سیستم‌های تهویه در سالن‌های پرورش طیور

هوای سالن های پرورش طیور برای تأمین اكسیژن، دفع رطوبت، آمونیاك و نگهداری درجه حرارت مناسب باید به طور مرتب جریان داشته باشد. حركت هوا در سالن باید در تمام نقاط آن یكنواخت باشد و جریان هوا نیز به یك سمت باشد. این كار با انجام تهویه در سالن های پرورش طیور انجام می گیرد. هر سیستم تهویه از دو قسمت هواده و هواكش تشكیل می شود.
▪ برحسب مكانیسم، سیستم های تهویه به انواع زیر تقسیم می شوند :
۱) تهویه طبیعی (آزاد ) :
در این نوع تهویه از نیروهای طبیعی و آزاد نظیر صعود هوای گرم و جایگزین شدن آن با هوای سرد و همچنین جریان طبیعی هوا (باد) استفاده می شود و به این ترتیب هوای آلوده و كثیف سالن به خارج هدایت می شود. به منظور تهویه معمولاً از دریچه های سقفی یا پنچره در سالن استفاده می كنند. برای بهبود كیفیت تهویه معمولاً پنجره های جنوبی سالن را نزدیك كف (یك متری كف ) و پنجره های شمالی را نزدیك سقف (نیم متری) در نظر می گیرند و ضروری است در این حالت نسبت سطح ورودی هوا به خروجی آن كمتر از ۲ به ۱ باشد.
۲) تهویه مصنوعی با فشار منفی (مكنده ) :
در سیستم تهویه با فشار منفی یا سیستم مكنده، خروج هوای سالن از راه هواكش ها صورت می گیرد، و در اثر كاهش فشار هوای داخل سالن، هوای تازه به درون سالن مكیده می شود. در این سیستم با در نظر گرفتن میزان هوای مورد نیاز نباید منافذ دیگری در سالن وجود داشته باشد.عیب این روش این است كه چون هواكش ها به طور مستقیم با هوای سالن در تماس هستند، در این صورت امكان كثیف شدن و كاهش مدت زمان بهره دهی آن ها وجود دارد. همچنین نوع، اندازه و محل قرار گرفتن ورودی هوا بایستی متناسب با شرایط آب و هوایی منطقه و ظرفیت هواكش ها باشد. این سیستم در هوای سرد برای تأمین حداقل احتیاجات تهویه مورد نیاز پرنده استفاده می شود و در این شرایط تأمین هوای تازه و گرم از طریق كوره هوای گرم و مادر مصنوعی می باشد. حداكثر هوای مورد نیاز در سیستم تهویه فشار منفی ۷-۴ مترمكعب در ساعت برای هر كیلوگرم وزن زنده می باشد.در این سیستم جهت تخلیه ۱۰۰۰ مترمكعب هوا در ساعت، سطحی برابر با ۳/۰ مترمربع هواده لازم است.
۳) تهویه مصنوعی با فشار مثبت (دمنده) :
در سیستم تهویه با فشار مثبت یا سیستم دمنده، هوای تمیز به وسیله هواكش ها به طور مستقیم به داخل سالن هدایت می شود كه در اثر این عمل یك فشار مثبت (بالا) ولی خفیف ایجاد می شود و با این روش از ایجاد كوران در اثر وجود منافذ احتمالی جلوگیری می شود و امكان توقف حركت هوا در سالن از بین می رود. مزیت روش بالا این است كه هوای آلوده به گازهای سمی، رطوبت دو گرد و خاك سالن بطور مستقیم با هواكش ها در تماس نیست و از طرف دیگر هوای ورودی می تواند قبل از ورود بر حسب نیاز گرم، سرد، خشك، مرطوب و یا ضدعفونی شود، اما مشكل آن این است كه د راثر فشار زیاد، هوای سالن می تواند به محوطه های مجاور، منافذ و مصالح ساختمانی نفوذ كند و باعث ایجاد رطوبت و تخریب شود.
۴) تهویه مصنوعی با فشار مساوی:
در این نوع تهویه هم ورود و هم خروج هوا بوسیله هواكش ها انجام می گیرد و مزیت ها و مشكلات دو روش قبل در خصوص این روش هم وجود دارد.
