پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

فقر کتب ورزشی در بازار نشر


فقر کتب ورزشی در بازار نشر
به طور حتم تجربه عبور از مراکز خرید در اوقات مختلف روز بویژه عصرها و یا در روزهای تعطیل را داشته اید. مردم از همه سنین و با سلیقه های مختلف وقت خود را با هدف خرید و یا به منظور اوقات فراغت -بخوانید وقت گذرانی _ در این نوع مراکز می گذرانند. کافی شاپها، رستوانها، ویترین های پاساژهای مرکز خرید پوشاک، کفش و کیف و... همه روزه آکنده از افرادی است که می خواهند تنهایی خود را با دیگران قسمت کنند!و یا شاید هم از تنهایی خود فرار می کنند. به هر شکل که باشد آنها می خواهند روز را به اوقات پایانی شب وصل کنند و یک روز پرمشغله و یا سرشار از بیکاری را به رویای خواب برسانند.
در این میانه شاید اما ویترین کتابفروشی ها کم رونق ترین و کم اقبال ترین ویترین های شهر ما باشد.
با نگاهی نه چندان عمیق خواهید دید که بسیاری از افراد جستجوگر در این بازار دانشجویانی هستند که به دنبال منابع درسی خود می گردند و یا افراد و عابرانی که می آیند و لحظاتی به کتابها چشم می دوزند و سپس راه خود را ادامه می دهند و کتابها را تنها باقی می گذراند و یا بهتر است بگوییم که کتاب را به «تنهایی خود» راه نمی دهند!
داستان کتاب، کتابفروشی، نشر، ناشر و انتشاراتی ها موضوع تازه ای نیست و تاکنون سطرهای بسیاری از صفحات نشریات با این موضوع، نقش بسته است اما هدف این گزارش مخاطبان یک موضوع خاص است به نام «ورزش و نشر».
●زیر خط فقر
موضوع ورزش، ورزش کردن، ورزشکار، تجهیزات ورزشی، سالن های ورزشی، ورزشگاهها، مربی ها، پزشکی ورزشی، دوستداران ورزش و همه همه عناوینی است که در جامعه ما با «فقر» روبروست و شاید اگر دقیق تر بگوئیم در بسیاری از زمینه ها و موضوع ها با عنوان «ورزش» ، مردم «زیر خط فقر ورزش» به سر می برند!
چندی پیش در نخستین جشنواره پژوهشی پزشکی ورزشی ایران که در دی ماه امسال برگزار شده بود برگزارکنندگان و مسئولان آن همگی اذعان داشتند که متأسفانه پژوهش و تحقیق در زمینه ورزش دچار شعارزدگی است. اندیشه ها سطحی است و این موضوع _ بویژه در پزشکی ورزشی _ چنان در چنگال سطحی نگری مانده است که اگر تفکر پژوهشی و تحقیقی به آن اضافه نشود جز ادامه روند در سطح ماندن راهی باقی نمی ماند.
اما ما می گوییم نه فقط بحث پژوهش و آن هم در حوزه طب ورزشی بلکه مقوله نشر، از مطبوعات گرفته تا کتاب و تالیف و ترجمه در حوزه ورزش نیازمند بازنگری کلی است و این موضوع نه فقط از سوی مترجمان بلکه از سوی ورزشکاران و صاحبان تجربه های ورزشی تاکتیکی و تکنیکی و نیز محققان، روزنامه نگاران و مولفان نیازمند توجه بیشتر است به واقع مبحث ورزش که به سلامت جسمی و در نهایت ذهنی و روحی مردم توجه دارد بستر راه کمال است.
روزی یکی از اساتید ورزشی می گفت اگر علوم را به یک درخت تشبیه کنیم ریشه آن ورزش و علوم ورزشی است و تنه، شاخه ها و برگها سایر علوم هستند. او دلیل می آورد که اگر ما دارای بدن سالم نباشیم اگر از قوای جسمانی مناسبی برخوردار نباشیم به طور حتم امکان بهره مندی و تجربه یک ذهن سالم و روح آرام را هم نخواهیم داشت. زمانی ما از سایر علوم بهره خواهیم برد که دارای قوای سالم جسمی و ذهنی باشیم.
در غیر این صورت علوم هر قدر هم توسعه یابد اگر قوای جسمانی مردم سالم نباشد نمی تواند سودمندی کاملی برای آنها به بار بنشاند.
در حقیقت فرد سالم ، به دنبال کسب علم و کمال است و فرد ناسالم و ناهنجار نه فقط خود بلکه جمع را نیز به مخاطره و آزار وامی دارد.
