شورش صیادان انزلی

صیادان انزلی در ۳۰ آبان ۱۲۸۵/ ۲۱ نوامبر ۱۹۰۶ / ۴ شوال ۱۳۲۴ برای اعتراض به امتیازنامهٔ لیانازوف در تلگرافخانه تحصن کردند. طبق این امتیازنامه آنچه ماهی حلال صید می‌شد به مصرف داخلی اختصاص داشت. نوعی ماهی توسط صیادان صید می‌شد که گیلانیها آن را ” سوف“ و روسها آن را ”سوراک “ می‌نامیدند.
این ماهی فلس‌دار بود ولی دو دندان بزرگ داشت از این رو گیلانیها آن را حرام می‌دانستند صیادان ناچار بودند ماهی سوف ”سوراک“ را با قیمت نازل هفت تومان در برابر هزار ماهی به شرکت لیانازوف تحویل دهند. صیادان انزلی تلگرافی به آیت‌الله سیدمحمد طباطبایی اعلام کردند‌: ” اعیان انزلی به ما سخت گرفته‌اند که ماهی سوف را به لیانازوف بدهیم، اما تاکنون این کار را انجام نداده‌ایم.“
و منتظر اقدام مجلس هستیم. نمایندگان مجلس از دولت خواستند به شکایت صیادان انزلی رسیدگی کنند. پس از مدتی دولت پاسخ داد که ” قرارنامه لیانازوف از قرار هزاری پنج تومان بسته شده دو سال قبل به اقدامات اولیاء دولت علیه محض مراعات صیادان انزلی هزاری دو تومان علاوه بر پنج تومان شده فعلاً مخالفت با قرارنامه غیرممکن است.“ تعدادی از نمایندگان مجلس به پاسخ دولت اعتراض کردند. آیت‌الله سیدمحمد طباطبایی اعلام کرد : ” نمی‌شود ماهیگیران را اجبار به فروش ماهی کرد. “ دولت مدعی بود که اگر قرارداد را لغو کند ناگزیر است پنجاه هزار تومان غرامت بدهد.
سیدمحمد پاسخ داد : ” اشخاصی را می‌شناسد که حاضرند جای لیانازوف را بگیرند و آن پنجاه هزار تومان غرامت را تقبل کنند. “
با تمام این اقدامات صیادان انزلی موفق نشدند تأثیری بر امتیاز لیانازوف بگذارند. این امتیاز تا سالها بعد در انحصار خانواده لیانازوف باقی ماند و دولت تزاری روسیه نیز با تمام قوا از آن حمایت می‌کرد، زیرا با این امتیاز تقریباً انحصار خاویار دنیا در اختیار لیانازوف بود. بعد از سرنگونی تزار، حکومت شوروی به جانشینی مارتین لیانازوف نواده استپان لیانازوف مدعی امتیاز شیلات بحر خزر شد. و این امتیاز که از خرداد ۱۲۵۵ ش/ ژوئن ۱۸۷۶م/ جمادی‌الاول ۱۲۹۳ق منعقد شد تا ۱۱ بهمن ۱۳۳۱ش/ ۳۱ ژانویه ۱۹۵۳م / ۲۶ جمادی‌الاول ۱۳۷۳ق به اشکال مختلف دامنگیر ایران بود.

آزیتا لقایی

منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران