داروهای نیروزا

برخی ورزشكاران از حدود ۴۰ سال پیش از هورمونهای جنسی مردانه و مشتقات آنها برای نیروزایی استفاده می كرده اند كه امروزه بسیاری دچار عوارض آنها از جمله سرطان كبد شده اند . اخیراً داروهای جدیدتری مورد استفاده بعضی ورزشكاران قــرار می گیرد كه هنوز حتی اثر بخشی آنها در افزایش نیروی جسمی مورد مطالعه علمی دقیق قرار نگرفته است و عوارض بسیاری از آنها هنوز ناشناخته اند . بهمین دلیل برای حفظ سلامت جسمی ورزشكاران و پیشگیری از عوارضی كه آنان ناآگاهانه دچار می شوند ، كمیته بین المللی المپیك استفاده از بسیاری آنها را ممنوع كرده است و آزمایشات متعددی برای اطمینان از این امر بر روی ورزشكاران رقابتهای رسمی انجام می دهد . به ورزشكاران عزیز توصیه می شود
كاربرد غیر مجاز داروها در ورزش (دوپینگ)
دوپینگ از واژه هلندی DOOP به معنی غسل تعمید آیین مسیحی گرفته شده است . كاربرد واژه دوپینگ ،كمتر از صدسال قدمت دارد .نخستین مورد مرگ در اثر مصرف دارو در سال ۱۸۸۶ میلادی ، در یك مسابقه محلی دوچرخه سواری اتفاق افتاد . در سال ۱۹۱۰ میلادی دوپینگ برای اولین بار جنبه رسمی وقانونی پیدا كرد ، بطوری كه دراین سال ، در یك مسابقه اسب سواری ، اسبهای مسابقه از نظر مصرف مواد نیروزا مورد آزمایش قرار گرفتند . در المپیك ۱۹۵۴ گزارشاتی مبنی بر استفاده از دارو توسط ورزشكاران شوروی سابق انتشار یافت . مرگ كورت انمار جانسون دوجرخه سوار دانماركی در المپیك ۱۹۶۰ رم خبری تكان دهنده برای جهان ورزش بود ، تا اینكه اولین آزمایشات دارویی در المپیك به سال ۱۹۶۸ در المپیك زمستانی فرانسه به عمل آمد . ‌ در سالهای اخیر ، همگام با پیشرفت دانش پزشكی وداروسازی ، د ركنار استفاده صحیحی از كشفیات روز افزون این علوم ، متاسفانه عده ای با اهداف سودجویانه ، استفاده نابجا از داروها را درجامعه اشاعه می نمایند . یكی از عرصه های این سود جویی كاربرد غیر از داروها در ورزش وترویج آن بوده است كه اهداف اقتصادی ، اجتماعی وحتی سیاسی در ورای این موارد استفاده نابجا وجود دارد . موارد فراوان خلع مدال ، عوارض زیانبار گسترده جسمی وروحی گزارش شده از ورزشكاران وبالاخره،موارد مرگ ومیر قبل توجه ناشی از ارتكاب به دوپینگ ، حاكی از گسترش تكان دهنده این ضد ارزش در صحنه ورزش می باشند . در سال ۱۹۸۱ ، یك بررسی در بین دانش آموزان ورزشكار آمریكایی مشان داد كه ۸۰ درصد افراد تحت مطالعه ، حداقل یك مورد سابقه استفاده از الكل ، ۲۰ درصد از آنها سابقه مصرف ماری جوآنا و ۲ درصد از این افراد تجربه مصرف استروئیدهای آنا بولیزان را داشته اند . در یك بررسی دیگر بر روی رشته های دیگر ورزشی ، كمترین میزان كاربرد داروها در رشته «‌هاكی روی چمن »‌ و بیشترین میزان كاربرد ، در رشته های وزنه برداری و دومیدانی ثبت شده است . در حال حاضر تمامی سازمانهای اجرایی ورزش و درراس آنها كمسیون پزشكی كمیته بین المللی المپیك (IOC-MC ) كه از سال ۱۹۷۶ فعالیت رسمی خود را شروع كرده ، مسئولیت مبارزه با دوپینگ را درسراسر جهان برعهده دارند . این سازمانها تدوین وانتشار فهرستهایی همراه با تجدید نظر مداوم را دربرنامه كار خود قرار داده اند و به انتشار این فهرستها ، همراه با انتشارات آموزشی دیگر و نیز انجام آزمایشات دارویی برروی نمونه های گرفته شده از ورزشكاران نسبت به ریشه كنی دوپینگ اقدام می نمایند .
