فهرستگان جهان

فهرستگان‌‌ها و فهرست‌های مشترك نشریه‌های ادواری, شرط اساسی قابل اجرا بودن برنامه‌های امانت بین‌كتابخانه‌ای و اشتراك منابع هستند. "اُسی‌ال‌سی"(۱) -مركزكتابخانه‌ای‌ رایانه‌ای‌ پیوسته - به ‌منظور دسترس‌پذیری بیش‌تر به اطلاعات جهان, كاهش هزینهٔ فهرستنویسی, گسترش و توسعهء مجموعه, كنترل مستند, خدمات تبدیل گذشته‌نگر(۲), كاهش هزینهء اطلاعات, دانش‌پژوهی, تحقیق و آموزش, فهرستگان جهان(۳) (فهرستگان پیوستهٔ اُسی‌ال‌سی) را به وجود آورده است.انفجار اطلاعات و افزایش بی‌سابقهٔ میزان انتشارات همراه با سكون یا كاهش بودجهٔ تهیهٔ مواد كتابخانه‌ای و منابع اطلاعاتی, امانت بین كتابخانه‌ای و اشتراك منابع را به یك ضرورت تبدیل كرده است.
این همكاری امكان‌پذیر نیست, مگر این كه كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رسانی از منابع یكدیگر اطلاع داشته باشد. به همین دلیل تهیهٔ فهرستگان‌ها و فهرست‌های مشترك نشریه‌های ادواری, شرط اساسی قابل‌اجرا‌ بودن برنامه‌های امانت بین كتابخانه‌ای و اشتراك منابع هستند. "اُسی‌ال‌سی"(مركز كتابخانه‌ای رایانه‌ای پیوسته) به منظور دسترس‌‌پذیری بیشتر به اطلاعات جهان, كاهش هزینهٔ فهرستنویسی, كاهش هزینهء اطلاعات, دانش پژوهی, تحقیق و آموزش, فهرستگان جهان (فهرستگان پیوستهٔ »اُسی‌ال‌سی«) را به وجود آورده است. از سال ۱۹۷۱ كتابخانه‌های عضو "اُسی‌ال‌سی"فهرست عمومی خود را به صورت الكترونیكی برای ایجاد بزرگ‌ترین پایگاه اطلاعاتی كتابشناختی جهان-فهرستگان جهان-ارسال می‌كنند. "اُسی‌ال‌سی"و كتابخانه‌های‌عضو‌ آن(فهرستگان جهان) یكی از‌پررجوع‌ترین پایگاه‌های اطلاعاتی در آموزش‌ عالی را ایجاد كرده‌اند و اداره می‌كنند.
كتابخانه‌های عضو اُسی‌ال‌سی هر ۱۵ ثانیه ركورد جدیدی را به فهرستگان جهان اضافه می كنند. فهرستگان جهان بهترین پایگاه اطلاعاتی كتابشناختی جهان است كه امروزه در سی‌امین سال تأسیس خود بیش از ۴۶ میلیون ركورد كتابشناختی را به ۴۰۰ زبان نشان می‌دهد و محل نگهداری اطلاعات در كتابخانه‌های ۴۵ كشور دنیا را شامل می‌شود(۱). تقریباً از سه دههٔ پیش, كتابخانه‌ها به صورت الكترونیكی فهرست‌هایشان را ادغام كرده‌اند تا بزرگترین پایگاه اطلاعاتی كتابشناختی جهان ـ فهرستگان جهان ـ را به وجود آورند. فهرستگان جهان, محل‌های نگهداری ضروری را به منظور گسترش و توسعهء مجموعه, فهرستنویسی, كنترل مستند و خدمات‌تبدیل گذشته‌نگر(۴) ارائه می دهد (۲). در واقع, فهرستگان جهان جامع‌ترین كتابشناسی جهان است و كتابخانه‌ها را قادر می‌سازد تا به صورت الكترونیكی مواد و منابع كتابخانه‌ای مورد نیاز خود را شناسایی كنند و از طریق خدمات امانت بین كتابخانه‌ای به سرعت و با كارآیی بهتر, این مواد را از یكدیگر امانت گیرند (۳).
فهرستگان جهان بیش از ۲۰۰۰۰ كتابخانه در آمریكای شمالی و تقریباً ۳۰۰۰ كتابخانه از ۴۵ كشور دنیا, خارج از آمریكای شمالی را, دربر می‌گیرد. روزانه روزآمد می‌شود و هر سال حدود ۲ میلیون ركورد جدید به آن اضافه می‌شود. فهرستگان جهان برای فهرستنویسی, تكمیل كتابشناسی‌ها, شناسایی درخواست‌های امانت بین كتابخانه‌ای, اصلاح استنادها و ارجاع‌ها و برای جمع‌آوری اطلاعات برای جستجوهای بعدی در منابع دیگر استفاده می‌شود. نسبت مدارك موجود در فهرستگان به زبان‌های مختلف, شامل‌انگلیسی (۶۰%), فرانسوی‌(۶%), آلمانی‌(۶%) و اسپانیایی (۴%) است. فهرستگان جهان تمام موضوع‌ها را دربر می‌گیرد. منابع موجود در فهرستگان عبارت‌اند از: كتاب, روزنامه, مجله, نقشه, نسخهٔ خطی, برنامهء رایانه‌ای, فیلم, اسلاید, نوار ویدیویی, نوار ضبط صوت و پارتیتورها(۵) موسیقی (۴). برای دسترسی به فهرستگان جهان, "اُسی‌ال‌سی"حق اشتراك می‌گیرد, لذا برای استفاده از آن به آدرس سایت وب »اَ‌سی‌ال‌سی« یعنی http://newfirstsearch.oclc.org رجوع كرده و رمز شناسایی (۱۰۰۱۳۰۲۵۲) و رمز عبور (vary ۹ xxck) را وارد نمائید. همچنین از طریق این آدرس می توان از پایگاههای MLA ERIC, AGRICOLA,Books In Print (۱۹۹۰-۲۰۰۱), SocAbs, MEDLINE, ECO, ASTA UnionLists, ArticleFirst و سایر پایگاه‌های ارزشمندی كه در این سایت است استفاده نمود.

پی‌نوشت‌ها:
۱-OCLC: Online Computer Library Center
۲- خدمات تبدیل ركوردهای موجود در فهرست به شكل ماشین‌خوان.
۳- WorldCat (OCLC Union Catalog)
۴- Retrospective conversion services
۵- Musical Scores
منابع:
۱.OCLC. Services and Databases: WorldCat [Online]. [Cited ۲۳ July ۲۰۰۱]. Available from World Wide Web: http://www.oclc.org/services/databases
۲. OCLC. WorldCat [Online]. [Cited ۲۳ July ۲۰۰۱]. Available from World Wide Web: http://www.oclc.org/oclc/menu/colpro.htm
۳. Jacksonville State University. WorldCat (OCLC) Note [Online]. [Cited ۲۳ July ۲۰۰۱]. Available from World Wide Web:
http://www.jsu.edu/depart/library/graphic/wcatnote.htm
۴. American Chemical Society, Chemical Abstracts Service. WorldCat [Online]. [Cited ۲۳ July ۲۰۰۱]. Available from World Wide Web:
http://www.cas.org/ONLINE/DBSS/worldcatss.html
نوشته: علیرضا نوروزی
كارشناس ارشد كتابداری و اطلاع رسانی
مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران

منبع : فصلنامه علوم اطلاع رسانی