نخبه گان مشروطه

نخستین اندیشه های انتقادی نسبت به جامعه و قدرت حاکمه ، براثر برخورد ایرانیان با تمدن غرب پدید آمد. اولین نشانه های تاثیر تمدن غرب را در نوشته ها و آثار متفکران ایران قرن ۱۹ می توان رد یابی کرد. به طور کلی ، افکار جدید ، خواسته های تازه و ارزش های نو از راه مسافرت ترجمه و نهادهای آموزشی به کمک گروهی اندک از مردم ایران مطرح شد.این قشر کوچک اجتماعی ، در سده ۱۹ بسیار کم شمارتر و ناهمگون تر از آن بودند که بتوان نامی بر آن نهاد برخی جزو اشراف و شاهزادگان گروهی کارمند و دولت و نظامیان و شماری نیز از روحانیون و بازرگانان بودند.شکستهای ایران در جنگ های نیمه اول قرن ۱۹ و ورود به حوزه سیاست های جهانی ، باعث شد که دربار قاجار نمایندگانی را برای ماموریت های مختلف به غرب و بعضی از کشورهای دیگر از جمله روسه و عثمانی روانه کند . این ماموریت ها بها حیرت و شگفتی فرستادگان همراه بود . مامورین ایرانی با کارخانه ها مدارس مراکز هنری و تفریحی قوه بخار الکتریسته مرکب بخاری کالسکه بخاری و سایر مظاهر دیگر تمدن غرب آشنا می شوند و در در مقایسه سر گیجه آور وقتی آنچه می دیدند را با دنیایی که از آن آمده بودند مقایسه می کردند چیزی جز حسرت و احساس خواب ماندگی و غفل زبونی به آنها دست نمی داد.
● آخوند زاده « اصالت به عقل »
میرزا فتحعلی آخوندزاده یکی از این متفکرانی است . او در ۱۱۹۱ در نوخه از بخش های مشکی در قفقاز متولد شد. در ۱۲۱۳ در اداره مرکزی دولتی در تفلیس به عنوان مترجم استخدام شد ودر همانجا با آثار متفکرانی و هنرمندان اروپایی چون هیوم ، شکسپیر ، ولتر و منتسکیو آشنا شد و از آنها اثر پذیرفت . او با برخی از متفکران و دولتمردان ایران نیز مکاتبه داشت . از جمله میرزا ملکم خان ، میرزا یوسف خان مستشار الدوله ، میزا جعفر خان مشیر الدوله .اخوندزاده ، ملکم را روح القدس می خوانده و آثار او را با شور و شغف مطالعه می کرده است او از یک سو از آثار ملکم سود برده وز سوی دیگر در او اثر بخشیده است .آخوندزاده با توجه به تاثیری که از آثار فلسفی و علمی غرب پذیرفت در آثارش بر مسائلی چون قانون گذاری و برقراری حکومت قانون، وجود پارلمان و حکومت مشروطه ، بازگشضت و تاکید بر ایران باستان ، جدایی مذهب از سیاست و مخالفت با حکومت دینی ، تغییر خط و الفبای فارسی ، یادگیری علم و دانش ، انتقاد ار استبداد مطلقه ، پروتستانیزم و علم گرایی تاکید می ورزید.یکی از موارد ی که آخوندزاده در کارهایش مرتب در مورد آن سخن به میان می آورد ، انتقاد و نکوهش از حکومت بی قانون است .
● میرزا ملکم خان و « حکومت قانون »
میرزا ملکم خان ناظم الدوله نیز از اولین و مهم ترین نمایندگان نواندیشی و تجدد طلبی در ایران است میرزا ملکم خان در سال ۱۴۲۹ ه.ق در جلفای اصفهان به دنیا آمد . پدرش میرزا یعقوب خان خود را از خویشاوندان-ژان ژاک روسو فیلسوف مشهور فرانسه می دانست.ملکم خان از ده سالگی برای تحصیل به اروپا فرستاده شد و در یکی از مدرسه های ارامنه پاریس دوران ابتدایی و متوسطه را گذراند . سپس در ( اکول پلی تکنیک ) در رشته علوم طبیعی به تحصیل پرداخت وبا مکتب تحقیقی ( آگوست کنت ) آشنا شد . در سال ۱۲۷۵ تژ فراماسونری یا انجمن فراموشخانه را تاسیس کرد.پس از آن از ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۶ ه.ق در لندن به انتشار روزنامه " قانون " پرداخت.ملکم تحت تاثیر فلسفه پوزیتیویستی " آگوست کنت " همراه با تجربه گرایی انگلیسی ، او را می توان فردی علم گرا دانست . به نظر او علم و فن مبنای تمدن غرب است و چون علم جهانگیر است تمدن غرب نیز در همه جای دنیا راه خواهد یافت . بنابراین بهتر است که ما هرچه زودتر آن را فراگیریم .به عقیده ملکم ، ترقی پذیری در فطرت انسان نهفته و وجه تمایز او از حیوان است . او این قانون مطلق ترقی را پدیده ایی جهانی و فراگیر می پنداشت. کهنه ستسزی نیز از مقولات اندیشه ملکم است . کهنه ستیزس ملکم نتیجه اعتقاد او به ناگزیر بودن پیشرفت است . از نمونه های کهنه ستیزی او اعتقاد به ملک زاده ، پاقشاری بر تغییر الفباست ، همهان اعتقادی که آخوندزاده نیز بر آن اصرار داشت .

منبع : هفته نامه فصل نو