كاربرد غیر مجاز داروها در جوانان
دوران جوانی ، مرحله قدرت و آسیب پذیری زیاد شناخته شده است، طغیان احساسات جوانی وطلب شهرت ومقام ، می تواند جوانان ورزشكاررا در برخی از موارد تشویق به كاربرد غیر مجاز دارو نماید . در نتیجه یك مطالعه برروی جوامع غربی ، داروها وموارد مورد كاربرد غیر مجاز ، برحسب میزان مصرف آنها ، به ترتیب ، الكل ، ماری جوآنا ، دخانیات ، آمفتامین ها ، داروهای توهم زا ( LSD )، كوكائین ، ویتامین ها وبالاخره ، استروئیدهای آنابولیزان گزارش شده اند. به دلیل حساسیتهای سنی ویژه ، ایجاد مقاومت درونی در جوانان از طریق ارائه آموزشهای مفید در خصوص داروها و عوارض مخاطره آمیز آنها ، بهتر از منع مستقیم واعمال مجازاتهای شدید است ، گرچه اتخاذ شیوه های قانونی نیز در جای خود ، در مورد افراد ضرورت دارد .
دلایل منع دوپینگ :
دوپینگ خود به دلایل اساسی زیر ، ممنوع شناخته شده است :
۱- دلایل فیزیكی : كاربرد داروها طیفی از اثرات جانبی ناخواسته وزیانبار را برای بدن فرد برجای می گذارد كه می توانند در پاره ای از موارد برگشت ناپذیر باشند واز این رو ،صدمات جبران‌ناپذیری را بر روی سلامتی ورزشكار وارد نمایند .
۲- دلایل اخلاقی : دوپینگ با اهداف عالیه ورزش كه سالم سازی جسم وروان می باشد منافات دارد . از طرف دیگر این پدیده زمینه ای را برای كشانده شدن جوانان ورزشكار به سوی بلای خانمانسوز اعتیاد فراهم می آورد .
۳- دلایل قانونی : دوپینگ بدلیل ایجاد برتری غیر منصفانه در صحنه ورزش ، بر خلاف مقررات جاری سازمان های اجرایی ورزش می باشد وارتكاب آن ، جرم شناخته می شود .
قوانین جاری :
همچنانكه در بخش های پیشین ذكر شد اتكا به مقررات واعمال مجازاتهای شدید برای مرتكبین دوپینگ ، در كنار برنامه های مدون آموزشی وپرورش فكری جوانان ورزشكار برای مبارزه با این ضد ارزش ضروری می باشد . سازمانهایی نظیر كمیسیون پزشكی كمیته بین المللی المپیك (IOC-MC ) كمیته المپیك ایالات متحده USOC وسایر سازمانهای اجرایی وبین المللی ، همگی با محكوم نمودن دوپینگ در ورزش ، مقررات خاصی را درمسابقات تحت پوشش خود به مرحله اجرا گذاشته اند ودرقالب این مقررات ، مجازاتهای ویژه ای را نیز جهت مرتكبین دوپینگ پیش بینی نموده اند . IOCMC با تمایز بین استفاده آگاهانه وعمدی از یك سوء مصرف غیر آگاهانه در قالب فرمولهای دارویی درمانی (نظیر وجود داروهای ممنوعه در فرمولهای ضد سرماخوردگی یا ضد اسهال )
مجازاتهای خود را چنین اعلام نموده است :
۱- دوپینگ آگاهانه
- سه سال محرومیت از شركت در مسابقات رسمی برای اولین مورد تخلف
- محرومیت مادام العمر از شركت در مسابقات رسمی برای دومین مورد تخلف
۲- دوپینگ غیر آگاهانه
- سه ماه محرومیت از شركت در مسابقات رسمی برای اولین مورد تخلف

- دوسال محرومیت از شركت در مسابقات رسمی برای دومین مورد تخلف
لازم بذكر است كه در تمامی موارد فوق الذكر ، اگر فرد خاصی موفق به دریافت مدال شده باشد مدال وی باز پس گرفته می شود .