●محدودیت در محدودیت
در حوزه ورزش فقط سخن از محدودیت ها ی ورزشی، ورزشگاه ها، اماکن و ابنیه و ... نیست بلکه ورزش به عنوان یک مقوله مهم اجتماعی و سلامت جامعه نیازمند تحقیق جامع و ترویج علوم مرتبط با آن است تا همواره فرد و جامعه پویا بماند.
چندی پیش یک روزنامه نگار زن آلمانی به نام هایدرون سیمونایت برای بررسی وضع ورزش بانوان ایران آمده بود تا از نزدیک با این موضوع آشنا شود. جالب است او در این مورد گفته است: مسئولان ورزش ایران به مقوله ورزش به عنوان یک موضوع اجتماعی، اهمیت فراوانی می دهند اما فقط با برنامه ریزی محض نمی توان به جایی رسید و باید این برنامه ها به عمل و اجرا درآید. او می گوید در کشور آلمان حتی یک نشریه روزانه ورزشی وجود ندارد و ورزش به شکل ماهانه و هفتگی و در قالب یکی از موضوعات در صفحات روزنامه ها جای دارد. در حالی که در ایران بیش از ۱۰ روزنامه تخصصی ورزش وجود دارد. وجود روزنامه ورزشی تخصصی بیانگر جامعه ورزشی نیست. همانگونه که نبود روزنامه تخصصی ورزشی در آلمان به معنای بی توجهی به ورزش نیست. در کشور آلمان حتی در نقاط بسیار دورافتاده امکانات ورزشی خوبی وجود دارد و خانواده ها با هزینه کم و به راحتی قادرند از این امکانات بهره ببرند و ورزش جزو برنامه خانواده هاست.
و اما ما در تکمیل حرف های این خانم روزنامه نگار آلمانی می گوییم: ورزش و ورزش کردن در جامعه امروز ما نه فقط در فقر قرار گرفته بلکه آن بخش از مکتوبات ورزشی ما نیز یعنی مطبوعات ورزشی هم در سطح باقی مانده اند و اغلب آنها فقط به موضوعات دعواها و آشتی ها، جنجال ها و قهرمانان و مسائل حاشیه ای می پردازند. با نگاهی گذرا به این موضوع به خوبی درمی یابیم که به ندرت یک مقاله و یا گزارش تحقیقی و علمی مفید نه فقط برای مردم، بلکه برای خود ورزشکاران و مربیان آنها موجود است.
پرداختن به اصول پایه ای ورزش و مباحث علمی و پژوهشی در این موضوع سال هاست که نه فقط در مطبوعات ورزشی بلکه در منابع مکتوب هم تحت عنوان «کتاب» مهجور مانده است.
اگر به بازار کتاب ها و انتشاراتی ها هم نظری بیافکنیم درمی یابیم امروزه کتاب هایی در زمینه کامپیوتر، و اینترنت و نرم افزارهای مربوط به آنها، بیشتر مورد اقبال مخاطبان این بازار بوده است.
دلیل آن هم شاید تازگی و نو بودن این علوم است که با دنیای مدرن امروز همسو است و از جذابیت های خاص خود برخوردار است. و ناشران نیز به طور طبیعی به چاپ این موضوع ها بیشتر علاقمندند.
اما کاربران کامپیوتری و رایانه ای نیز در دریای وسیع آن، روی آب شنا می کنند و چت و امثال این مفاهیم بیشتر دقت کاربران رایانه ای را به خود اختصاص داده است. کاربر ساعت ها بدون تحرک می نشیند و چت می کند!
به هر حال تمرکز نشر در کشور ما به طور عام در مطبوعات و به شکل خاص در کتب به ورزش قهرمانی و یا در برخی از رشته های خاص معطوف است.
در حالی که کارشناسان ورزش همواره گفته اند از ورزش همگانی به ورزش قهرمانی می توان نقب زد.
امروزه در بسیاری از کشورها و تلاش مسئولان آن بر این موضوع مهم معطوف است که ورزش، مطالعه ورزشی، و علوم ورزشی را از پایه کار کنند. امروزه بسیاری از باشگاه های مطرح ورزشی دنیا در ارتباط مستقیم با مدارس هستند و ضمن شناساندن علوم ورزشی، استعدادهای ورزشی را نیز پیدا می کنند. یک فردی که در یکی از حوزه های ورزش وارد می شود نه تنها از منابع تصویری مانند شبکه های تلویزیونی برخوردار است بلکه از تجربیات مکتوب ورزشکاران مولف در آن رشته نیز بهره ها می برد. این موضوع در کشور ما شاید به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد.
ورزشکاران ما مولف نیستند و مولفان و مترجمان و ناشران ما هم بنا به دلایل اقتصادی، به سراغ موضوعات ورزشی می روند.
