پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

حماس: پیروزی منطق سیاسی


پیروزی قاطع حماس که فراتر از انتظار همگان بود پیامد منطقی و مطلوب دگرگونی روانی و چشم اندازی در منطقه به طور اعم و سرزمین های اشغالی به طور اخص است. اهرم های دموکراتیک جدا از ماهیت کیفی آنها در تمامی شرایط از این ویژگی برخوردار هستند که رفتارها، نگرش ها و انتظارات را تعدیل می سازند و به آنها هویتی می دهند که لزوماً چانه زنی، تامل، بده و بستان و از همه مهمتر هم عرضی استدلال ها را مشروع و در سطحی وسیع تر الزامی می سازند. انتخابات پارلمانی فلسطین از زوایای مختلف قابل تامل است که هر کدام به نوبه خود از برجستگی و تمایز تامل پذیری برخوردار هستند.
۱- کسب قدرت. این اصل انکارناپذیر تاریخی را که موسوم به «قانون آهنین قدرت» است در فلسطین نیز شاهد بودیم. تمامی کسانی که در شکل گروه ها، حزب ها و یا چارچوب های دیگری در زمینه سیاست فعال هستند دارای یک هدف غایی یعنی «کسب قدرت» هستند.
البته دلایلی که برای رسیدن به راس هرم وجود دارند به شدت متفاوت هستند و بستگی به شرایط و افراد دارند. اما آنچه انکارناپذیر است این واقعیت تاریخی است که کسب قدرت قوام دهنده فعالیت ها و اقدامات سیاسی است. اصل دومی که در حیطه سیاست برجستگی خود را نشان داده همان «قانون آهنین حفظ قدرت» است. تمامی کسانی که به قدرت می رسند از همان لحظه دستیابی به قدرت به فکر حفظ آن می افتند. بنا به این ضرورت است که همیشه باید انتظار داشت در گزاره های فکری ترجیحات کلامی و بیانیه های سیاسی تحول ماهوی به وجود آید. برای حفظ قدرت، بازیگر نیاز دارد که با توجه به شرایط، چارچوب های رفتاری و کلامی خود را شکل دهد تا بتواند فضای تداوم حضور خود در قدرت را مطلوب تر سازد. این بدان معنا است که الزامات برآمده از شرایط محیطی خود را هر چند که مطلوب نظر بازیگر نباشند بر او تحمیل می کنند و او مجبور به توجه وسیع به آنها در شکل دادن به ارزیابی های خود می شود. صعود جنبش حماس به راس هرم قدرت به ضرورت منجر به دگرگونی بنیادی در استدلال ها و ترجیحات مطلوب نظر حماس خواهد شد. شرایط منطقه ای و بین المللی، گروه حاضر در هرم قدرت را مکلف می سازد که به قالب های ارزشی کشورهای بزرگ و نیازهای آنها توجه دوچندان بنماید و در راستای حفظ قدرت توجه وسیع تری به منطق سیاسی کند. صعود حماس به قدرت در این چارچوب به معنای دگردیسی این جنبش خواهد بود چرا که بقای سیاسی آن را طلب می کند. بالاترین ارزش برای هر بازیگر بقا است.
۲-فهم قدرت. در هم فروریزی ساختار سنتی قدرت و هویت دادن به نوعی متفاوت از بازیگران در راس هرم قدرت در فضایی شکل گرفت که برای بسیاری در منطقه خاورمیانه و از همه مهم تر در فلسطین تازگی خاصی داشت. مردمی که سال ها خود را تحت اشغال بیگانه دیده بودند و کسانی که به ضرورت طبیعت انسان خواهان آزادی و برابری انسانی هستند به ناگهان خود را دارای «قدرت خلاق» یافتند. قدرت در خاورمیانه غالباً ماهیتی تخریبی دارد و فاقد هویت انسانی است. مردمی که در انتخابات پارلمانی فلسطین شرکت کردند، براساس اطلاعاتی که در اختیار داشتند در قالب نیازها و تعلقات خاطری که داشتند به این نتیجه رسیدند که جنبش حماس، نزدیکتر به اولویت های آنان است. مردم با قلم خود به ترسیم آینده پرداختند. اینان تجربه کردند که نگرش آنها از اعتبار برخوردار است و می تواند تعیین کننده باشد. قدرت، ماهیتی یافت که در فلسطین بی سابقه است. قدرت خصلتی صعودی یافت و خاستگاه اجتماعی پیدا کرد. پیروزی حماس، به معنای درک و آگاهی توده ها به این واقعیت انسانی است که سرچشمه قدرت آنان هستند. جدا از تمامی کاستی های محیطی، اجتماعی، فکری و اقتصادی زیباترین جلوه حیات انسانی، همیشه در بیان اراده در بستر ترسیم چشم انداز از طریق خردورزی مقید متجلی می شود. مردم فلسطین به این تجربه دست یافتند و قدرت خود را درک کردند.
۳- ضعف قدرت. شکست فاحش جنبش فتح بازتاب طبیعی «قانون آهنین الیگارشی» باید قلمداد شود. کسانی که به دنبال قراردادهای مادرید و اسلو از فرصت حضور در قدرت و ایفای نقش نمایندگی مردم فلسطین برخوردار شدند، به تدریج شیفته جاذبه های آن شدند.
اینان فراموش کردند که هدف از کسب قدرت، ارتقای سطح زندگی مادی، روانی و انسانی کسانی است که فرصت قدرت یابی آنان را فراهم کردند. اما جنبش فتح به دنبال کسب قدرت سیاسی در برآوردن نیازهای توده ها قصور کرد در حالی که بسیاری از صاحبان قدرت به تامین خواست های فردی خود پرداختند.
حکومت خودگردان به ناکارآمدی فاحش گرفتار آمد و در حالی که سطح زندگی توده ها به شدت سیر قهقرایی طی کرد، موقعیت رفاهی حاضران در قدرت به وضوح و با سرعتی فراوان تفاوت کرد. جنبش فتح شکست را پذیرا شد چرا که در یک فضای دموکراتیک در تحلیل نهایی، همیشه این منطق که «قدرت فساد می آورد و قدرت مطلق فساد مطلق» گرفتار نیاز انسان به عدالت می شود.
دکتر حسین دهشیار
منبع : روزنامه شرق


همچنین مشاهده کنید