پریدن با یک بال

با پیشرفت روزافزون بشر در سال های اخیر هم تولید اطلاعات و هم روش های عرضه آن تحول چشمگیر و رو به رشدی پیدا كرد. فن چاپ، روش های نوین برقراری ارتباط از راه دور، از جمله تلگراف، تلفن، دورنگار و تازه ترین فناوری عرضه اطلاعات، یعنی اینترنت، جریان اطلاعات را در سراسر جهان به چنان جایگاهی رسانده است كه گویی همه در یك دهكده زندگی می كنیم.
به هر حال دهكده جهانی شكل گرفته است. البته دهكده ای كه همه ساكنان آن در تولید و عرضه اطلاعات سهم یكسانی ندارند و این قدرت های بزرگ جهان هستند كه هم در تولید، هم در پردازش و هم در عرضه اطلاعات از همه پیش ترند. در نتیجه همان ها هستند كه افكار «هم ولایتی های خود» را به سوی هدف های مورد نظر خود ساماندهی می كنند. سهم ما ایرانیان در تولید و عرضه اطلاعات در این دهكده جهانی چه اندازه است؟ آیا ما نه برای هم ولایتی های خود، بلكه برای ساكنان خانه كوچك خود، اطلاعات كافی تولید و عرضه كرده ایم؟ آیا ما برای ساماندهی افكار آن هم نه افكار هم ولایتی های خود، بلكه ساكنان خانه كوچك خود، در جهت هدف های ملی گام های امیدبخشی برداشته ایم؟
متاسفانه در حال حاضر فناوری اطلاعات در ایران نسبت به متوسط سطح دنیا از جایگاه پایینی برخوردار است. این درحالی است كه ایرانیان از دیرباز در فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشتاز بوده اند. داریوش هخامنشی نخستین فردی است كه با گسترش چاپار در مقیاس جهانی، شرق و غرب جهان آن زمان را به هم پیوند زد. به نوشته هرودوت تاریخ نگار یونانی، چاپارهای ایران مسیر شوش در جنوب غربی ایران تا سارد در ساحل مدیترانه را در كمتر از ۱۰ روز طی می كردند. در واقع شبكه ای كه او از راه ها و چاپارها و ایستگاه ها و برج های علامت دهی به وجود آورد، بر مفاهیمی استوار بود كه امروزه از آنها در اینترنت استفاده می شود. ایرانیان در بنیانگذاری نخستین و بزرگترین كتابخانه ها و دانشگاه های جهان چه در دوره باستان و چه در دوره تمدن اسلامی پیشتاز بودند و این فرهنگ را به جاهای دیگر جهان انتقال دادند. ایرانیان در كامل كردن فناوری تولید كاغذ و چاپ و انتقال آن به غرب نیز نقش اساسی داشتند. بدون شك آنان با انتقال عددهای هندی - عربی و مفاهیمی مانند الگوریتم به غرب، پایه ابزارها و فناوری های پیشرفته ای مانند رایانه را شكل دادند.
در پایان سال ۲۰۰۴ میلادی میزان پهنای باند كل كشور ایران حدود ۵۲۰ مگابیت بر ثانیه بوده است كه از این میزان بیش از ۱۰۰ مگابیت آن بی استفاده و بقیه آن به صورت مساوی برای استفاده از اینترنت و تلفن های اینترنتی تقسیم می شود. تعداد كاربرانی كه بیش از ماهی یك بار از اینترنت استفاده می كنند، حدود یك میلیون و دویست و پنجاه هزار نفر و تعداد افرادی كه برای دست كم یك بار از اینترنت استفاده كرده اند، حدود چهار میلیون و هشتصد هزار نفر برآورد شده است. اما افرادی كه از اینترنت استفاده كرده اند تا چه اندازه ای از آن بهره مفید داشته اند؟ با توجه به اینكه حجم عمده اطلاعات عرضه شده در شبكه جهانی به زبان انگلیسی است و در نظر گرفتن وضعیت آموزش زبان انگلیسی در كشور تا حدودی می توان درباره میزان بهره وری از این فناوری نوین قضاوت كرد. بیشتر كاربران ایرانی از این اطلاعات نمی توانند چنان كه باید بهره برداری كنند. به عبارت دیگر ما نه تنها در فراهم كردن ارتباط كاربران با شبكه با میانگین جهانی فاصله زیادی داریم و حتی از كشورهای منطقه خود عقب هستیم، در تولید و عرضه اطلاعات قابل استفاده برای كاربران ایرانی مشكل جدی داریم. چه تعداد از پایگاه های اینترنتی كه تاكنون در كشور راه اندازی شده است، اطلاعات مفید و كافی در اختیار كاربران قرار می دهند؟ كاربر ایرانی با مراجعه به اینترنت تا چه میزان با دانش روز و فرهنگ خودی آشنا می شود؟ آیا یك دانش آموز دبیرستانی به شرط دسترسی به اینترنت می تواند از آن به عنوان منبع پژوهش كلاسی بهره گیرد؟ یك معلم كه می خواهد با شیوه های نوین آموزش آشنا شود، به شرط دسترسی به اینترنت، می تواند از آن بهره كافی بگیرد؟ آری ما نه تنها در زمینه دسترسی كاربران به اینترنت مشكل داریم، بلكه در زمینه تولید اطلاعات به زبان فارسی و سازگار با فرهنگ بومی مشكلی صدچندان داریم. به جز چند پایگاه اینترنتی ایرانی كه در زمینه اطلاع رسانی بسیار فعال هستند، بسیاری از پایگاه ها فقط در حد چند صفحه اینترنتی خلاصه می شوند كه اطلاعات اندكی را در خود جای داده اند. سهم ما در تولید اطلاعات آنقدر ناچیز است كه می توانیم بگوییم آی تی ایرانی به پرنده ای می ماند كه یك بال (یعنی اطلاعات) ندارد و بال دیگر آن (یعنی فناوری) بسیار نحیف و ناكارآمد است.

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا