روزهای سقوط

●ابتدا با روز رفتن شاه شروع می کنیم.
روزی که شاه رفت همین کلمات با حروف درشت تیتر روزنامه های عصر شد. درشتی تیتر «شاه رفت» در روزنامه های عصر به اندازه ای بود که حتی اهل فن را به تعجب وامی داشت چون تیتر روزنامه این اندازه را نداشتیم و من که بیش از پنج سال کارم تیتر زدن و تعیین اندازه حروف برحسب بزرگی و کوچکی خبر بود، چنین تیتری را ندیده بودم. ۹ ستون روزنامه را در برمی گرفت، منظور از این تشریح این است که می خواهم این نتیجه را بگیرم که روزنامه ها با چنین تیتر درشتی خواسته بودند اهمیت موضوع خبر را در یک نگاه خواننده به صفحه اول روزنامه برسانند. سردبیر روزنامه شاید با انتخاب این تیتر درشت می خواست چند معنی پر اهمیت را یکجا برساند و گویا همین چند معنی باعث درشتی و ضخامت و خلاصه زیاد شدن عرض و طول حروف شده بود؛ یکی معنی همین کلمات «شاه رفت» که خود به خود خیلی مهم بود و دیگر اینکه در این موقعیت یعنی موقعیت پرآشوب آن روزگار و معنای دیگر این تیتر یکی هم این بود که شاه برای همیشه رفت و از آن گذشته، اینکه شاه رفت چون می پنداشت شاه شاهان است و حالا با رفتنش غزل خداحافظی همه شاهان تاریخ ایران را خواند و سابقه شاهنشاهی ۲۵۰۰ ساله را گذاشت لای برگ های تاریخ. با انتشار خبر شاه رفت، مردم در خیابان ها جشن گرفتند و شادی کردند و این مردم همان ها بودند که تا روز قبل به عزای شهیدان خود نشسته بودند و مدتی بود خنده به لب نداشتند. صحنه های شادی مردم از رفتن شاه آنقدر تماشایی بود که هر دلمرده غمزده ای را وامی داشت گل خنده بر لبهایش بنشیند، شبی که شاه رفت اکثر مردم از تلویزیون تماشا کردند. آن روزها هوا خیلی سرد بود، خانواده ها اکثراً دو یا سه حتی چهار خانواده دور هم جمع می شدند تا از یک بخاری و یک وسیله گرم کن و یک وسیله نقلیه استفاده کنند و در سوخت کمتر نفت و بنزین به یکدیگر کمک کنند. خود من به یاد دارم یک شب در صف بنزین خوابیدم و روزهای بسیار برای گرفتن نفت چشمم به در دوخته می شد.
از تلویزیون دیدم آنهایی که دور و بر شاه ایستاده بودند همان ها بودند که سال ها آنها را به اسم و رسم دیده بودیم و من چون یک خبرنگار بودم آنها را می شناختم. تنها آدم نامأنوس جمع شده در فرودگاه، نخست وزیر وقت بختیار بود که می گفتند از جلسه مجلس شورا بعد از گرفتن رأی اعتماد با هلی کوپتر خود را به فرودگاه رسانده بود ولی غافل از اینکه شاه باید می رفت، اما به کجا دقیقاً نمی دانست و کسی او را راه نمی داد. شاه در حالی که مشتی خاک در دست داشت و از چشم هایش اشک می بارید به اتفاق همسرش فرح سوار هواپیمایی به نام شاهین شد و خیال می کرد دوستان پادشاه یا رؤسای جمهوری که مرتباً به ایران سفر می کردند از او استقبال خواهند کرد. و بالاخره اینطور که شنیده شد به مصر رفت و انور سادات تنها کسی بود که او را برای مدتی پذیرا شد.
●روزهای پراضطراب
▪دوشنبه ۲ بهمن
تیتر روزنامه ها: در تدارک بزرگترین استقبال تاریخ، سیل جمعیت از شهرها به سوی تهران سرازیر شده است.جمبوجت ایران ایر برای سفر رهبر انقلاب ایران آماده می شود. امام خمینی: وارث یک مملکت ویران هستیم، شاه را باید به ایران برگرداند و ثروت هایش را پس گرفت.ارتشبد قره باغی گفت: کودتا در ارتش مطرح نیست، دستور سرکوبی چماق به دستان و پرتاب کنندگان سنگ به مأموران داده شد.بختیار: سنگر قانون اساسی را از دست نمی دهیم.آمریکا برای جلب موافقت امام خمینی تلاش می کند.
