سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا
مدیریت کنترل کیفی خوراک دام جهت پیشگیری از بیماریها
خوراک دامها ۷۰ تا ۸۰ درصد هزینه تولید را در بر میگیرد و با کنترل کیفی دقیق و کاهش عوامل میکروبی باعث افزایش کیفیت غذی دام و به دنبال آن افزایش کیفیت غذای انسانها میشویم.
● آلودگیهای باکتریایی
کارخانه های خوراک دام از مقادیر زیادی از پروتئین های گیاهی و حیوانی استفاده میکنند. ترکیبات مواد غذایی بطور معمول با باکتری سالمونلا آلوده است که اغلب این آلودگی در مواد تولید شده در ضایعات حیوانی مانند پودر گوشت و پودر ماهی مشاهده میگردد و با حذف منابع پروتئین حیوانی به نظر میرسد میتوان آلودگی میکروبی جیره را کاهش داد. اما چندین مشکل با حذف این مواد به وجود میآید. یکی اینکه حذف منابع پروتیینی حیوانی از غذای دام باعث افزایش قیمت تمام شده جیره میگردد. دوم اینکه استفاده از ضایعات حیوانی باعث کاهش آلودگی محیط زیست میگردد.
سوم اینکه منابع گیاهی نیز حاوی آلودگیهای باکتریایی هستند.
مطالعات اخیر نشان داده که آلودگیهای باکتریایی ابتدا از غذا به گله مادر انتقال پیدا کرده و سپس از گله مادر از طریق تخم به جوجه ها انتقال مییابد.
● آلودگیهای قارچی
غلات کپک زده حاوی متابولیتهای قارچی هستندکه اصطلاحاً مایکوتوکسین نامیده میشوند. وجود مایکوتوکسینها در جیره باعث بیماری و یا مرگ در حیوانات میگردد. این مواد شامل آفلاتوکسین، اکراتوکسین، زیرالنون، T۲توکسین و فومونسین است. هر کدام از این مایکوتوکسین ها با یک یا چند نوع قارچ تولید میگردند و رشد آنها بیشتر در شرایط گرم و مرطوب صورت میپذیرد. مایکوتوکسینها باعث خسارات زیادی به غلات میشوند و همچنین باعث کاهش عملکرد حیوانات نیز میگردد.
غالب علایم کلینیکی ناشی از سموم مایکوتوکسین شامل کارکرد نادرست کبد، ناهنجاریهای خونریزی، اسهال، استفراغ، کاهش عملکرد و در نهایت مرگ حیوان میباشد.
● ذخیره کردن مواد خوراکی
ذخیره کردن مواد خوراکی یکی از فرآیندهای حساس تولید خوراک است. استفاده از سیلوی ذخیره دان مناسب ترین روش برای ذخیره سازی مواد خوراکی است.
● ذخیره کردن با کیسه
خیلی از مواد کم مصرف مانند ویتامینها و مواد معدنی و افزودنیهای خوراکی در کیسه نگهداری میشوند.کیسه ها باید روی پالتهای چوبی نگهداری شوند تا رطوبت و جوندگان به آنها آسیبی وارد نکنند. سالنهای تولید خوراک نیز باید طوری طراحی شوند تا از ورود جوندگان و پرندگان به آنجا جلوگیری شود. همچنین پنجرهها باید با توری mm ۵ پوشانده شوند تا از ورود حشرات جلوگیری به عمل آید.
● جابجایی مواد غذایی
برای جابجایی غلات از نقاله های چرخشی استفاده میکنند. این نقالهها قطر ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر دارند.
رطوبت مطلوب برای ذخیره سازی ذرت زیر ۱۴ درصد و برای کنجاله سویا زیر ۱۷ در صد مطلوب میباشد.
با اندازه گیری فعالیت آبی (water activity) میتوان یک ازریابی راحت و قابل اطمینان از مواد خوراکی ذخیره شده داشت.
اندازه گیری و کنترل دما نیز برای ذخیره سازی بسیار مهم است. دما عامل تعیین کننده میزان فعالیت حشرات، قارچها و همچنین فعالیتهای شیمیایی نظیر اکسیداسیون میباشد.
هوای سرد موجب کاهش رشد حشرات و قارچها میشود. با دمیدن هوای سرد به داخل سیلوی ذخیره میتوان از بسیاری ازآفات و رشد آنها جلوگیری بعمل آورد.
بازرسی فیزیکی مواد خوراکی فله از قبیل رنگ، بو، شکل ظاهری، کپک زدگی و وجود حشرات نیز بسیار مهم است.
● استراتژیهای جایگزین برای حفظ کیفیت مواد غذایی
هنگامی که مدت ذخیره سازی غلات زیاد میگردد ممکن است بعضی از تکنیکهای مکمل مفید واقع شود. مثلاً حذف ذرات خرد و شکسته ممکن است به مدت نگهداری بیشتر غلات کمک کند از این استراتژیها میتوان به فرآیندهای حرارتی و استفاده از اسیدهای آلی اشاره نمود.
▪ فرآیند حرارتی
فرآیند حرارتی شامل حرارت دادن مواد خوراکی همراه با فشار و رطوبت برای ایجاد حالت و شکل فیزیکی خاص از قبیل پلت،کرامبل یا اکسترود است. این روشها آلودگی باکتریایی و قارچی را کاهش میدهد. اگر چه قارچها به طور صد در صد قابل حذف نیستند. عامل محدود کننده کار با این روش انرژی بالای مصرفی و قیمت بالای دستگاههای آنها میباشد. اما این هزینه ها ممکن است با کاهش آلودگی خوراک و افزایش قابلیت استفاده خوراک جبران گردد. استفاده دراز مدت از فرآیندهای حرارتی باعث از بین رفتن باکتریها و تولید خوراک سالم دام و در نهایت خوراک سالم انسان میگردد.
▪ اسیدهای آلی
اغلب تولید کنندگان که خوراک دام خود را در مزرعه تهیه میکنند قادر به تولید غذای پلت نیستند.در این موارد استفاده از محافظهای شیمیایی مانند اسید های آلی بافر برای جلوگیری از رشد قارچها مفید است از این اسیدها میتوان به اسید فرمیک، پروپیونیک، استیک و لاکتیک اشاره کرد.
همچنین مشاهده کنید