اینترنت دوست مشترک خانواده

۸ نوجوان ۱۴ تا ۱۶ ساله در یک کافی نت سرگرم کار با اینترنت هستند. تصاویری از نوجوانان چشم دوخته به صفحه کامپیوتر در بسیاری از کافی نت ها و خانه ها دیده می شود. برای اغلب کاربران نوجوان، اینترنت همه چیز دارد. تا حدی که گاهی پدران و مادران ، خود را در مقابل حجم ساعتی که فرزندان نوجوان آنها صرف کار با اینترنت می کنند، خلع سلاح شده می بینند. به راستی این نوجوانان در اینترنت به دنبال چه هستند؟!
فرهاد پشت میز کامپیوتر نشسته، او در دنیای مجازی مشغول جنگ است. فرهاد با کمک دوستانش از طریق اینترنت به بازیهای جدید دست پیدا می کند.
هیجانی که عاطفه با هر بار فرودآمدن انگشتانش بر دکمه های کیبورد احساس می کند ، قابل مقایسه با تماشای بهترین فیلم سینمایی از تلویزیون نیست. به نظر عاطفه او با وسیله ای کار می کند که کنترلش در دست خود اوست. هرچند بعد از ساعتها گشت و گذار در اتاقهای چت، سایت های مختلف و وب گردی سرانجام در می یابد بی آن که خودخواسته باشد، یک سرکشی ساده سبب شده او به همه جا رفته باشد.
دو ترکیب سرگرمی و ارتباطی مهم ترین انگیزه های نوجوانان در استفاده از اینترنت است. در یک پژوهش، دلایل نوجوانان برای استفاده از اینترنت به این ترتیب فهرست شده است . فرستادن یا خواندن نامه الکترونیکی ،گشت و گذار در وب برای سرگرمی ، بازدید از سایت های سرگرم کننده ، فرستادن پیام های فوری، جست وجوی اطلاعات در زمینه مورد نظر، استفاده از اخبار، بازی، گوش دادن به موسیقی به صورت پیوسته و ورود به اتاق گپ.
درصد اهمیت این دلایل و انگیزه ها در میان نوجوانان به عنوان کاربران اینترنت با توجه به مقطع سنی، تحصیلی و حتی نوع جنسیت آنها متفاوت است.
رسول زوارقی در ترجمه نتایج تحقیقی در باره کاربری اینترنت برای نوجوانان که در آمریکا صورت گرفته ، در مجله الکترونیکی آورده است : « نوجوانان وقتی در وب هستند، درست مانند زمانی عمل می کنند که در دنیای واقعی هستند. آنها بر فعالیت های اجتماعی تمرکز می کنند و به علاوه برای استفاده از وب به عنوان ابزاری برای جمع آوری اطلاعات ، تجارت الکترونیکی و کار مدرسه، نوجوانان (بیش از همه) به وب به عنوان یک وسیله حفظ تماس و تعامل با دوستانشان نگاه می کنند.»
هنوز از مدرسه نرسیده ، انگشتانش بر دکمه های کیبورد فرود می آید و چشمانش بر پنجره کوچک روی صفحه مانیتور ثابت می ماند تا جواب آن سوی خط را ببیند و تازه بعد از همه اینها، کنجکاوی سرکشی به وب مورد علاقه اش بازهم او را پای کامپیوتر میخکوب می کند و تا قصد می کند از پشت میز بلند شود، پیغام جدیدی به صندوق پستی اش می رسد. در همه این ساعتها،مادر از عقب افتادن درسهای او نگران است. مادر فکر می کند صرف این ساعتها پای اینترنت لطمه جدی به تحصیل دخترش وارد می کند. او نظیر خیلی از والدین دیگر معتقد است: « اینترنت وقت بچه ها را می دزدد.»
درست مانند نگرانی ای که والدین بابت صرف وقت فرزندان برای دیدن برنامه های تلویزیونی دارند، اینترنت نیز برای بسیاری از پدران و مادران مسبب چنین نگرانی ای شده است. اما مزدک هاشمی ، پژوهشگر ارتباطات معتقد است: «تاکنون در کشور تحقیق جامعی مبنی بر این که نوجوانان چقدر از وقت خود را برای اینترنت صرف می کنند، به عمل نیامده، هرچند تحقیقات مشابه در برخی کشورهای پیشرفته از صرف زمان مناسب یا خیلی کم از سوی نوجوانان در استفاده از اینترنت حکایت می کند. اما آنچه در این بررسی مهم تلقی می شود و می تواند کفه مفید یا مضربودن روی آوری نوجوانان به استفاده از اینترنت را سبک و سنگین کند، فرقی است که باید میان کاربران اینترنت قایل شد. در واقع درصد تأثیر مطالب منتشره در اینترنت، نحوه استفاده از آنها، میزان مراجعه به سایت های مختلف و زمان صرف شده برای این کار ، هرچه آگاهی عمومی و دانش تخصصی کاربران اینترنت بالاتر باشد، متفاوت از زمانی است که کاربر صرفاً از روی کنجکاوی و بدون هدف و دلیل محکم و اطلاعات قبلی به سراغ اینترنت می رود.»
ترس والدین از تأثیر منفی اینترنت بر فرزندانشان وقتی شدت می گیرد که میزان و علاقه و دانش آنها در استفاده از اینترنت به اندازه دانش و علاقه مندی فرزندانشان نیست.