داروها و دوپینگ
از دیدگاه كلی ، سه گروه از داروها توسط ورزشكاران مورد استفاده نابجا قرار می گیرند كه عبارتند از :
۱- داروهای نیروزا ( ergogenic ) كه توسط ورزشكار به طور آگاهانه برای افزایش كارآیی ورزشی مورد استفاده قرار می گیرد ، مانند استروئیدهای آنا بولیزان
۲- داروهای درمانی (Therapeutic ) كه توسط ورزشكار یا پزشك معالج وی بطور آگاهانه ویا ناآگاهانه در قالب نسخه های درمانی مورد استفاده واقع می شوند، طبق مقررات ، برخی از یان داروها نظیر داروهای ضد احتقان مقاد سمپاتیك وداروهای مخدر ضد اسهال و یا كورتیكواستروئیدهای موضعی ، در صورتی كه قبل از مسابقه توسط پزشك تیم ، مصرف آنها باطلاع كمیته برگزار كننده رسیده باشد ، مجاز شمرده می شوند
۳-داروهای نشئه آور (recreational drugs ) كه برای ایجاد حالت خوشی كاذب وعدم احساس خستگی وتنش های روحی توسط ورزشكار مصرف می شوند نظیر الكل وماری جوانا براساس نظرIOC- M مصرف پنج گروه از داروها توسط ورزشكاران در مسابقات ورزشی ممنوع می باشد كه عبارتند از محركهای سیستم اعصاب مركزی ، ضد دردهای مخدر، استروئیدهای آنابولیزان ، داروهای مدّر وبالاخره مسدود كننده های گیرنده های بتا آدرنرژیك. داروهای محرك سیستم اعصاب مركزی : این داروها در درمان جهت افزایش هوشیاری ، رفع خستگی ، كاهش اشتها ، درمان برخی اختلالات خواب آلودگی ونیز در «قزون فعالیتی» كودكان بكار می روند .داروهایی از این دسته كه در ورزش مورد استفاده نابجا قرار می گیرند ، شامل كوكائین ، آمفتامین، كافئین وپروپانول آمین هستند . طبق بررسیهای بعمل آمده بیش از میلیونها نفر از جوانا كوكائین مصرف می كنند . محركهای سیستم اعصاب مركزی ، توسط ورزشكاران برای افزایش میزان انرژی ، دقت وتمركز حواس ، تحریك رفتاری وبالابردن سطح هوشیاری استفاده می شوند . این داروها در حدود ۲۰ درصد از مجموع سوء‌ استفاده های دارویی را بخود اختصاص می دهند .كوكائین برای اولین بار توسط فروید جهت درمان دسته ای از اختلالات عصبی بكار رفت ، اما بدلیل بروز عوارض جانبی خطرناك وكشف داروهای جدیدتر با خصوصیات برتر ، بزودی كنار گذاشته شد .كوكائین ، ابتدا ایجاد حالت سرخوشی ونشئه ، وپس از آن حالت نا امیدی می نماید . سرعت انعكاسهای محیطی فرد در پاسخ به دارو بالا رفته ولی دركنار آن ، فشارخون و تعداد ضربان قلب نیز بطور قابل توجهی افزایش می یابد . از عوارض جانبی كوكائین می توان به كاهش هماهنگی حركات ، هیجان ، بی خوابی، بی قراری ، اضطراب ، جنون ، سكته های قلبی و نا رسایی اختقانی قلب اشاره كرد .