جالب است در تایید این جمله ها بنویسیم چندی پیش در یکی از همایش های علمی - ورزشی که در حوزه کوهنوردی در تهران برگزار شده بود، این موضوع عنوان شد که شاید مطالعه کتاب های مناسب، بهترین را ه برای کسب اطلاعات ورزشی باشد. متاسفانه کم لطفی معاونت فرهنگی سازمان تربیت بدنی به حوزه تبلیغات زیاد است و شاید اگر همکاری و حمایت ها بیشتر باشد فرصت های بیشتری برای مترجمان و مولفان فراهم می آمد.
تاکنون فقط در مقوله کوهنوردی کل منابع ترجمه و تالیف شاید به ۵۰ جلد هم نرسد، در حالی که فقط دو کوهنورد معروف جهان با نام های راینولد مسنر ایتالیایی و کاکوکشکای لهستانی حدود ۵۰ جلد کتاب منتشر کرده اند.
مسنر اولین فاتح تمام هشت هزار متری های جهان بیش از ۴۰ عنوان کتاب کوهنوردی به چاپ رسانده و همه آنچه را که آموخته و تجربه کرده، از این طریق به علاقه مندان سپرده است.
براستی اما در کشور ما در رشته های مختلف ورزشی تاکنون رویه چگونه بوده است؟ شاید فقط بتوان به مجید جلالی مربی فوتبال و بازیکن سابق شاهین و وحدت و یکی دو نفر دیگر برخورد کرد که نشسته باشند و از تجربه های خود بنویسند؛ البته در حد یک کتاب!
●آمارها چه می گویند
براساس آمار موجود در بانک اطلاعاتی خانه کتاب، فقط در سال ۸۴ -از ابتدا تاکنون -در مجموع ۳۷ هزار و ۴۵۰ عنوان کتاب در موضوعات مختلف به چاپ رسیده است که ۸۸۴۷ مورد آن ترجمه و ۲۸۶۰۸ مورد آن تالیف بوده است که از این میان ۱۸۳۷۳ مورد چاپ اول و ۱۹۰۷۷ مورد تجدید چاپ شده است.
از این میان و در این زمان جالب است عنوان کنیم که فقط ۱۵۰ مورد کتاب با موضوع ورزشی به چاپ رسیده که فقط ۴/۰ کل عناوین کتب منتشر شده چاپ اول و یا تجدید چاپ شده به موضوع ورزش اختصاص دارد.
از ۱۵۰ مورد کتاب های با موضوع ورزشی، ۵۴ مورد ترجمه و ۹۶ مورد آن در سال ۸۴ تالیف است و ۱۰۲ مورد آن چاپ اول و ۴۸ مورد آن نیز تجدید چاپ است.
در مجموع در سال جاری تاکنون ۷۳ هزار و ۱۸۹ صفحه با موضوعات ورزشی در عرصه نشر کتاب به چاپ رسیده و متوسط شمارگان آن ۳۶۹۲ جلد بوده است.
این آمار همچنین نشان می دهد که در دهه ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۴ در مجموع ۱۱۹۲ عنوان کتاب با موضوع ورزشی به چاپ رسیده که در مقایسه با کل کتاب های منتشر شده بسیار ناچیز است.
بنابر آمار خانه کتاب در سال ۷۴ تعداد ۵۸ عنوان کتاب ورزشی، در سال ۷۵ تعداد ۵۲ عنوان، در سال ۷۶ تعداد ۶۳ عنوان، در سال ۷۷ تعداد ۷۳ عنوان کتاب، در سال ۷۸ تعداد ۱۲۹ عنوان، در سال ۷۹ تعداد ۱۰۵ عنوان، در سال ۸۰ تعداد ۱۱۸ عنوان، در سال ۸۱ تعداد ۱۵۵ عنوان (بالاترین میزان عنوان کتاب ورزشی در دهه یاد شده )، در سال ۸۲ تعداد ۱۴۶ عنوان کتاب و در سال ۸۳ تعداد ۱۴۳ عنوان کتاب با موضوع ورزشی به چاپ رسیده است.
موضوعات ورزشی کتاب های منتشر شده نیز شامل فوتبال، والیبال، آمادگی جسمانی، زمین ها و سالن ها، ورزش باستانی، ورزش درمانی، ورزشکاران، دو و میدانی، سوئدی، ورزش های زمستانی و روی یخ و برف و رزمی بوده است.
این آمار بیانگر فقر شدید کتب ورزشی در عرصه چاپ و نشر کشور است و پاسخگویی مسئولان به این موضوع و بررسی دلایل آن، آن هم در کشوری که هرم جمعیتی آن جوان است و از حیث طرفداران ورزشی بویژه در برخی رشته های خاص چیزی کم ندارد، می تواند زمینه های مناسب برای بررسی موانع پیش روی کتاب های ورزش را بازگشاید.
مریم رضایی
منبع : روزنامه همشهری


همچنین مشاهده کنید