تأثیر ماهی بر رشد و افزایش محصول برنج

سیستم پرورش برنج ـ ماهی برای مدت ۳ سال جهت اندازه گیری میزان تأثیر ماهی بر رشد و افزایش محصول برنج و نیز درصد حاصله برای كشاورزان در مركز تحقیقات بین المللی چین مورد بررسی قرار گرفت.در این آزمایش از یك سیستم جوی ـ پشته (گودال ـ شیار) استفاده شد.
روش كار
یك شالیزار آزمایشی با حاصلخیزی متوسط شخم زده شد و مسطح گردید. از سیستم جوی ـ پته در این آزمایش بهره گرفته شد. جویها ۳۰ متر طول و ۲۰ سانتی متر عرض و پشته ها ۳۰ متر طول و ۵۰ سانتی متر عرض داشتند. جوی ۲۵ سانتی متر عمق داشت ( از سطح لبه پشته تا كف جوی). گیاه برنج بر روی پشته ها كاشته شد و ماهیان درون جوی ذخیره سازی گردیدند. در هر پشته ۳ ردیف برنج كاشته شد. (در هر ۱۳×۱۷ سانتی متر، ۴ ـ ۵ گیاه برنج).۸۴ درصد مزرعه را پشته ها و ۱۶ درصد آن را جویها اشغال كردند.
۹ منطقه آزمایشی كوچك (%۲ ha) برگزیده شد كه كل منطقه مورد بررسی ۱۸/۰ هكتار بود.۷۵۰۰ (هكتار/قطعه) بچه ماهی نورس كپور معمولی و ۴۵۰ (هكتار/قطعه) كپور علفخوار بعد از نشاكاری برنج در مزرعه رها سازی شدند. از غذای مكمل (به میزان ۳۷۵ ـ ۳۹۰ كیلوگرم در هكتار) تا زمانیكه گیاه برنج شكوفا گشت، استفاده شد. فنون مدیریت و كوددهی همانند آنچه كه در مزارع برنج استفاده می شد، بود.
نتایج - كوددهی مزرعه برنج
زمانیكه شالیزار توسط ماهی ذخیره سازی شد محتویات نیتروژن، فسفر و پتاسیم (npk) خاك و آب، میزان قابل ملاحظه ای افزایش یافت. بخصوص میزان نیتروژن موجود بسیار بالا بود. علفهای هرز و پلانكتونها بطور طبیعی در مصرف مواد باروكننده و نیز رشد یافتن رقابت شدیدی با برنج می كنند. اما در اینجا توسط ماهیان خورده شده و خودشان نیز به مواد مغذی قابل مصرف برای برنج تبدیل شدند.
قابلیتهای شیمیایی و فیزیكی خاك نیز همگی جهت رشد یافتن و افزایش محصول برنج بسیار مناسب و سودمند گشت.
اكسیداسیون خاك
حركت ماهی ها در آب كم عمق، لایه سطحی میكروارگانیسم ها كه سطح خاك را پوشانده اند را می شكند. این كار باعث افزایش سطح اكسیژن محلول در خاك، افزایش اكسیداسیون آن و نیز كاهش فشار در طول دوره رشد می گردد. این تغییرات در میزان محتویات اكسیژن بطور مؤثری میزان جذب مواد مغذی را نیز افزایش می دهد. سیستم جوی ـ پشته به آب اجاز می دهد بدون اینكه بر روی ماهیان اثر منفی داشته باشد به درون خاك نفوذ كند. همچنین نفوذ نور باعث افزایش دما در لایه های پرورشی شده كه این خود باعث افزایش محصول برنج می شود (بخصوص در مزارع برنج دیررس).
محتویات npk موجود در گیاه برنج
میزان npk موجود در برگها و سنبله گیاهان برنج كه با ماهی رشد كرده بودند نسبت به كرتهایی كه به روشهای دیگر (غیر از برنج و ماهی) عمل كرده بودند، بیشتر بود. این تفاوت به تفاوت بین سطح npk در خاك ها در ۲ كرت بستگی دارد.
