آشنائی با میگو و تاریخچه پرورش آن در جهان

سخت پوستان Shell fish شامل نرم تنان ،‌ Mollusks و کروستاسه آ Crustaceans میباشد . نرم تنان خود شامل صدف خوراکی Oyster، حلزون های دوکفه ای و صدف های باریک که در داخل یک لاک یا صدف سخت از کربنات کلسیم زندکی کرده و اغلب در یک نقطعه ثابت و بیحرکت می باشند . کروستاسه ها شامل میگو Shrimp لابستر Labster( شاه میگو ) ‌و خرچنگ (crabs) ‌است وسطح خارجی بدن آنها از پوست کتینی سخت پوشیده شده که در سراسر بدن ادامه داشته و بوسیله تعدادی از حلقه های سخت که از طریق یک لایه خارجی نازک و قابل انعطاف که به یکدیگر متصلند ،‌شکل گرفته است .
این لایه خارجی سخت ومحکم از نظررشد ظاهرا”‌یک مانع اساسی محسوب شده ،‌ولی با جدا شدن و افتادن تمام لایه خارجی سخت بدن در دوره های منظم این مشکل برطرف گردیده ، بنحوی که زمانی که پوسته کاملا”‌جدا میگردد ، بلافاصله بدن با جذب آب از پوسته سریعا”‌رشد کرده و پس از متورم شدن ، با اناشتن و ذخیره سازی کلسیم درمدت کوتاهی و توسط باز جذب از پوسته که از چندین ساعت تجاوز نمیکند ،‌مجددا پوسته سخت تشکیل میگردد و لذا افزایش دفعات پوست اندازی Moulting رشد تامین میگردد.
میگوها جانورانی خونسرد هستند که مجموعه فعالیتهای فیزیولوژیکی آنها مطابقت با محیط آبزی دارد . درجه حرارات داخلی بدن با درجه حرارات محیط یکی است . بطور کلی میگوها در آب های کم عمق دریاها بین ۲۷ تا ۱۸۰ متری ودر خلیج فارس بین ۱۵ تا ۲۲ متری ودرمناطقی که از نظر طبقات تحت الارضی سست ونرم باشند . زندگی می کنند . طول بدن میگو از ۷ تا ۱۵ سانتی متر بوده که از دو طرف بهم فشرده شده و از دو قسمت سر و سینه (Cephlothorox)‌که بهم چسبیده و متصل می باشد و قسمت شکمی یا دم تشکیل شده است قسمت سرو سینه شامل کاراپاس ، روستروم یا خار،‌چشم مرکب ، آنتن و آنتنک های کوچک ،‌پاهای حرکتی یا پریوپودها و دهان که بین مائدیبولها قرار دارد،‌که بلافاصله به مری ومعده ختم میشود . قسمت سرو سینه از نظر غذائی فاقد ارزش است ومعمولاً پس از صید از بخش شکمی جدا میگردد . قسمت شکمی یا دمی شامل شش بند است که شامل قسمت عضلانی ، گوشتی و خوراکی میگو است وسطح خارجی آن از قطعات کتینی پوشیده شده و درقسمت تحتانی وزیرین هرکدام پاهای شناگر یا باله های شنا بصورت برگ مانند وجود دارد . ضمنا” ‌انتهای دم به دم بادبزنی یا باله پره ای ختم میشود که شامل تلسون یا خاردمی است . روده در سطح پشتی در داخل گوشت و زیر پوسته کتینی امتداد می یابد .
از نظر جنسی میگوها دارای دوجنس نر وماده و از صفات جنسی خاریج متمایز برخوردارند. درزمان تخم ریزی میگوهای ماده ، کیسه اسپرم را ازمیگوی نر دریافت کرده و دراندام ماده خود ذخیره می کند .و وقتی که آماده تخم ریزی شد ، از کف دریا به سمت بالا شروع به شنای حلقوی کرده و با حرکات شدید پاهای شناگر ،‌تخمک ها و کیسه های اسپرم را رها کرده و به لقاح خارجی کمک می کنند . البته تخم ریزی در ۲ تا ۷ دقیقه معمولا”‌بین ساعت ۸شب و ۶ صبح انجام میگردد . هر میگو قادر است بین ۲۰۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰۰۰ تخم را در دریا رها سازد. معمولا”‌میگوها در طول سال تقریبا”‌ همیشه تخم ریزی داشته ، ‌ولی بیشترین مقدار آن در اوائل بهار و اواخر تابستان انجام میگیرد .
تخم پس از خارج شدن وطی لقاح خارجی با تقسیم سلولی مراحل مختلفی از قبیل : ‌مرحله ناپلیوس ،‌مرحله زوآ‌، مرحله مایسیس و مرحله post larveaرا نموده و پس از ۱۲۰ تا ۱۷۰ روز به مرحله بلوغ رسیده وروانه بازار می گردد . بطور کلی میگوها جانورانی ضعیف و کند ذهن می باشند ودرخارج از آب بسرعت و درظرف کمتر از ۴ دقیقه تلف می شوند . میگو نسبت به آب شیرین فوق العاده حساس بوده وادامه زندگی در آن برایش مقدور نیست . از نظر غذائی همه چیز خوار ornivorous است وبرحسب مراحل رشد از فیتوپلانکتون ،‌جلبک ها ،‌دیاتومه ها ،‌لارو نرم تنان ،‌صدف ها و کرم های گرد تغذیه می کند . عمر آنها معمولا”‌۱۲ تا ۲۵ ماه است و رنگ بدن میگو در بین اعضاء‌ یک گونه هم ثابت نبوده و بسته به شرایط محیط از قبیل :‌درجه حرارت ،‌درجه شوری ،‌نوع غذای مصرفی ،‌رنگ محیط و ابتلاء ‌به بیماریهای مختلف ممکن است تغییر کند.