▪سه شنبه ۳ بهمن ۵۷
کیهان با تیتر درشت نوشت، امام خمینی: در حکومت اسلامی دیکتاتوری وجود ندارد.قره باغی: ارتش از دولت قانونی پشتیبانی می کند.تهرانی گفت: شورای سلطنت غیرقانونی است.هشدار آیت الله طالقانی: اگر ارتش کودتا کند مردم مسلح می شوند.امروز گفته شد حضرت آیت الله خمینی بعد از ظهر پنج شنبه از پاریس حرکت خواهند کرد و هواپیمای حامل ایشان بین ساعت ۷ تا ۸ بامداد جمعه به تهران می رسد.
▪چهارشنبه ۴ بهمن ۵۷
از پرواز هواپیمای امام خمینی به پاریس جلوگیری شد. تانک ها فرودگاه مهرآباد را محاصره کردند. بنی صدر: اگر دولت خواستار برخورد است امام خمینی آماده آماده است. بازگشت امام خمینی برای جلوگیری از توطئه آمریکا است. بختیار: همه وزیران دیشب گفتند یا می میریم یا از قانون دفاع می کنیم. جبهه ملی بشارت داد همت سربازان حافظ جان امام خمینی است. اعتراض شدید رهبر جبهه ملی به اشغال فرودگاه.
سخنرانی آیت الله دکتر بهشتی در تحریریه روزنامه کیهان: اسلام دین آزادی است. امام خمینی خواستار عدم مداخله سیا در ایران شد. یکی از همراهان، رفری کلارک وزیر سابق دادگستری آمریکا در پاریس به خبرنگار کیهان گفت: برای دولت آمریکا پیامی فرستاده ام و درخواست زیر را مطرح کرده بود: آمریکا در ایران مداخله نکند سیا از مداخله در ایران خودداری کند؛ آمریکا از شاه حمایت نکند. یک اجتماع چند هزارنفری در ورزشگاه امجدیه تظاهراتی به پا کردند به طرفداری از قانون اساسی، این تظاهرات بدون درگیری تمام شد.
▪یکشنبه ۸ بهمن
روزنامه کیهان با تیتر درشت: بختیار برای دیدار امام خمینی به پاریس می رود! امام خمینی: تا بختیار استعفا ندهد او را نمی پذیرم یا بختیار را تا استعفا ندهد نمی پذیرم.اعلامیه آیت الله طالقانی: سفر امام خمینی دو روز دیگر عقب افتاد پیام آیات عظام، ترحم به ارتش «بر روی هموطنان مسلمان آتش نگشایید.»در تهران و شهرستان ها تظاهرات و مبارزه ادامه داشت میلیون ها نفر به جای راهپیمایی رژه رفتند. در تظاهرات خونین تهران ده ها نفر شهید شدند. صدها روحانی در دانشگاه تحصن کردند. مردمی که منتظر ورود آیت الله خمینی بودند دست به تظاهرات خشن زدند با ککتل مولوتوف های از پیش تهیه شده از بالای پشت بام ها به سوی سربازان یورش بردند. گروهی از روحانیون مبارز تهران و مدرسین حوزه علمیه قم و نمایندگان روحانیت مبارز شهرستان ها از ساعت ۹صبح به عنوان اعتراض به بسته شدن فرودگاه و جلوگیری از بازگشت امام خمینی در محل مسجد دانشگاه متحصن شدند. مأموران فرمانداری نظامی تهران ۸ نفر از نویسندگان وخبرنگاران روزنامه های کیهان، آیندگان و اطلاعات را در خانه هایشان بازداشت کردند.
▪دوشنبه ۹بهمن ۵۷
روزنامه کیهان: فرودگاه امروز باز می شود: بختیار: در راه بازگشت امام خمینی مانعی نیست. بختیار: استعفا نمی دهم به پاریس نمی روم. به هر کاری دست می زنم تا جنگ مسلحانه روی ندهد. شکل رژیم مهم نیست و با انتخابات برای همه چیز حتی تغییر رژیم حاضرم اما زیر بار زور نمی روم. امام خمینی درباره توطئه های پشت پرده هشدار داد. امام خمینی: ارتش اصولاً با ماست. ساعت۶ جنگ خونین در میدان ۲۴اسفند بین مردم و نظامی های سنگر گرفته در ستاد ژاندارمری درگیری مفصلی صورت گرفت. ده ها نفر به خاک و خون افتادند ومردم شهدا را بالای دست گرفته به طرف امیرآباد حرکت کردند، این درگیری در میدان ژاله- فوزیه- فرح آباد- شهباز با نبردهای خیابانی همراه بود مردم به علت ازدیاد شهدا در بیمارستان ها شخصاً به کمک مجروحان می شتافتند ملحفه های سفید در دست برای باند و زخم بندی حاضر می کردند و در خانه های خود را باز می گذاشتند از زخمی ها پذیرایی می کردند. امروز ۵ روزنامه نگار بازداشتی آزاد شدند.