محتویات كلروفیل گیاه برنج
محتویات كلروفیل گیاه برنج در تمام مراحل شد، بطور قابل ملاحظه ای در شالیزار مورد آزمایش بیشتر از سایر مزارع بود. بالا بودن میزان كلروفیل نشان دهنده آن است كه پروسه فتوسنتز كارایی بسیار داشته كه منجر به جمع شدن مقدار فراوان كربوهیدرات در گیاه شده است.
ناحیه سطحی برگها
در شالیزار آزمایشی، مقطع سطحی برگها در مراحل اولیه رشد بزرگتر از گیاهان مزارع دیگر است. بزرگ شدن ناحیه سطحی برگها و افزایش محتویات كلروفیل آنها، كارایی فتوسنتز را بیشتر می كند. به این ترتیب تعداد خوشه های پر ثمر، تعداد دانه های هر خوشه و وزن دانه ها افزایش می یابد.
تجمع ماده خشك
در سیستم كشت توام برنج ـ ماهی، محتویات كلروفیل، سطح برگها، میزان npk و فعالیت سیستم ریشه در گیاه برنج بیشتر از گیاهان برنج سایر مزارع كه به روش معمولی كشت می شوند، می گردد. این تفاوت در تجمع ماده خشك نیز بروز می كند. به این صورت كه كل وزن خشك تمام محصول برنج در شالیزار مورد بررسی ۱/۱۷ درصد بیشتر از مزارع دیگر بوده است و این یك شرایط ایده آل جهت افزایش تولید برنج می باشد.
تأثیر بر كشت
چگونگی كشت و زرع گیاه برنج در طول مراحل اولیه رشد، حیاتی ترین مرحله برای تولید خوشه های پر ثمر برنج می باشد. تعداد خوشه ها و زمان جوان زدن آنها كاملاً به میزان بارور سازی بستگی دارد. گیاهان برنجی كه در مزرعه مورد آزمایش رشد یافتند دارای خوشه هایی بسیار پرثمرتر در هر گیاه بودند. اگر چه هر دو مزرعه (شاهد و آزمایشی) به یك میزان كوددهی شده بودند. اما ماهی ها در مزرعه آزمایشی راندمان استفاده از مواد مغذی و پراكنش npk را افزایش دادند. ماهیان اتلاف كود را كاهش و حاصلخیزی خاك را افزایش دادند.
رشد علفهای هرز
كپور معمولی همه چیز خوار و كپور علفخوار گیاه خوار می باشد. اما كپورهای معمولی علخوار انگشت قد از حشرات آبی نیز تغذیه می كنند. وقتی این دو گونه ماهی با هم در شالیزار ذخیره سازی می شوند باعث كنترل علفهای هرز در آنجا می گردند. در مزرعه برنج و ماهی مورد آزمایش در طول دوره رشد میزان علفهای هرز بطور قابل ملاحظه ای كمتر از سایر مزارع شد.
مزایای اقتصادی
سیستم برنج ـ ماهی یك اكوسیستم سودمند برای هر دو گونه را بوجود می آورد. در سیستم جوی ـ پشته تولیدات ماهی می تواند به ۶۴۲ كیلوگرم در هكتار برسد. در همان زمان ماهیان كود به سیستم اضافه كرده و آفات و علفهای هرز موجود در شالیزار را از بین می برند. محصول برنج نیز حدود ۴/۱۴ درصد افزایش می یابد. تخمین زده شده است كه سیستم جوی ـ پشته می تواند كل درآمد حاصله از مزرعه را دو برابر نماید.
منبع:
Part III: Interactions ۲۹-Effect of fish on the growth and
development of rice. International development research center
مترجم: شقایق نوروزی – كارشناس اداره كل شیلات خوزستان
Shnoroozi۲۰۰۴@yahoo.com

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران