انرژی مورد نیاز در مرغ تخمگذار تجاری و تاثیر آن بر عملکرد

هم چنانكه می دانیم هزینه عمده تولید در صنعت طیور را دان تشكیل می دهد و از آنجا كه انرژی مورد نیاز برای تولید و سایر اعمال حیاتی نیز از طریق دان در اختیار طیور قرار می گیرد , لذا تعیین مقدار مورد نیاز طیور تخم گذار تجاری و هم چنین تهیه فرمول‌های دان با حداقل قیمت و به شرط تامین نیازهای ضروری و از جمله انرژی , از اهمیت به سزایی برخوردار است .
● تغییرات انرژی دان
پدیده تغییرات مقدار دان مصرفی روزانه در طیور تخم گذار كه ناشی از تغییرات سطح انرژی دان صورت می گیرد امری است كه از سالیان دور مورد قبول واقع شده است .در حالیكه هر مرغ تخمگذاری نژاد لگهورن در دوره تولید به حدود ۳۲۰ كیلو كالری انرژی در روز نیاز دارد , افزایش ۱۰ درصدی انرژی دان می تواند سبب تغییر در مقدار دان مصرف شده روزانه به مقدار ۲ تا ۳ درصد گردد و این تغییر در نژادهای سنگین تر مرغ تخمگذار تجارتی كه به حدود ۴۰۰ كیلو كالری در روز انرژی نیاز دارند می تواند به ۵ درصد نیز برسد .از طرف دیگر با كاهش سطح انرژی دان , به مقدار مصرف روزانه افزوده می شود كه این تغییر در مقدار مصرف در سویه‌های مختلف مرغ تخمگذار برابر نبوده و متفاوت از یكدیگر می باشد .
طیور تخم گذار كه با تغییر سطح انرژی دان قابلیت تغییر در مقدار مصرف دان روزانه را به منظور تامین انرژی مورد نیاز خود دارند در درجه حرارت‌های بین ۱۰ تا ۲۹ سلسیوس تغییر چندانی در مقدار مصرف دان خود نمی دهند , ولی با كاهش درجه حرارت به كمتر از ۱۰ درجه سلسیوس , افزایش مقدار دان روزانه به منظور تامین انرژی مورد نیاز , قابل توجه می باشد .برای جبران كمبود انرژی دریافتی در مرغ تخمگذار ناشی از كاهش مصرف دان به دنبال افزایش دمای محیط به تبع آن افزایش داده ولی با افزایش بیشتر دمای محیط به تبع آن افزایش تعداد و زمان دهان زدن مرغ , افزایش بیشتر انرژی دان بی تاثیر و قادر به تامین كمبود انرژی ناشی از كم شدن مصرف دان بیشتر وقت خود را صرف دفع گرما از طریق دهان زدن می كند .
● تاثیر تغییرات سطوح مختلف انرژی دان در عملكرد
تغییرات در مقدار دان مصرفی روزانه طیور تخمگذار ناشی از تغییر سطح انرژی دان صورت می گیرد , تا زمانیكه مرغ بتواند انرژی و سایر مواد ضروری مورد نیاز روزانه را در اثر تغییر مقدار دان دریافت كند معمولاً تغییری نیز در عملكرد به استثنای وزن تخم مرغ بوجود نخواهد آمد .به عنوان مثال : در سه گله مرغ تخمگذار تجارتی و با مصرف فرمول‌های دان با سطوح انرژی ۲۵۱۹ , ۲۷۹۸ , ۳۰۷۸ كیلو كالری در كیلوگرم , تولید در هر سه گله برابر ولی در گله ای كه از انرژی با سطح ۳۰۷۸ استفاده كرده بود وزن تخم مرغ حدود ۲ گرم بیشتر بوده است .