▪چهارشنبه ۱۱بهمن
روزنامه کیهان نوشت: امام صبح فردا در تهران است ۵۰هزار نفر از امام حفاظت می کنند. دستور اخراج اتباع آمریکا از ایران صادر شد. با ورود امام شورای انقلاب اسلامی تشکیل می شود، روزنامه کیهان خبر داده که بهشت زهرا فردا به صورت مهمترین کانون انقلاب در می آید. امام خمینی بعد از ورود به تهران مستقیماً به بهشت زهرا خواهند رفت و در آنجا برنامه های مهم نهضت بزرگ اسلامی را اعلام خواهند کرد.
▪پنجشنبه ۱۲بهمن۵۷
امام خمینی در بدو ورود گفت: فقط قدم اول پیروزی را برداشته ایم اگر تسلیم ملت نشوید ملت شما را به جای خود می نشاند .طول جمعیت استقبال کننده ۳۳کیلومتر بود. روزنامه های خارجی هم نوشتند بزرگترین استقبال در تاریخ برگزار شد، با قطع ناگهانی پخش مستقیم ورود امام از تلویزیون در شهرها مردم تلویزیون ها را شکستند و به خیابان ها ریختند.
امام خمینی: پیروزی ما وقتی است که دست اجانب کوتاه و تمام ریشه های رژیم سلطنتی از این مرز و بوم بیرون برود.
▪۱۴بهمن
روزنامه کیهان ، امام: کاری نکنید مردم را به جهاد دعوت کنم .بختیار را در صورتی ملاقات می کنم که استعفا بدهد. دولت را به زودی معرفی خواهم کرد از ارتش می خواهم هرچه زودتر به ما متصل شود .اعضای شورای انقلاب تعیین شده اند ارتشیان فرزندان ما هستند ما به آنها محبت داریم. اگر موقع جهاد شد می توانیم اسلحه تهیه کنیم.
روزنامه کیهان در چهاردهم بهمن متن سخنان امام را منتشر کرد. بسم الله الرحمن الرحیم: من سلطنت شاه را قانونی نمی دانم، رژیم سلطنتی از اول غیرقانونی بود. مجلس مؤسسان به زور تأسیس شد، به این ترتیب رژیم شاه از اول جنبه قانونی نداشت- ما این دولت را نمی توانیم بپذیریم .ملت ایران رأی بر سقوط سلطنت داده است، بنابراین ما نه مجلس را قبول داریم و نه حکومت را قانونی می دانیم. باید دولت کنار برود شورای انقلاب و حکومت موقت تعیین خواهد شد و حکومت موقت موظف خواهد بود که مقدمات رفراندوم را تهیه کند. قانون اساسی که تدوین شده به آراء عمومی گذاشته می شود که اگر مردم قبول کردند رژیم جمهوری و قانون جمهوری خواهد بود. من اعلام می کنم که دولت فعلی غاصب است و غیرقانونی است و اگر زیادتر از این لجاجت کند مسئول خواهد بود این سخنان را امام در مدرسه علوی و در مصاحبه با خبرنگاران خارجی و داخلی اعلام کردند.
▪یکشنبه ۱۵بهمن
روزنامه کیهان ،بختیار: در برخی از مسائل و اصول؛ نه با شاه سازش می کنم نه با امام. بختیار به آیت الله خمینی اجازه تشکیل دولت موقت را نمی دهم، عناصر کمونیست مقادیر زیادی اسلحه به دست آورده اند ما دست به نوعی انقلاب علیه شاه زده ایم همه نظرات امام خمینی را در لباس قانون تحقق می بخشم، کسانی را که جنگ داخلی راه بیندازند تیرباران می کنم. خبرگزاری ها امروز گزارش دادند امام منتظر روشن شدن وضع ارتش است، فرماندهان ارتش با نمایندگان امام تماس گرفتند. قطب زاده: دولت اسلامی به معنی حکومت روحانیون نیست.
