پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


راه های افزایش بازدهی آبیاری در بخش کشاورزی


راه های افزایش بازدهی آبیاری در بخش کشاورزی
اقلیم آب و هوایی در ایران متنوع بوده و دارای آب و هوایی متفاوت در نقاط مختلف است. به طوریكه در نقاط خشك و گرم كه وسعت زیادی از كشور را تشكیل می دهد، در فصل تابستان درجه حرارت از ۳۴ تا ۵۰ درجه سانتیگراد (۹۳ تا ۱۲۲ درجه فارنهایت) متغیر است و بارندگیها نیز در قسمت اعظم كشور كه جزو مناطق خشك و نیمه خشك می باشد، محدود به دوره كوتاه زمستان و اوایل بهار آن هم به میزان كم است. در نقاط دیگر مانند قسمت شمالی كوههای البرز دارای باران نسبتاً كافی برای كشاورزی می باشد. در قسمت شمالی فلات مركزی ایران متوسط بارندگی سالیانه حدود ۲۲۰ میلی متر است. در حالیكه این مقدار در قسمت جنوبی و جنوب شرقی به حدود ۱۲۰ میلی متر تقلیل می یابد. به عنوان مثال از مساحت كل كشور حدود ۱۳ درصد كمتر از ۱۰۰ میلی متر بارندگی و ۶۱ درصد بین ۱۰۰ تا ۲۵۰ میلی متر و ۱۷ درصد بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلی متر و ۸ درصد بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی متر و یك درصد بیش از ۱۰۰۰ میلی متر بارندگی دارند. پس در كشور ما تقریباً سه اقلیم آب و هوایی غالب وجود دارد كه قسمت اعظم آن به وسعت ۷۴ درصد یعنی سه چهارم مساحت آن دارای اختصاصات آب و هوایی خشك و نیمه خشك با بارندگی كمتر از ۲۵۰ میلیمتر و قسمت دیگر به وسعت ۱۷ درصد دارای بارندگی نسبتاً متوسط بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلی متر جزو مناطق معتدل است و بقیه مساحت آن حدود ۹ درصد با بارندگی بیش از ۵۰۰ میلی متر جزو مناطق مرطوب ایران محسوب می شود.پس شرایط جوی و میزان بارندگی ایجاب می نماید كه در بخش وسیعی از مملكت، برای كشت انواع محصولات زراعی آبیاری انجام شود و به لحاظ همین اختلاف در اقلیم های آب و هوایی، شیوه های كشت و انواع آنها و همچنین نوع آبیاری با یكدیگر فرق دارند. مثلاً در مازندران بیشتر نوع كشت شالی است و بیشتر منابع آب قابل استحصال این منطقه برای آبیاری شالیزارها به كار گرفته می شود و تنها روش آبیاری برای شالی، كرتی با استغراق دائم زمین می باشد. لذا برای بالابردن بازدهی آبیاری باید عواملی مانند میزان تعرق گیاه، تبخیر از سطح آزاد، میزان استغراق گیاه و سرازیرشدن آب از مزرعه، فرونشست عمقی آب در خاك نفوذ عمودی و نفوذ افقی و بالاخره تلفات انتقال آب تا آبگیر مزرعه و شبكه توزیع مربوط به آن را مشخص نمود.
لذا برای افزایش بازدهی آبیاری اقداماتی به شرح زیر ضروری است:
۱. قطعه بندی و تسطیح اراضی و بهبود شیب اراضی با ماشین آلات و وسایل تسطیح، همچنین باید از كشت شالی در اراضی شیبدار و دامنه كوهها و همچنین سواحل دریا به دلیل پرت زیاد آب تا زمانی كه اراضی مرغوب قابل كشت در دشت وجود دارد، جلوگیری شود.
۲. پوشش كانالهای آبرسانی و انهار در مناطقی كه افت در مسیر آبرسانی مشهود است.
۳. كم نمودن نفوذ پذیری خاك بستر در صورتی كه نوع خاك سبك و دانه درشت باشد با افزایش رس و تحكیم آن، در صورتی كه امكان پوشش بتونی به دلیل هزینه زیاد مقدور نباشد.
۴. از بین بردن پیچ و خمهای كاناهای سنتی و لایروبی انهار و پاك كردن عوامل كند كننده سرعت نظیر: خارو خاشاك و علفهای هرز و همچنین لایروبی و بهسازی شبكه زهكشها و اصلاح آب بندانها با بالابردن حجم ذخیره ای آنها
۵. احداث بندها و دریچه های تقسیم و بندهای گابیونی با نصب دریچه و مقسم و اشل اندازه گیری
۶. ایجاد انگیزه برای بالابردن بازدهی آبیاری در كشاورزان
۷. اصلاح و تغییر روشهای آبیاری سنتی به سیستم آبیاری تحت فشار برای سایر محصولات كشاورزی
۸. تهیه و تدوین برنامه گردش آب و اعمال مدیریت بهینه توزیع در بهره برداری از تأسیسات مربوطه. چون بر خلاف روش آبیاری تحت فشار، سیستمهای آبیاری سطحی مستلزم یك كار مدیریتی و نظارت دقیق در توزیع صحیح است تا یك كار سرمایه گذاری . هرچند كشاورزان با این روش به تجربه آشنایی دارند لیكن پیشرفتهای علمی و انتقال دانش فنی در زمینه بالابردن بازدهی آبیاری به كشاورزان انتقال نیافته است.
۹. تدوین برنامه و اجرای طرح جامع آموزش و ترویج كشاورزی
۱-۹ - مشخص نمودن نوع و بافت خاك هر منطقه و میزان نفوذ پذیری آن
۲-۹ - مقدار آب مود نیاز برای هر هكتار و كیفیت آن در منطقه جهت هر نوع گیاه
۳-۹- نیاز آبی گیاه در طی مراحل رشد و مشخص نمودن فواصل زمان آبیاری برای هرگیاه با توجه به آب و هوای هر منطقه
۴-۹- مشخص نمودن انواع گیاهان قابل كشت ( الگوی كشت) در هر منطقه با توجه به شرایط اقلیمی و آب و خاك
۵-۹- رعایت الگوی كشت توسط كشاورزان و تضمین خرید و فروش این محصولات توسط ارگانهای ذیربط دولتی
روابط عمومی شركت سهامی آب منطقه ای مازندران و گلستان
برگرفته از شبکه خبری آب ایران
منبع : پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو


همچنین مشاهده کنید