ظرف و شکل معقول

آزمون خطایی که اما خود متکی بر سنجش علمی بازتاب های مصرف کنندگان نیست. با این همه آنچه از تجربه این سالیان باقی مانده این است که در دوره های رونق مطبوعات و در زمان هایی که این رونق به انتشار نشریات مستقل و به خصوص روزنامه های بخش خصوصی منتهی شد، رقابت برای جلب مخاطبین تازه، روزنامه های کشور را نه تنها در محتوای مطالب، که در شکل نیز به سوی تجربیاتی جدید کشاند. این تجربیات شکلی در چشم مصرف کنندگان خود را به صورت لوگوتایپ یا «نام نوشته» های متفاوت، قطع و اندازه های جدید، چهاررنگ شدن، آرایش صفحات و نیز چاپی دیگرگون نمایش داد. در ادامه وقتی این رقابت نیاز به حفظ کیفیت بصری را از محدوده زمانی راه اندازی روزنامه فراتر برد، مسئولیتی جدید با نام «مدیریت هنری» را در چارت سازمانی روزنامه های کشور وارد کرد. با آنکه پیش از آن در فعالیت های مطبوعاتی «مدیر هنری» تاثیر خود را بر کیفیت بصری مجلات نشان داده بود، ولی پذیرش آن به عنوان یک ضرورت در مجموعه فعالان صاحب تصمیم روزنامه، احتیاج به جسارتی داشت که خوشبختانه با انتشار روزنامه «جامعه» فراهم آمد. پس از آن به سرعت این وظیفه در روزنامه های تازه انتشار برای خود جایی باز کرد و با مقوله گرافیک روزنامه ارتباطی مستقیم برقرار ساخت. از این رو نمی توان سطح کیفی گرافیک روزنامه های امروز کشور را جدای از جایگاه «مدیر هنری» به قضاوت نشست. بررسی این که مدیریت هنری در روزنامه های ایران طی دهه اخیر چه جایگاهی پیدا کرده و نقاط قوت و ضعف آن چه تاثیری بر روزنامه نگاری کشورمان داشته است، می تواند نشانگر پذیرش نقش حرفه گرافیک در بین بیشتر صاحبان جراید باشد.شاید گفتن این جمله که حرفه گرافیک یکی از اجزا و عناصر اصلی فعالیت مطبوعاتی است دیگر محل تردید نباشد ولی نباید فراموش کرد که هنوز در بین بخش وسیعی از صاحبان جراید یومیه نگاه به آن از سطح وسیله ای برای تزیین چندان بالاتر نرفته است. روزنامه نگاری چه به عنوان یک رشته علمی و دانشگاهی و چه به عنوان حرفه و مهارت که عموماً به ژورنالیسم تعبیر می شود، توانایی های مختلفی را طلب می کند. اما از آنجا که طیفی از مدیران روزنامه های کشور روزنامه نگاری را نه به عنوان حرفه که از بد حادثه انتخاب کرده اند و یا حتی انتخاب شده اند، گرافیک و به تبع آن «مدیریت هنری» را هنوز امری ضروری برای ارتقای کیفیت روزنامه نگاری نمی دانند. شاید برای اینان گفتن این که «انتشار روزنامه بی توجه به عنصر و مقوله طراحی گرافیک اگر غیرممکن نباشد، بی تردید ناموفق خواهد بود» چندان مفهوم نباشد. با این همه طراحان گرافیک باید تلاش کنند تا جایگاه این حرفه را گامی دیگر جلو برند و نشان دهند که جذاب، دل نشین و چشم نواز شدن یک روزنامه گاهی بی آنکه بارز و برجسته باشد، نتیجه کار گرافیست و به مدد طراحی هنرمندانه و اصولی است. هنوز تا آن زمان که صاحبان جراید جایگاه مدیر هنری را همچون سردبیر بدانند راه درازی مانده، چرا که همچنان باید در گفت وگو با بیشتر مدیران مطبوعات براین نکته پای فشرد که «خبر و مطلب تولید شده الزاماً باید در یک ظرف و شکل معقول جای گیرد تا جلوه و نمود پیدا کند و وظیفه گرافیک نیز ایجاد فضای مناسب بصری است تا به این وسیله شوق و رغبت به خواندن در مخاطب برانگیخته شود». این تاکید از آن رو است که ورود گرافیک به عرصه روزنامه ها به عنوان یک توان آکادمیک و نه صرفاً ناشی از تجربه های فردی و پراکنده حداکثر عمری ۱۰ساله دارد. از طرفی لازم به یادآوری است که با وجود انتشار کتب مختلف در مورد گرافیک روزنامه و اصول طراحی مطبوعات، تعریف و متن مورد اجماعی وجود ندارد. این که در گرافیک مطبوعات، کدام یک از عناصر از اهمیت بیشتری برخوردارند، کدام عناصر جنبه های محوری و اساسی دارند، به کدام عناصر باید بها و سهم بیشتری داده شود، چندان مشخص نیست.برای نمونه تصمیم درباره اهمیت بصری یک آگهی نیم صفحه ای که تاثیری قطعی بر گرافیک روزنامه دارد، از ید قوی ترین مدیران هنری نیز خارج است. باید در پاسخ آن مدیرانی که گرافیک را حداکثر تلاشی ذوقی می دانند نشان داد که هر چند ریشه های پیدایی گرافیک را می توان در تعریفی موسع تر در هنر نقاشی یافت و به همین دلیل ذوق و سلیقه را در آن موثر دانست، اما همان طور که می توان برای نقاشی از اصول و سبک سخن گفت، گرافیک نیز واجد اصول و منطقی ویژه است که رعایت آنها باعث قدرت و استحکام کار می شود. گرافیک روزنامه نیز از همین قاعده و اصول تبعیت می کند. به همین دلیل روشن کردن مفهوم و ابعاد موضوع گرافیک روزنامه اهمیت و ضرورت پیدا می کند و قطعاً وظیفه ای است که باید طراحان گرافیک به آن بپردازند و از اهمیت آن غافل نشوند. از همین رو لازم است که اینان برای تثبیت جایگاه حرفه ای خود به مواردی همچون بررسی تحول و دگرگونی گرافیک روزنامه دهه اخیر در ایران بپردازند.

مهرداد احمدی شیخانی

منبع : روزنامه شرق