کاهش صادرات صنعتی، افزایش خام فروشی

یكی از موضوعاتی كه در گزارش توسعه انسانی سال ۲۰۰۵ سازمان ملل متحد )UN( مورد بررسی قرار گرفته است، وضعیت صادرات و واردات كشورها به ویژه نسبت صادرات مواد اولیه، كالاهای صنعتی و كالاهای با فن آوری بالا در كل صادرات است. در این میان، هر چقدر میزان صادرات كالاهای صنعتی و كالاهای با فن آوری بالا در یك كشور بیشتر باشد، بیانگر سطح صنعتی بودن یك كشور و پیشرفت و توسعه اقتصادی آن می باشد. براساس گزارش توسعه انسانی سال ۲۰۰۵ UN ، كشور كوچك اروپایی مالت كه رتبه ۳۲ شاخص توسعه انسانی سال ۲۰۰۵ را كسب كرده است، در بین ۱۷۷ كشور جهان دارای بیشترین سهم صادرات كالاهای صنعتی و كالاهای با فن آوری بالا از كل صادرات خود می باشد. براساس این گزارش، در سال ۲۰۰۳ معادل ۹۶ درصد از كل صادرات كالاهای ایــن كـشــور، بــه صــادرات كــالاهــای صنعتـی اختصاص داشته است. جالب آنكه این نسبت طی سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۳ همچنان حفظ شده و در همان سطح ۹۶ درصد كل صادرات باقی مانده است. به موازات، نسبت صادرات كالاهای با فن آوری بالای این كشور به كل صادراتش از ۴۵ درصد در سال ۱۹۹۰، به ۶۲ درصد در سال ۲۰۰۳ افزایش یافته است. در همین راستا، فرانسه با رتبه ۱۶ شاخص توسعه انسانی UN، در سال ۲۰۰۳ به ترتیب ۸۱ و ۱۹ درصد از كل صادراتش را كالاهای صنعتی و كالاهای با فن آوری بالا تشكیل داده است. جالب آنكه، سهم صادرات كالاهای صنعتی نروژ از كل صادراتش از ۳۳ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۲۱ درصد در سال ۲۰۰۳ كاهش یافته است. البته این كشور توانسته سهم صادرات كالاهای با فن آوری بالا در كل صادراتش را از ۱۲ درصد سال ۱۹۹۰ به ۱۹ درصد در سال ۲۰۰۳ افزایش دهد. بــراســاس هـمـیــن گــزارش، نـسبـت صـادرات كالاهای صنعتی و كالاهای با فن آوری بالای ایران از كل صادراتش كه در سال ۲۰۰۱ به ترتیب ۱۰ و ۲ درصد بوده است، در سال ۲۰۰۳ معادل ۸ و ۲ درصد اعلام شده است. بدین ترتیب، طی این مدت سهم صادرات كالاهای صنعتی در كل صادرات ایران دو درصد كاهش و سهم صادرات كالاهای با فن آوری بالا همچنان در سطح ۲ درصد ثابت باقی مانده است. این در حالی است كه كشور هند با داشتن رتبه توسعه انسانی ۱۲۷، توانسته سهم صادرات كالاهای صنعتی و كالاهای با فن آوری بالا در كل صادرات خود را به ترتیب از ۷۱ و ۲ درصد در سال ۱۹۹۰، به ۷۷ و ۵ درصد در سال ۲۰۰۳ افزایش دهد.
خام فروشی
متأسفانه درصد قابل توجهی از صادرات ایران به دلیل عدم افزودن ارزش به منابع طبیعی سرشار از جمله نفت و گاز، به مواد اولیه اختصاص دارد. علیرغم اقدامات و تلاش های بسیار برای كاهش صادرات مواد اولیه، میزان صادرات این قبیل كالاها در كل صادرات كشورمان از ۹۰ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۹۲ درصد در سال ۲۰۰۳ افزایش یافته است. در واقع، اكثر كشورهای در حال توسعه به دلیل عدم برخورداری از تكنولوژی و فن آوری تولید برتر برای تبدیل مواد اولیه به كالاهای صنعتی و با فن آوری بالا، به صادرات مواد اولیه روی آورده اند. ولی برخی كشورها از جمله كویت و مالزی توانسته اند صادرات مواد اولیه را كاهش داده و به میزان صادرات كالاهای صنعتی خود بیفزایند. برای مثال، میزان صادرات مواد اولیه مالزی كه در سال ۱۹۹۰ حدود ۴۶ درصد كل صادراتش را تشكیل می داده است، در سال ۲۰۰۳ به ۲۲ درصد كاهش یافته است.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران