بود. اما اگر نظام مهاجر پذیری، سریع، منصفانه و كارا باشد، انگیزه غیر پناهندگان برای ورود به كشور كاهش می یابد. بیشتر قاچاقچیان انسان نیز بین پناهنده و مهاجر تفاوت قائل نمی شوند. آنها هركسی را كه بتواند پول بدهد، قاچاق می كنند. افزایش تعداد پناهجویان در اروپا باعث عقب افتادن رسیدگی به تقاضاهای پناهندگی شد و سیستم را كند كرد. همین امر باعث رونق كار قاچاقچیان انسان شد. در اروپا در دهه ۱۹۹۰ كه در بالكان جنگ پیش آمد و اوضاع افغانستان و عراق به وخامت گرایید، تعداد پناهجویان به شدت افزایش یافت. این افزایش باعث عقب افتادن رسیدگی به تقاضاهای پناهندگی شد و سیستم را كند كرد. همین امر باعث رونق كار قاچاقچیان انسان شد. امروز تعداد پناهجویان در اروپا به نصف تعداد دهه ۹۰ رسیده است. تعداد پناهندگان در دیگر نقاط جهان نیز رو به كاهش است. این بدان معنا است كه اینك ما در وضعیتی هستیم كه بتوانیم به بهبود كیفیت نظام پناهنده پذیری در كشورهای صنعتی و همین طور به ایجاد شرایط بهتر در كشور های مبدأ فكر كنیم. باید برایمان روشن باشد كه پناهنده كیست و چه كسی مهاجر است. نباید به خاطر نگه داشتن یكی از این دو، دیگری را قربانی كنیم. زمان آن فرارسیده است كه از روش های منفی فاصله بگیریم. باید از سیاست مرز های بسته، بازداشت پناهجویان، رهگیری در دریا ها و كاهش مبلغ پرداختی به پناهندگان بار دیگر به سنت های باستانی پناهنده پذیری بازگردیم. مطمئناً ما به روش های بهتری برای مدیریت جهانی موضوع پناهجویی نیاز داریم. كمیساریای عالی سازمان ملل برای امور پناهندگان پیشنهادهای آینده نگرانه ای برای دستیابی به این هدف ارائه داده است. اما برای شروع كار، ابتدا باید برایمان روشن باشد كه پناهنده كیست و چه كسی مهاجر است. نباید به خاطر نگه داشتن یكی از این دو، دیگری را قربانی كنیم.
*كمیسیونر عالی سازمان ملل متحد برای امور پناهندگان
رود لوبرز

منبع : روزنامه شرق