● پراکندگی میگوها و مناطق زیست :
میگوها گسترش جهانی داشته ودر دریاها ،‌آبهای شور و شیرین از نواحی استوائی تا مناطق قطبی یافت می شوند . اکثر گونه های دریائی در آبهای کم عمق ، یا نسبتا”‌نیمه عمیق و عموما”‌بصورت دسته جمعی زندگی میکنند . روزها در بستر و زیر رسوبات کف دریا مخفی شده و شبها برای شکار طعمه از پناهگاه خارج می شوند . بهمین دلیل صیادان در بیشتر مناطق دنیا شب هنگام جهت صید میگو به دریا می روند . ازنقطه نظر مکان زیست سه گروه میگو در آب وجود دارد :
۱- گونه های موجود در آب سرد وشور معمولا”‌میگوهای شمال میگویند و ارقام عمده صید این نوع میگوها عمدتا”‌مربوط به تولید میگوی اروپا است ودرنواحی آلاسکا ،‌کانادا ،‌ شمال ژاپن ،‌آمریکا ،‌اروپا شمالی و غیر ه صید می شود .
۲- گونه های موجود در آب گرم و شور یا میگوهای حاره ای که بخش اعظم میگوهای را تشکیل می دهد که
وارد بازار تجارت جهانی می شود . این نوع میگوها در آبهای ساحلی خلیج فارس ، بخش جنوبی ایالات متحده آمریکا سواحل غربی آفریقا ،‌آمریکای مرکزی و نواحی شرقی وغربی سواحل آمریکای جنوبی و آسیا جنوب شرقی یافت می شوند.
۳- گونه های موجود در آب شیرین که اکثرا”‌ از رودخانه ها و دریاچه ها به نواحی استوائی و گرمسیری می آیند ،‌غالبا”‌در همین نواحی رشد کرده و بزرگ می شوند ،‌ودرتجارت جهانی از اهمیت چندانی برخوردار نمی باشند.
● میگوهای خلیج فارس
امروزه منابع عظیم آبی ،‌علاوه بر تامین بخشی از نیاز غذائی کشور های پیشرفته ،ا‌ر نظر اقتصادی و سیاسی نیز اهمیت ویژه ای یافته است . کشور پهناور ایران با حدودد۲۷۹۲ کیلومتر مرز آبی در جنوب وشمال جزء معدود کشورهائی است که از این نعمت سرشار الهی برخوردار است . دریای عمان و خلیج فارس این آبراه سرشار از مواهب خدادادی ،‌با مساحتی حدود ۲۳۹۰۰۰ کیلومتر مرز آبی حدود ۱۸۰۰ کیلومتر از دماغه گواتر آغاز و تا اروند رود ادامه یافته است . آب رودخانه های دجله وفرات و کارون به آن می ریزد و عمق سواحل آن از ۲۰ متر تجاوز نمیکند واز اهمیت ویژه ای جهت صید میگو برخوردار است . با توجه به اظهارات کارشناسان شیلات تاکنون بیش از ۱۰نوع میگو در آبهای خلیج فارس صید و شناسائی شده که مشهورترین آن لابستر یا شاه میگو است (‌Panulirus homarus) که وزن آن به حدود یک کیلوگرم می رسد و درسواحل صخره ای دریای عمان صید میشود .
از انواع میگوهای خلیج فارس می توان گونه های مشهور زیر را نام برد:
۱- میگوی صورتی Penaeus semisulcatus
۲- میگوی هندی Panaeus indicus
۳- میگوی موزی Penaeus merguiensis
۴- میگوی سفید Metapenaeus affinis
۵- میگوی خنجری Parapenaopsis stylifera
گونه میگوی صورتی بالغ بر ۸۰% صید صنعتی ناوگان صیادی خلیج فارس را تشکیل می دهد و گونه های میگوی هندی و موزی نیز جزء‌گونه های غالب صید در دریای عمان و تنگه هرمز به شمار می روند . بنابراین بیشتر کارهای تحقیقاتی ایران بر روی این ۳ گونه استوار است .
● تاریخچه پرورش میگوی در جهان :
قدمت پرورش میگو نسبتا”‌طولانی است ،‌اما پرورش تجارتی آن به سالهای نخست دهه ۱۹۶۰ میلادی وبه کشور ژاپن برمی گردد. ودر کشور آسیای جنوب شرقی از قبیل :‌تایلند ،‌فلیپین ،‌اندونزی ،‌سنگاپور ،‌مالزی،‌هند ،‌کشورهای مکزیک ،‌پاناما،‌کاستاریکا،‌واکوادور،‌پرو پرورش میگو رشد سریع یافته است . درایران نیز حدود ۱۱سال است که پرورش میگو شروع شده و سایتهای بسیار بزرگی در استانهای خوزستان ،‌بوشهر ،‌هرمزگان و سیستان وبلوچستان آمده است .
شکوفائی فراوان دراین صنعت به دلائل زیر می باشد:
۱- وجود پروتئین سرشار و مواد معدنی بی نظیر در گوشت میگو.
۲- کوتاه بودن زمان تکثیر و پرورش و امکان تولید پست لارو به تعداد انبوه.
۳- تقاضای روزافزون جهانی برای مصرف مواد پروتئینی .
۴- ارز آور بودن فروش لارو زنده و میگوی بالغ.

تهیه و تنظیم : دکتر ایرج نامداری – کارشناس اداره کل دامپزشکی استان فارس
منابع:
۱- کتاب کنترل کیفی آبزیان وفرآورده های تبدیلی آن اثر دکتر محسن ماجدی

منبع : اداره کل دامپزشکی استان فارس