به عنوان نمونه مرگ «‌لین بیاس» ستاره بسكتبال دانشگاه مریلند آمریكا و « دان راجرز» فوتبالیست آمریكایی در سال ۱۹۸۶ بر اثر اسید وزلاكتیك ناشی از مصرف كوكائین بوده است . آمفتامین ها گروه دیگری از این دسته داروها هستند . سرآغاز دوپینگ در ورزشهای نوین با این داروها بوده است . این داروها توسط ورزشكاران جهت كاهش احساس خستگی ، افزایش انعكاسهای محیطی وتمركز حواس ، حالت تهاجمی وبالاخره كاهش وزن استفاده می شوند . بدلیل عدم احساس خستگی توسط ورزشكاران این خطر وجود دارد كه این افراد ساعتهای متمادی به فعالیت بدنی ادامه داده و عوارض جبران ناپذیری به بدن آنان وارد آید . عوارض قلبی عروقی ، اختلالات انعقاد خون ، خشونت وبی رحمی ، اعتیاد ، تحریك عصبی وگرما زدگی از اثرات ناخواسته این داروها هستند .مرگ «‌كورت انمارجانسون » دوچرخه سوار دانماركی در المپیك ۱۹۶۰ رم در اثر مصرف آمفتامین بوده است .فتیل پروپانوئل آمین،محرك دیگر سیستم عصبی مركزی است كه در فرمولهای ضد سرما خوردگی جهت رفع احتقان وآبریزش دستگاه تنفسی فوقانی استفاده می شود . این دارو ، بدلیل بروز اثرات سمی در مقادیر مصرف بالا كمتر توسط ورزشكاران استفاده شده است . از عوارض جانبی این دارو می توان به افزایش فشار خون، حملات صرعی ،آریتمی قلبی وحتی افزایش احتمال سكته قلبی اشاره نمود .داروی دیگرمحرك سیستم اعصاب مركزی ، كافئین است . كافئین ماده ای از گروه« متیل گزانتین ها» می باشد كه درچای وقهوه بفراوانی وجود دارد . این دارو ، علاوه بر خصوصیات كلی تحریك سیستم عصبی مركزی بدلیل اقزایش مصرف اسیدهای چرب ، می تواند انرژی زاهم باشد . كافئین در تركیب برخی از داروهای مسكن وضد سرماخوردگی وجود دارد . در ورزشهای استقامتی ، برخی از ورزشكاران از این دارو استفاده می كنند. از عوارض ناخواسته این دارو علاوه بر عوارض كلی ، خاصیت مددی، آریتمی قلب، عدم هماهنگی اعمال دقیق وبرهم زدن وضعیت خواب وبیداری را می توان نام برد . بدلیل وجود كافئین در تركیب نوشیدنی ها معمولی غلظت مجازی معدل ۱۲ میكروگرم بر میلی لیتر از این دارو در ادرارتعیین شده است كه بالاتر از آن دوپینگ محسوب می شود .داروهای مدّر: این داروها شامل دسته گسترده ای از تركیبات شیمیایی با اثر مشترك افزایش میزان دفع ادرار می باشند . داروهای مدر در مواردی نظیر گلوكوم ، قلیایی كردن ادرار ، آلكالوزمتابولیك ، كوه گرفتگی حاد، ادم حادریوی ، افزایش كلسیم خون ، مسمومیت با یونهای مختلف ، نارسایی حاد كلیوی ، افزایش اسید اوریك خون ، فشار خون بالا، نارسایی احتقانی قلبی ودیابت بی مزه كاربرد درمانی دارند. مصرف نابجای داروهای مدر در ورزش بدلیل اثر كاهش وزن ناشی از آنهاست كه در رشته هایی نظیر كشتی ، وزنه برداری، بوكس، ورزشهای رزمی وقایق رانی مطلوبست به علاوه ، این داروها برای رقیق كردن ادرار وفرار از نتیجه آزمایشات مثبت سایر داروهای مورد استفاده در دوپینگ بكار می روند . از عوارض ناخواسته این داروها ، بهم خوردن تعادل آب والكترولیتهای بدن ( كه برای حفظ حیات ، بسیار ضروری است .) ومخاطرات قلبی – عروقی ، عصبی ومتابولیك ناشی از آن ، قابل ذكر است .
