پیروزی احزاب کوچک

پیش از این اغلب تحلیل ها حول محور انتخاب عادل عبدالمهدی دور می زد. بنابراین تایید مجدد ابراهیم جعفری برای نخست وزیری تا حدودی غیرمنتظره بود. این دو به دو شاخه اصلی ائتلاف یکپارچه عراق تعلق دارند. عبدالمهدی به مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق که قوی ترین و منسجم ترین تشکل سیاسی شیعیان در این کشور است و جعفری به حزب الدعوه که گرچه از نظر نظامی یا تشکیلاتی به پای رقیب نمی رسید ولی ریشه دارترین حزب شیعی در عراق است.
اختلاف یک رای (۶۴ در برابر ۶۳) که به پیروزی جعفری منجر شد نشان از رقابت تنگاتنگ این دو گروه سیاسی در ائتلاف یکپارچه و صحنه سیاسی عراق دارد. اما جالب این است که پیوستن تنها دو نفر از تشکل وابسته به مقتدی صدر به ائتلاف، پیروزی جعفری را رقم زد. بنابراین می توان گفت صدری ها با دو رای خود که به نفع جعفری ریخته شد نقش تعیین کننده ای در بازی سیاسی عراق ایفا کردند. مقتدی صدر و طیف هوادار او که بیشتر از میان شیعیان عربگرا هستند، روابط چندان حسنه ای با مجلس اعلا و بازوی نظامی _ تشکیلاتی آن سازمان بدر ندارند و در جریان شورش های سال گذشته در نجف سازمان بدر را متهم به دست داشتن در سرکوب شبه نظامیان جیش المهدی کردند.
اما بعداً با میانجیگری برخی شخصیت ها و از جمله موفق الربیعی رهبر یکی از شاخه های حزب الدعوه این کدورت ها تا حدودی برطرف شد. با این حال نمی توان گرایش طیف وابسته به مقتدی صدر را به حزب الدعوه و ابراهیم جعفری در مقابل مجلس اعلا و رهبرش عبدالعزیز حکیم پنهان کرد. رقابت بر سر نخست وزیری میان جعفری و عبدالمهدی پس از انتخابات ماه دسامبر، برخی گمانه زنی ها را درباره دیدگاه های هر یک از طرفین و چرخش دیدگاه های آنها تقویت کرد. برخی شواهد حاکی از آن بود که ایالات متحده به عنوان کشوری که در عراق حضور نظامی دارد، از رویکردهای سیاسی ابراهیم جعفری رضایت چندانی ندارد و بیشتر در پی انتخاب عبدالمهدی است که به رغم وابستگی به مجلس اعلا و ارتباط نزدیکتر این تشکل با ایران، شخصاً مناسبات گرمی با واشینگتن دارد.
عبدالمهدی همچنین توانسته بود در سایه روابط نسبتاً تیره میان جلال طالبانی و ابراهیم جعفری در دوره انتقالی ده ماهه گذشته خود را به عنوان گزینه اول تصدی نخست وزیری عراق مطرح کند. چه اگر قرار بود انتخاب نخست وزیر پیش از معرفی از جانب گروه پیروز انتخاباتی در درون پارلمان ۲۷۵ نفره صورت بگیرد، این عبدالمهدی بود که بر جعفری پیروز می شد زیرا او می توانست هم حمایت کردها و هم فهرست العراقیه ایاد علاوی را به دست آورد. شاید اگر دو عضو حزب الرسالیون وابسته به مقتدی صدر به ائتلاف یکپارچه نمی پیوست، مجلس اعلا و به تبع آن عبدالمهدی می توانست اکثریت آرای ۱۲۸ نفری ائتلاف یکپارچه را از آن خود کند ولی ظاهراً حزب الدعوه توانسته است آرای گروه های کوچکتر شیعی درون ائتلاف را جذب کند، هرچند که هنوز باید پارلمان عراق در این باره تصمیم بگیرد که آیا ابراهیم جعفری اولین نخست وزیر دائم عراق خواهد بود یا نه و حتی احتمال ضعیفی وجود دارد که اعضای پارلمان عراق از پذیرش وی سر باز زنند. حتی در صورتی که وی بتواند با معرفی رئیس جمهور آینده از پارلمان رای مثبت بگیرد، اقلیت قدرتمندی از مخالفان را پیش رو خواهد داشت که ائتلافی از اسلام گرایان اهل سنت و شیعیان سکولار به رهبری علاوی در آن ایفای نقش می کنند و چنین ائتلافی از حمایت ضمنی کردها در پاره ای تصمیم گیری ها برخوردار خواهد بود.
اما از آنجا که در تحلیل مناسبات و جبهه گیری های سیاسی عراق نمی توان نقش ایران و آمریکا را به عنوان دو بازیگر اصلی خارجی نادیده گرفت این سئوال پیش می آید که در رقابت میان این دو بازیگر کدام یک دست برتر را خواهد داشت و از انتخاب جعفری کدام خشنود خواهد شد. در تحلیل اولیه چنین به نظر می رسد که عادل عبدالمهدی به دلیل وابستگی اش به مجلس اعلا روابط نزدیک تری با ایران دارد و با انتخاب جعفری به نخست وزیری، ایران بازی را به دشمن خود واگذار کرده است.
اما تحلیل ثانویه حکایت از آن دارد که روابط جمهوری اسلامی با دولت جعفری در ده ماه گذشته بیش از حد تصور رضایت بخش بوده و برعکس حمایت ضمنی ایالات متحده از انتخاب عادل عبدالمهدی و نارضایتی اش از عملکرد جعفری می تواند به مثابه نشانه ای از موفقیت ایران در این مرحله از بازی سیاسی عراق تلقی شود. هرچند که این تمایز و تفاوت میان دو رقیب که هر دو مورد حمایت ایران قرار دارند، نمی تواند در آینده روابط سیاسی دو کشور چندان محلی از اعراب داشته باشد و مجلس اعلا در کنار نخست وزیری از حزب الدعوه همچنان متحد نزدیک جمهوری اسلامی ایران در عراق خواهد بود. در عین حال روند تحول سیاسی و استقرار دولت دائمی در این کشور خواهد توانست منافع درازمدت ایالات متحده را تضمین و تثبیت کند.

مهران کرمی

منبع : روزنامه شرق