● روش های تهویه سالن های پرورش طیور
با توجه به نوع سالن و شرایط اقلیمی روش های مختلفی برای تهویه به شرح زیر وجود دارد:
۱) تهویه عرضی : د راین روش تهویه، هواكش ها و هواده ها در دیوار طول یسالن نصب می شوند و به این ترتیب تهویه بصورت عرضی انجام می گیرد. این روش مناسب تهویه سالن های با عرض ۸ تا ۱۲ متر است، زیرا اگر عرض سالن از ۸ متر كمتر باشد، در سالن كوران ایجاد می شود و اگر از ۱۲ بیشتر باشد، امكان تهویه مناسب سالن مقدور نخواهد بود. در این روش ضروری است هواكش ها و هواده ها (پنجره ها) روبه روی هم نباشند تا نقطه كور و كوران هوا بوجود نیاید.
۲) تهویه طولی:
د راین روش دریچه های ورود هوا د رانتهای یك طرف سالن در منتهی الیه دیوارهای طولی و هواكش ها در انتهای دیگر سالن در منتهی الیه دیوارهای طولی (یا دیوارهای عرضی) قرار دارند. این نوع تهویه در سالن هایی با طول كمتر از ۶۰ متر قابل اجراست. چناچه طول سالن بیشتر باشد، می توان دریچه های ورود هوا را در دو انتهای سالن و هوتكش ها را در وسط سالن و یا برعكس نصب كرد. در هر حال فاصله هواكش ها و هواده ها با فاصله ذكر شده در چند قسمت نصب شوند.
۳) تهویه سقفی: در این روش می توان دریچه های ورود یا خروج هوا را در سقف و دیوارها در نظر گرفت. این نوع تهویه برای منطقه های بسیار سرد یا بسیارگرم و یا سالن های با عرض بیش از ۱۲ متر مناسب است.
۴) تهویه فن جت :
می توان كانال هایی به نام فن جت(Fanjet)‌ در ارتفاع ۳۰ سانتی متری از سقف در مركز سالن نصب كرد و این كانال ها معمولاً پلاستیك یا ورقه آهن گالوانیزه به شكل استوانه و به قطر ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی متر ساخته می شوند و دارای سوراخ هایی به قطر ۵ تا ۲۰ سانتی متر در اطراف بدنه هستند. انتهای این كانال بسته و در ابتدای آن یك فن (هواده) قوی، هوا را بشدت به داخل كانال هدایت می كند تا هوای دمیده شده از سوراخ ها ی كانال به طرف كف سالن خارج شود و باعث جریان یافتن هوای گرم زیر سقف، به طرف پایین شود. مزیت روش بالا این است كه هوای ورودی در صورت لزوم گرم، سرد، ضدعفونی، خشك یا مرطوب می شود و تهویه در كل سالن به صورت یكنواخت صورت می گیرد.
۵) تهویه تونلی:
این نوع تهویه در شرایط آب و هوای گرم استفاده می شود. در این سیستم هواده ها در انتهای آشیانه و هواكش ها در انتهای دیگر قرار دارند. هوا در طول آشیانه حركت كرده و سپس خارج می گردد. این سیستم به منظور تأمین دمای كمتر از ºc۳۰ در داخل آشیانه در هوای گرم می باشد. در این سیستم جریان هوا بایستس با سرعت ۱۲۰ متر بر دقیقه (۴۰۰ ft/min) از روی سر پرندگان عبور كند. این جریان هوا باعث خنك كردن پرندگان به میزان ºc ۷-۵ می گردد. در شرایط هوای گرم و خشك می توان از سیستم های تبخیركننده آب شامل استفاده از مه پاش و یا پوشال (Pad cooling)‌ برای خنك كردن پرندگان استفاده نمود.