▪دوشنبه ۱۶بهمن
امام گفت رئیس دولت موقت را احتمالاً امروز معرفی می کنم. مبارزه شدیدی پشت پرده وجود داشت گروهی از نظامیان به امام اعلام وفاداری کردند. امام خمینی: تظاهرات خیابانی باید ادامه یابد. سرلشکر ناظم: تمام حقایق ارتش را در اختیار امام می گذارم .بختیار: هرکس اکثریت داشت حکومت می کند، اگر حمام خون راه بیفتد امکان کودتا هست. کسانی از طرف من و آیت الله خمینی در گفت وگو هستند. به خاطر نوشتن مقاله علیه ارتش _ حاج سیدجوادی دستگیر شد. آیت الله شریعتمداری: جمهوری اسلامی مانند هر جمهوری دیگر است.
دکتر مفتح یکی از نزدیکان امام خمینی امروز شایعه ملاقات بین بختیار با آیت الله خمینی و ملاقات میان مهندس بازرگان و بختیار را قویاً تکذیب کرد. وی همچنین خبر ملاقات آیت الله طالقانی و مهندس بازرگان و دکتر مفتح با شاپور بختیار و تیمسار قره باغی را تکذیب کرد و گفت: در حال حاضر هیچ گونه تماس مستقیم و غیرمستقیم میان اطرافیان امام خمینی با بختیار وجود ندارد. از طرف دیگر، امروز منابع آگاه اظهارداشتند که مذاکرات حساسی برای تهیه یک خط مشی واحد در زمینه تحولات جاری مملکت از سوی تمام گروه های سیاسی و اجتماعی و به خصوص تعیین دولت جدید در حال انجام است. استاد مطهری یکی از شخصیت های مذهبی نزدیک به امام خمینی در این مورد گفت: بختیار و مهندس بازرگان آشنایی دیرینه ای با یکدیگر دارند با وجودی که بین این دو ملاقاتی صورت نگرفته است معذلک ممکن است از طریق دوستان مشترک با یکدیگر تماس بگیرند. در این میان بازار شایعات اوج گرفته ایران یک پارچه فریاد می زند: «خمینی خمینی جمهوری اسلامی» وعده ای نیز شعارهای دموکراتیک و دموکراسی ناسیونالیستی جمهوری خلق و... سر می دهند.
▪چهارشنبه ۱۸بهمن
روزنامه کیهان: به طرفداری از دولت بازرگان در سراسر کشور میلیون ها نفر راهپیمایی می کنند. این راهپیمایی فردا برگزار خواهد شد. تظاهرات وسیع در تهران: دانشگاه تهران امروز صحنه تظاهرات گسترده مردمی بود که عکس هایی از آیت الله خمینی را در دست داشتند می گفتند: «وای اگر خمینی حکم جهادم دهد. ارتش دنیا نتواند که جوابم دهد قسمت اول این شعار توسط مردان و قسمت دوم توسط زنان مرتباً تکرار می شد.
●روز ورود امام
▪قطع برنامه تلویزیون
روزنامه اطلاعات ابتکار تیتر درشت«شاه رفت» را داشت .کیهان به فکر افتاد و تیتر درشت ۹ ستونی«امام آمد» را چاپ کرد هر دو روزنامه در جای خود به دست مردم در تظاهرات بالا گرفته می شد.
و اما روز ورود امام تلویزیون به صورت شورا اداره می شد. نمایندگانی از گروه های مختلف در این شورا حضور داشتند به همین دلیل تصمیم گیری قاطع میسر نبود. میلیون ها نفر در میدان آزادی تا بهشت زهرا جمع بودند. از تلویزیون اعلام نشده بود مراسم مستقیماً پخش می شود اما بعد از مدتی از ورود امام خمینی اعلام شد به علت نقص فنی این برنامه پخش نمی شود. مردمی که پای تلویزیون نشسته بودند خشمگین شدند. گروهی معتقد بودند اعتصابیون در تلویزیون دست داشته اند و می خواستند به تلویزیون حمله کنند و حتی درگیری هایی هم پیش آمد.افراد انتظامات در طول خط سیر شامل ۲ گروه بودند. یک گروه با بازوبندهای سبز که از طرف کمیته استقبال انتظامات را به عهده داشت و یک گروه هم با بازوبندهای سفید که از طرف روحانیون و متحصنین مسجد دانشگاه تعیین شده بودند، گرو ه های انتظامات در سر تا سر دو طرف خیابان های مسیر دست به دست هم داده آن را تحت کنترل داشتند. قبلاً از طرف کمیته استقبال ۵۰هزار نفر از جوانان هوادار امام انتخاب و تعلیمات لازم دیده بودند تا محافظت از امام خمینی در طول مسیر میدان آزادی &

منبع : روزنامه همشهری