میانگین مقدار دان روزانه مصرف شده توسط هر مرغ در این سه گله نیز «۶/۱۱۸ گرم با انرژی ۲۵۱۹ » , « ۳/۱۰۹ گرم با انرژی ۲۷۹۸ و ۷/۱۰۷ گرم دان با انرژی ۳۰۷۸ » كیلو گرم كالری بوده است .نتیجه این آزمایش اهمیت این موضوع را ثابت می كند كه مرغداران و جیره نویسان با تغییر انرژی دان و آن هم به هر قیمتی كه شده نباید انتظار افزایش تولید و بهبود عملكرد را داشته باشند مگر آنكه بخواهند وزن تخم مرغ تولید شده افزایش یابد , به عبارت دیگر افزایش سطح انرژی دان كه افزایش قیمت آن را نیز به دنبال خواهد داشت باید از نظر اقتصادی توجیه پذیر باشد .توجه به این موضوع نیز ضروری است كه تغییرات انرژی فرمول دان باید با تغییر در مقادیر سایر مواد ضروری نظیر پروتئین , اسیدهای آمینه و حتی ویتامین‌ها و مواد معدنی صورت گیرد تا فرمول دان از نظر تمام مواد ضروری متعادل گردد .یكی از موارد استفاده از افزایش سطح انرژی دان زمانی است كه مرغدار به علت عدم امكان فروش تخم مرغ‌های ریز و با وزن كم , نیاز به افزایش هر چه سریع تر و بیشتر وزن تخم مرغ درشت و ریز می باشد كه افزایش سطح انرژی دان را از نظر اقتصادی توجیه پذیر می نماید .
● استفاده از چربی برای تغییر انرژی دان
برای افزایش سطح انرژی دان علاوه بر استفاده از مواد اولیه با انرژی بالا ؛ نظیر ذرت , می توان از انواع چربی‌ها از جمله روغن ذرت , چربی‌های حیوانی و غیره استفاده كرد .نتایج آزمایش‌های صورت گرفته در این باره نشان می دهد كه عملكرد در گله‌هایی كه از چربی گیاهی و یا حیوانی استفاده كرده اند با یكدیگر اختلاف نداشته و به عبارت دیگر ؛ درصد تولید , وزن تخم مرغ , مقدار انرژی مورد نیاز برای تولید یك عدد تخم مرغ و راندمان تبدیل غذایی یكسان بوده و تنها اختلاف محسوس , وزن بیشتر مرغ در گله ای بوده است كه از چربی گیاهی ( روغن ذرت ) استفاده شده است .
● خلاصه و نتیجه
۱) تغییرات سطح انرژی دان در مرغ تخمگذار سبب تغییر در مقدار مصرف دان می شود .
۲) واكنش مرغ تخمگذار به كاهش انرژی دان بیشتر از افزایش آن بوده و مرغ را قادر می سازد كه با مصرف دان بیشتر بتواند كمبود انرژی ناشی از كاهش انرژی دان را جبران نماید .
۳) تغییر انرژی دان از ۲۷۹۸ به ۲۵۱۹ كیلوكالری در كیلو گرم , سبب افزایش مصرف دان به مقدار ۵/۸ درصد خواهد شد .
۴) تغییرات سطح انرژی دان تا وقتیكه مرغ بتواند با تغییر مقدار مصرف دان،انرژی مورد نیاز را دریافت كند تاثیری در عملكرد ندارد.
۵) در صورت ناكافی بودن دان در دانخوری ، جیره بندی دان و یا افزایش دمای محیط به بیش از ۳۵ درجه سلسیوس ، مرغ قادر به تأمین انرژ مورد نیاز حتی در صورت افزای سطح انرژی دان نخواهد بود.
۶) افزایش انرژی دان ازطریق افزودن چربی منجر به افزایش ناچیز وزن تخم مرغ شده و می‌تواند در اوایل تولید و در فصول مختلف درصد تخم مرغ‌های ریز را كاهش دهد.
۷) چربی‌های گیاهی و حیوانی می‌توانند به طور یكسان سبب افزایش وزن تخم‌مرغ شوند.
۸) افزایش چربی به دان ‏، افزایش قیمت آن و تغییر عملكردی كه از این طریق حاصل می‌شود باید توسط جیره نویس قابل یش‌بینی باشد تا براساس آن و با توجیه ‌پذیری اقتصادی ‏ این تغییرصورت گیرد.
۹) با توجه به عدم بهبود عملكرد ناشی از افزایش سطح انرژی دان به استثنای افزایش ناچیز وزن تخم‌مرغ و بویژه در اوایل تولید ‏، امروزه در جیره‌نویسی مرغ تخمگذار ‏ تهیه فرمول براساس حداقل قیمت‌دان و به شرط تامین مواد ضروری مورد نیاز می‌باشد مگر در مواردی نظیر كاهش مصرف روزانه دان به كمتر از یكصد گرم در این صورت باید سطح انرژی دان نیز مورد توجه قرار گیرد.

دکتر سورن پزشکیان

منبع : موسسه مرغداری ایران