داروها و دوپینگ
استروئیدهای آنابولیزان :استروئیدهای آنا بولیزان ، مشتقات هورمون مردانه یاتستوسترون می باشد که در مقایسه با خود تستوسترون (هورمون مردساز ) دارای اثرات آنابولیک بیشتر واثرات مردانه ( آندروژنیک ) کمتر هستند . مصارف درمانی این گروه دارویی ، شامل اختلالات عملکرد غدد جنسی مردانه ، کم خونی ، سرطان پستان (به عنوان داروی کمکی ) آنژیوادم ارثی و آندومتریوز ( بیماریزنان ) ، تاخیر رشد استئوپروز (پوکی استخوان) سوختگی وجراحی می باشد برای درمان کوتاه مدت از انواع خوراکی نظیر متیل تستوسترون و جهت درمان بلند مدت از انواع تزریقی مانند ناندرولون استفاده می شود . نخستین گزارشات حاکی از کاربرد نابجای این داروها در ورزش به سال ۱۹۵۰ مربوط می شود تا جایی که گروهی از وزنه برداران وبدنسازان مرتکب دوپینگ با این داروها شده بودند . پس از آن ، درخشش وزنه برداران روسی را در المپیک ۱۹۶۰ رم به مصرف داروهایی از این دسته نسبت دادند . استروئیدهای آنابولیزان در سال ۱۹۷۴ به فهرست داروهای ممنوعه اضافه شدند . بدلیل احتمال مصرف نابجای هورمون تستوسترون توسط ورزشکاران برای فرار از نتایج آزمایش مثبت ، در سال ۱۹۸۴ نسبت غلظت ادراری تستوسترون به اپی تستوسترون معادل ۶ به ۱ بعنوان حد مجاز شناخته شد وبالاتر از آن ، نشانگر مصرف تستوسترون خارجی قلمداد گردید ( زیرا این ترکیب در بدن یک فرد عادی وجود دارد ) . خلع مدال طلای بن جانسون دونده کانادایی در المپیک ۱۹۸۸ سئول به دلیل مصرف نابجای داروی " استانوزولول " ودها مورد دیگر از این دست نشانگر وسعت مصرف این داروها در ورزش امروز می باشد . این داروها توسط ورزشکاران جهت افزایش کارآیی ورزشی ، حجم وقدرت عضلانی ، ایجاد ظاهری درشت وخشن نما و بالاخره افزایش حالت تهاجمی وکاهش احساس خستگی استفاده می شوند . بیشترین میزان مصرف این داروها در رشته های بدنسازی ، دو ومیدانی ، کشتی ، وزنه برداری وفوتبال گزارش شده است . اولین گروه از اثرات جانبی این داروها ، عوارض مردانه ( اندروژنی ) ناشی از آنها است که شامل پیدایش وافزایش جوش صورت طاسی ، تحلیل رفتن شور جنسی ، تحلیل بیضه ها ، تحریک پذیری ، حالت تهاجمی ، ژنیکوماستی ( بزرگ شدن پستانها) ایجاد صفات مردانه در زنان وبالاخره عقیمی می باشد . عوارض عضلانی اسکلتی این داروها شامل تسریع بسته شدن اپی فیز استخوانها ( خط رشد ) در دوره های نوجوانی وجوانی وبنابر این رکود رشد ، افزایش احتمال دررفتگی استخوان ، عدم تناسب عضله با زردپی وبالاخره تخریب مفاصل می باشد . استروئیدهای آنابولیزان پس از بسته شدن اپی فیز تاثیری برروی رشد استخوان ها ندارند . عوارض کبدی استروئیدهای آنابولیزان گسترده بوده ودر زمره عوارض بلند مدت وخطرناک این داروها می باشند این عوارض در هنگام مصرف انواع خوراکی داروها بیشتر دیده می شوند وامروزه بدلیل روی آوردن ورزشکاران به این نوع از داروها به لحاظ دفع سریعتر آنها نسبت به انواع تزریقی ، متاسفانه میزان مصرف نوع خوراکی بالا رفته است . اثر بر روی متابولیسم ( سوخت وساز ) کبدی داروها واستروئیدهای درون زا ، احتباس صفرا ویرقان انسدادی ، نارسائی کبدی ، تخریب بافت کبد وبالاخره سرطان های خوش خیم و بدخیم از جمله عوارض کبدی این داروها هستند که زمان بروز آنها حتی تا ۲۲ سال بعد از مصرف دارو نیز گزارش شده است .دسته بعدی عوارض جانبی داروها ی آنابولیزان ، بر روی کلیه و پروستات ایجاد می شوند که مهم ترین آنها ،بزرگ شدن پروستات وسرطان وسرطان پروستات وکلیه هستند . از جمله مهم ترین عوارض قلبی عروقی وخونی استروئیدهای آنابولیزان که به فراوانی مشاهده می شوند افزایش میزان LDL وکاهش HDL خون وبدین ترتیب افزایش احتمال بروز سکته قلبی ( انفارکتوس میوکارد ) وسکته مغزی ، افزایش میزان انعقاد خون و افزایش تعداد سلولهای خون ( پلی سیتمی ) قابل ذکر هستند . علاوه بر اثرات جسمانی فوق الذکر ، دسته ای از اثرات روحی – روانی نظیر افسردگی ، هیجان ، جنون و بالاخره اعتیاد نیز در اثر مصرف این داروها ایجاد می شوند.

منبع : واحد مرکزی خبر