▪ تعداد هواكش های مورد نیاز در سیستم تهویه تونلی :
سرعت مناسب هوا در آشیانه (۱۲۰m/min) ×متوسط ارتفاع آشیانه(m) ×عرض آشیانه(m) = تعداد
▪ هواكش
▪ ظرفیت هواكش(مترمكعب در دقیقه)
▪ محاسبه ظرفیت هواكش ها
مقدار هوایی كه باید در سالن جا به جا شود به سیستم تهویه، دما و رطوبت محیط و نوع وزن زنده و تعداد طیور در سالن بستگی دارد. برای محاسبه جریان هوای گرم مورد نیاز در سالن های پرورشی طیور با فشار منفی (پایین) می توان از دستورالعمل زیر استفاده كرد. برای تهویه با فشار منفی بر اساس استاندارد در سالن معمولی برای هر كیلوگرم وزن زنده طیور به ازای هر دریچه فارنهایت دمای محیط ۰۰۰۷۵/۰ مترمكعب در دقیقه Cubic Meter per Minute(CMM) هوا لازم است. این مقدار در سالن های بسته و كنترل شده و یا سالن های مجهز به سیستم خنك كننده پوشال، باید تقریباً ۶۰ درصد بیشتر از میزان بالا باشد. به عبارت دیگر برای تهویه در سالن های معمولی برای هر پوند وزن زنده طیور به ازای هر درجه فارنهایت دمای محیط ۰۱۲/۰ فوت مكعب در دقیقه cubic feet per minute(CFM)‌ جریان هوا لازم است. در درجه حرارت های معمولی (در حدود ۲۷ درجه سانتی گراد ) این میران در سالن های معمولی حدود ۰۶/۰ مترمكعب در دقیقه یا ۶/۳ مترمكعب در ساعت به ازای هر كیلوگرم وزن طیور است.
● محاسبه قدرت و تعداد هواكش ها:
قدرت و تعداد هواكش ها در یك سالن بستگی به گرمای محیط و تراكم طیور موجود در سالن دارد. برای محاسبه تعداد و قدرت هواكش ها در سالن های پرورش طیور :به ازای هر پوند از وزن طیور زنده (۴۵۴/۰ كیلوگرم) و هر یك درجه فارنهایت از دمای منطقه در سالن های باز(پنجره دار) ۲/۱ درصد فوت مكعب در دقیقه و در سالن های بسته(Window less) ۲ درصد فوت مكعب در دقیقه هوا محاسبه می شود.پس از محاسبه قدرت هواكش ها، قدزت بدست آمده برای كل سالن را بخش بر قدرت یكی از هواكش ها كرده، تعداد هواكش لازم در سالن بدست می آید.
● درجه كارایی هواكش ها:
درجه كارایی هواكش ها(VER) عبارتست از نسبت حجم جریان هوا بر حسب فوت مكعب در دقیقه توسط هواكش به میزان مصرف برق بر حسب وات.در هنگام انتخاب هواكش توجه به كارایی آن بسیار اهمیت داشته زیرا، زمانی كه هواكش ها با یكدیگر مقایسه می شوند با محاسبه VER‌اختلاف هزینه حتی به ۵۰ درصد نیز می رسد.
● نكات کلیدی در ارتباط با سیستم تهویه
۱) تعداد هواكش ها را باید زیاد در نظر گرفت تا فاصله بین آنها كم شود و نقطه كور در سالن كاهش یابد.
۳) محاسبه هواكش ها باید بر اساس حداكثر گرمای تابستان و حداكثر وزن زنده طیور باشد.
۴) در مواقعی كه به تهویه كمتر نیاز است با محاسبه هوای مورد نیاز فقط تعداد هواكش مورد نیاز را روشن كنید.
۵) اكر هیترها در یك سر سالن قرار دارند، هواكش های مورد نیاز را در سر دیگر سالن روشن كنید.
۶) ورود هوا از ناحیه سقف سالن هایی كه ایزوله نشده باشند، توصیه نمی شود.
۷) استفاده از انواع كركره سبب كاهش قدرت تهویه شده و به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

منبع:
۱-ساختمان ها و تأسیسات پرورش طیور، تألیف: دكتر مهرداد ایرانی-۱۳۸۱ .
www.poultryhouse.com -۲
www.uky.edu/IFAFS -۳

منبع : موسسه مرغداری ایران