آموزش مهارت‌های رانندگی

●چگونگی کنترل اتومبیل در مواقع بارانی
در باران سنگین رانندگان مسابقات فرمول یک با همان مسائل و مصائبی مواجه می‌شوند که سایر رانندگان با آنها برخورد می‌کنند که عبارتند از: دید محدود و ناکافی و دیگری پدیده‌ای به نام Aquaplaning این در حالی است که رانندگان معمولی در چنین شرایطی کافی است فشار پای خود را روی پدال گاز کم کنند ولی رانندگان فرمول یک مجبورند شرایطی را به‌وجود آورند که میزان چسبندگی خوبی در آن داشته باشند. برخورداری از یک چسبندگی خوب در چنین شرایطی برای یک راننده فرمول یک که تایرهای آن از نوع تایرهای مخصوص حرکت بر روی سطوح خشک بوده و دارای فقط چهار شیار کم‌عمق و طولی می‌باشد تقریباً غیرممکن است.
در پیست مسابقه، پدیده ”آکواپلانینگ“ Aquaplaning به‌سادگی به‌وجود می‌آید چون با سرعت‌های بالائی که اتومبیل‌های فرمول در یک حال حرکت هستند در مواجهه با آبی که بر روی سطح زمین جمع شده است، این آب فرصت خارج از شیارهای داخل تایرها را ندارد. زمانی‌که از تایرهای مخصوص سطوح خشک برای شرایط مرطوب و بارانی استفاده می‌شود، اتومبیل به حالت شناور درآمده و تایرها تماس خود را با سح مسیر حرکت از دست می‌دهند. در یک اتومبیل تولید انبوه، مواجه شدن با پدیده آکواپلانینگ از طریق برخورد آب، با محفظه داخل گلگیر که چرخ در آن قرار گرفته و صدائی‌که در اثر این برخورد ایجاد می‌شود قابل تشخیص است و راننده خطر آن را تشخیص می‌دهد، چون صدا کاملاً بلند است. در اتومبیل‌هائی‌که مجهز به سیستم کنترل پایداری دینامیکی (DSC) هستند سیستم قادر به تشخیص حرکت چرخ‌ها در زمانی‌که چسبندگی خود را از دست می‌دهند و به حالت هرزگردی در می‌آیند، هستند. در چنین شرایطی چراغ هشداردهنده در جلو داشبورد روشن و خاموش شده و سیستم DSC برای رفع مشکل وارد عمل می‌گردد.
معمولاً در هنگامی‌که آکواپلانینگ به وقوع می‌پیوندد، فرمان اتومبیل به یک سمت منحرف می‌شود و یا به‌طور کلی و به‌صورت ناگهانی تمایل خود را با سطح مسیر حرکت از دست داده و تبدیل به حالت هرز‌گردی کامل می‌شود.
هنگامی‌که اتومبیل به حالت شاور شدن در می‌آید راننده نباید اعتمادبه‌نفس و کنترل خود را از دست دهد و لازم است که در چنین شرایطی صبر و حوصله نماید و تلاش کند که وضعیت فرمان به‌حالت اولیه برگردد. به محض اینکه تایرها چسبندگی از دست‌رفته را باز می‌یابند، اتومبیل در مسیری که فرمان آن نشانه رفته شروع به حرکت می‌کند. در یک جاده مستقیم شرایط معمولاً قابل کنترل است مشروط بر آنکه راننده عصبی نشود و شروع به ور رفتن و کلنجار رفتن با فرمان نکند، پدیده آکواپلانینگ می‌تواند در عبور از پیچ، به معنای واقعی شرایط دشواری را پیش روی راننده قرار دهد.
زمانی‌که چرخ‌های جلو به یک آب کم‌عمق انباشه بر روی سطح مسیر حرکت برخورد می‌کند، اتومبیل بلافاصله در دایره پیچ به وضعیت منحرف شدن قسمت جلو دچار شده و به سمت بیرون دایره پیچ برای خارج شدن از آن حرکت می‌کند. اغلب رانندگان در چنین شرایطی یعنی در عبور از پیچ چنانچه مواجه با حالت منجرف شدن شوند واکنش نامناسب نشان داده و فرمان را بیش از حد لزوم در جهات غلط حرکت می‌دهند و این موضوع با بغرنج‌تر می‌کند. چنین واکنشی در