دکتر فرنگیس مظاهری، مدرس علوم ارتباطات در دانشگاه می گوید: «متأسفانه مثل هر فناوری نویی که در ابتدای ورود به جامعه ما موجب ایجاد شکاف فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی بین نسلها و مردم و گروهها از طبقات مختلف می شود، اینترنت نیز باعث ایجاد شکاف بین اغلب والدین با فرزندانشان شده است. این هم البته از تنبلی و فقدان انگیزه و تمایل بزرگترها برای به روز کردن خود و پیش رفتن با علم و فناوری های جدید است و اصولاً ترسی است که از گذشته همیشه بزرگترهای ما در رویارویی بادستاوردهای علمی که بیشتر مواقع هم از آن سوی مرزها می آیند، دارند. بسیاری از پدران و مادران حتی آشنایی اندکی هم با اینترنت ندارند که بخواهند نحوه استفاده از اینترنت توسط فرزندانشان را کنترل کنند و یا حتی به آنها راهنمایی بدهند. در حالی که بزرگسالانی که نوجوانان در خانواده هایشان ، زمان مناسبی را صرف استفاده از اینترنت می کنند ، به طور دقیق بر استفاده نوجوانان از اینترنت نظارت دارند. حتی از فرزندانشان می خواهند قبل از برقراری ارتباط در اینترنت اجازه بگیرند و به طور کلی بر چگونگی کاربری اینترنت توسط نوجوانان به دقت مراقبت و نظارت می کنند. البته ممکن است گروهی از والدینی که با طرز استفاده از اینترنت آشنایی ندارند، سختگیری چندانی هم برای فرزندانشان نداشته باشند و حداکثر نارضایتی آنها از ساعتهای زیاد آن لاین بودن و اشغال خط تلفن و از این قبیل مسائل باشد.»
علاوه بر چنین نگرانی هایی درمیان والدین زمزمه هایی هم در باره تماشای تصاویر موسوم به هرزه نگاری و خواندن مطالب غیراخلاقی به هنگام استفاده از اینترنت به گوش می رسد. پدر حمیدرضای ۱۶ساله وقتی به طور اتفاقی بر صفحه مانیتور کامپیوتر پسرش چنین تصویری را دید، برای مدتهای طولانی استفاده از اینترنت را ممنوع کرد.
در میان والدین حتی دغدغه هایی در باره فرهنگ پذیری، تحت تأثیر یافته های اینترنت قرار گرفتن و نیز موجب ناخشنودی برخی والدین شده است.
دکتر فرنگیس مظاهری، متخصص علوم ارتباطات معتقد است: «این مسائل از ویژگی های عصر حاضر است. بویژه در جامعه ما که هنوز فرهنگ صحیح استفاده از پدیده هایی مثل اینترنت و ماهواره نهادینه نشده، با مسائل حادتری روبرو هستیم. با این حال من با ممنوعیت استفاده از اینترنت و مخالفت با آن و ایجاد محدودیت برای فرزندانمان مخالفم. پدران و مادران به جای برخوردهای سلبی و منع کننده بهتر است کمی به خود زحمت بیشتری برای آشنایی با این فناوریهای روز بدهند و دراین باره حساس باشند. اما این حساس شدن الزاماً به معنی مخالفت و ممنوعیت نیست. باید استفاده از اینترنت به یک فعالیت مشترک خانوادگی تبدیل شود و به جای این که گستره بدبینی خانواده ها و بزرگسالان را به اینترنت افزایش بدهیم، باید به آنها آگاهی و دانش استفاده از اینترنت و کاربری های آن را آموزش بدهیم. از طریق مدارس رسانه های جمعی مانند تلویزیون و حتی در کانون های فرهنگی اجتماعی محله ها دوره های آشنایی و کار با اینترنت را برای والدین فراهم کنیم و مطمئن باشیم، هرچه قدر دانش ما در این رابطه بیشتر باشد، هم کنترل ساده تر است و هم نگرانی هاکمتر!» چندی پیش در خبرها آمده بود پسر نوجوانی به خاطر آنچه شرم از برملاشدن علاقه اش به تماشا و جمع آوری تصاویر بی پروای جنسی در اینترنت توصیف شده ، دست به خودکشی زد، البته این پسر ۱۷ ساله از این ماجرا جان سالم به در برد. اما مزدک هاشمی می گوید: «نظیر چنین کاربری هایی از اینترنت را می توان از هروسیله دیگری هم کرد.» به عقیده او حد مفید و یا مضربودن وسایل در زندگی مدرن امروزی میزان دانش و آگاهی خود اشخاص است. بنابراین نمی توان با استفاده نابجای فرد یا افرادی از یک وسیله ، به طور مطلق آن را منفی و سیاه دید. درست مثل قضیه کتابخوانی که ممکن است در فردی با خواندن کتابهای عامه پسند شروع شود، اما در آینده همین عامل سبب استمرار مطالعه و علاقه جدی به خواندن کتاب در فرد شود. اینترنت نیز ممکن است در آغاز وضعیتی را به وجود آورد که کنجکاوی در برخی موارد خاص در نوجوان باشد ، اما به مرور با افزایش آگاهی و آشنایی او با کاربری های مختلف اینترنت، این میل نیز تغییر کند. تا جایی که می توانیم تقریباً یقین حاصل کنیم، او استفاده های بهتری از اینترنت خواهد کرد.»
کمی مطالعه ، صرف وقت و احساس مسؤولیت از سوی والدین برای افزایش دانش و سطح اطلاعاتشان از نحوه کار با اینترنت، به طور قطع می تواند ظهور این پدیده نو را در خانواده های ایرانی با تنش و اضطراب کمتری همراه کند.
فاطمه امیری

منبع : روزنامه ایران