مواجهه با منحرف شدن توسط رانندگان غیرحرفه‌ای کاملاً عادی است. اصلاً شرایط مرطوب و خیس واکنش‌هائی بی‌نهایت خطرناک در پی دارد. زمانی‌که قسمت جلوی اتومبیل دچار انحراف می‌شود این بدان مفهوم است که به راننده خاطر نشان می‌سازد که میزان چسبندگی در چرخ‌های جلو با توجه به سرعتی‌که اتومبیل در حال حرکت است کافی نبوده و بنابراین چرخ‌های جلو قادر نیستند فرامین راننده را در خصوص میزان چرخش فرمان برای عبور از پیچ رعایت کنند. به همین دلیل است که اگر در چنین شرایطی با فرمان بیش از حد بازی کنید شانس باقی ماندن در دایره پیچ و ادامه حرکت در مسیر صحیح را بیش از پیش از بین می‌برید. در طول پدیده آکواپلانینگ زمانی‌که چرخ‌های جلو وضعیت چسبندگی خود را مجدداً به‌دست می‌آورند، ممکن است به پیچیدگی موضوع اضافه شود. چون در این وضعیت اتومبیل سعی می‌نماید حرکت خود را در جهتی انجام دهد که فرمان اتومبیل آن را مشخص کرده ضمن اینکه چرخ‌های عقب فاقد چسبندگی هستند و بنابراین قسمت عقب اتومبیل پایداری خود را از دست داده که در نهایت پیچ خوردن و از دست رفتن کامل کنترل اتومبیل اجتناب‌ناپذیر است.
پیشنهاد آقای ”رالف شوماخر“ که یکی از قهرمانان مسابقات اتومبیل‌رانی فرمول یک است، این است که چنانچه در عبور از پیچ‌ها دچار پدیده آکواپلانینگ شدید برای استفاده از پدال‌های ترمز و کلاچ با دقت و وسواس زیادی این‌کار را انجام دهید. در چنین شرایطی می‌بایست مراقب قسمت عقب اتومبیل و احیاناً منحرف شدن آن نیز باشید و چنانچه احساس کردید که قسمت عقب در شرف منحرف شدن و خارج شدن از دایره پیچ است، جهت استفاده از فرمان و حرکت آن را در جهت خلاف دایره پیچ از منحرف شدن قسمت عقب پیشگیری کنید.
در اغلب شرایط سیستم کنترل پایداری الکترونیکی یا DSC با اعمال نیروی ترمز به چرخ‌های عقب تلاش می‌نماید که در مواقع لزوم اتومبیل را در عبور از پیچ در حالت پایداری حفظ کند. از طرف دیگر سیستم DSC به گیربکس‌های اتوماتیک و یا SMG ارتباط مستقیم داشته و در اتومبیل‌هائی که مجهز به این گیربکس‌ها هستند در مواقع اضطراری نیرو در چرخ‌های متحرک کاهش پیدا می‌کند.
به‌طور کلی قانون این است که زمانی‌که هوا بارانی است می‌بایست سرعت اتومبیل خود را کاهش دهید و فاصله اتومبیل خود را با سایر اتومبیل‌های اطراف خود افزایش دهید. در مورد نقاط خاص مانند ترک‌ها و شکاف‌های موجود در مسیر حرکت، شانه‌های جاده و احیاناً کلیه نقاطی که امکان جمع و انباشته شدن آب در آنها وجود دارد دقت بیشتری به خرج دهید. یکی دیگر از موارد خطرناک، وجود جریان‌های ضعیف عبور آب بوده که در دایره پیچ‌ها تمایل دارد که به‌دنبال شیب موجود در جاده حرکت کند. در مسابقات فرمول یک هیچ‌کس توجهی به این مقررات و قوانین ندارد و به همین دلیل عواقب آن بسیار سنگین‌تر است. آقای ”رالف شوماخر“ به یاد می‌آورد که در مسابقات گراندپری برزیل در سال گذشته باران سنگینی شروع به باریدن کرد که همین امر مسابقه را تبدیل به یک هرج و مرج واقعی نمود به‌طوری‌که در یک پیچ خاص به‌طور همزمان پنج اتومبیل با یکدیگر برخورد کردند.

برگردان و نوشته: مهندس کیوان بنی‌هاشمی
منبع: "Driving Tips Aquaplaning" BMW Magazine ۴-۲۰۰۴"

منبع : مجله ماشین