پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

چنارهایی‌ به‌ قدمت‌ یک‌ دانشگاه‌


چنارهایی‌ به‌ قدمت‌ یک‌ دانشگاه‌
در میان‌ موسسات‌ و سازمان‌های‌ وابسته‌ به‌ آموزش‌ عالی‌ کشور، دانشگاه‌ تهران‌ از هر حیث‌ و از هر نظر از جایگاهی‌ رفیع‌ بهره‌مند است‌. در واقع‌ اگر متغیرهایی‌ چون‌ سابقه‌ و قدمت‌، تدریس‌ استادان‌ بنام‌ و بلند مرتبه‌، تحصیل‌ دانشجویان‌ ممتاز، کثرت‌ دانشجویان‌، استادان‌ و کارکنان‌، ارزش‌ مدارک‌ تحصیلی‌ در کشور و خارج‌ از آن‌، پیوند و تعامل‌ با دستگاه‌های‌ اجرایی‌ و موسسات‌ و شرکت‌ها، داشتن‌ کتابخانه‌ها و آزمایشگاه‌های‌ غنی‌ و مجهز، تعدد رشته‌ها و دانشکده‌ها و موسسات‌ پیوسته‌ و وابسته‌، واقع‌ شدن‌ در پایتخت‌ و در مرکز شهر و... را از معیارهای‌ تعیین‌ اعتبار و اهمیت‌ یک‌ دانشگاه‌ برشماریم‌، بی‌گمان‌ دانشگاه‌ تهران‌ را باید معتبرترین‌ و مهمترین‌ دانشگاه‌های‌ کشور دانست‌. بی‌جهت‌ نیست‌ که‌ از این‌ دانشگاه‌ با تعبیر «دانشگاه‌ مادر» و «نماد آموزش‌ عالی‌» یاد شده‌ است‌.
● اندیشه‌یی‌ برای‌ تاسیس‌ دانشگاه‌
اندیشه‌ ایجاد مرکزی‌ برای‌ آموزش‌ عالی‌ در ایران‌ و به‌ تعبیر دیگر دانشگاه‌، نخستین‌ بار با تاسیس‌ دارالفنون‌ در ۱۲۳۰ هجری‌ شمسی‌ و به‌ همت‌ امیرکبیر عملی‌ شد. دارالفنون‌ گرچه‌ توسعه‌ نیافت‌ اما تجربه‌ مغتنمی‌ پیش‌ روی‌ کسانی‌ که‌ در آرزوی‌ آشنایی‌ ایرانیان‌ با دانش‌های‌ جدید و پیشرفت‌های‌ اروپاییان‌ در عرصه‌های‌ صنعت‌، اقتصاد، سیاست‌ و... بوده‌اند، قرارداد. با عطف‌ به‌ این‌ تجربه‌ بود که‌ در ۱۳۰۷ هجری‌ شمسی‌ پروفسور دکتر محمود حسابی‌ پیشنهاد راه‌اندازی‌ مرکزی‌ جامع‌ برای‌ آموزش‌ اغلب‌ دانش‌ها را با وزیر وقت‌ فرهنگ‌، دکتر علی‌ اصغر حکمت‌، در میان‌ نهاد. در بهمن‌ماه‌ ۱۳۱۲ شمسی‌ در جلسه‌ هیات‌ دولت‌ وقت‌ پیشنهاد تاسیس‌ دانشگاه‌ مطرح‌ شد. پس‌ از پذیرفته‌ شدن‌ پیشنهاد، علی‌ اصغر حکمت‌ مسئول‌ اجرای‌ طرح‌ تاسیس‌ دانشگاه‌ تهران‌ شد. او بی‌درنگ‌ دست‌ به‌ کار شد و جست‌وجو برای‌ مکان‌یابی‌ مناسب‌ دانشگاه‌ را با کمک‌ و مشاوره‌ آندره‌ گدار، معمار چیره‌ دست‌ فرانسوی‌ که‌ در آن‌ روزگار به‌ عنوان‌ مهندس‌ در خدمت‌ وزارت‌ معارف‌ بود، آغاز کرد.
آنان‌ پس‌ از جست‌وجوی‌ بسیار در میان‌ ابنیه‌، باغ‌ها و زمین‌های‌ فراوان‌ آن‌ روز اطراف‌ تهران‌ باغ‌ جلالیه‌ را برای‌ احداث‌ دانشگاه‌ برگزیدند.
باغ‌ جلالیه‌ در شمال‌ تهران‌ آن‌ روز مابین‌ قریه‌ امیرآباد و خندق‌ شمالی‌ تهران‌ قرار داشت‌. این‌ باغ‌ زیبا که‌ پوشیده‌ از درختان‌ کهنسال‌ و غیرمثمر بود، در حدود ۱۳۰۰ ه‌.ق‌ در واپسین‌ سال‌های‌ حکومت‌ ناصرالدین‌ شاه‌ قاجار به‌ فرمان‌ شاهزاده‌یی‌ به‌ نام‌ جلال‌ الدوله‌ بنا یافته‌ و در آن‌ روز در مالکیت‌ تاجری‌ ترک‌ به‌ نام‌ حاج‌ رحیم‌ آقای‌ اتحادیه‌ تبریزی‌ بود. به‌ هرحال‌ باغ‌ جلالیه‌ از قرار متری ‌۵ ریال‌ و جمعاً به‌ مبلغ‌ ۱۰ هزارتومان‌ از این‌ تاجر خریداری‌ شد و موسیوگدار بسرعت‌ مامور تعیین‌ حدود، نرده‌گذاری‌، طراحی‌ و اجرای‌ عملیات‌ ساختمانی‌ در آن‌ شد. در همین‌ حال‌ پانزدهم‌ بهمن‌ماه‌ ۱۳۱۳ ه‌.ش‌ لوح‌ یادبود تاسیس‌ دانشگاه‌ با حضور مقامات‌ دولتی‌ در محلی‌ که‌ اکنون‌ پلکان‌ جنوبی‌ دانشکده‌ پزشکی‌ است‌ در دل‌ خاک‌ به‌ امانت‌ گذاشته‌ شد.
● آغاز عملیات‌ ساختمانی‌
طراحی‌ پردیس‌ دانشگاه‌ را نیز همان‌ معمار فرانسوی‌ برعهده‌ گرفت‌. وی‌ نخست‌ طرح‌ خیابان‌های‌ اطراف‌ و داخل‌ دانشگاه‌ را ارایه‌ کرد و پس‌ از تایید در پانزدهم‌ بهمن‌ ۱۳۱۳، عملیات‌ اجرایی‌ با کاشت‌ نهال‌های‌ درختان‌ سایه‌ گستر و باشکوه‌ چنار در کنار خیابان‌ها آغاز شد. اکنون‌ آن‌ نهال‌های‌ نحیف‌ عمری‌ به‌ درازای‌ دانشگاه‌ یافته‌ و آنان‌ نیز هفتاد و یک‌ ساله‌ شده‌اند.
پردیس‌ دانشگاه‌ تهران‌ که‌ از جنوب‌ به‌ خیابان‌ انقلاب‌، از شمال‌ به‌ خیابان‌ پورسینا و از شرق‌ و غرب‌ به‌ ترتیب‌ به‌ خیابان‌های‌ قدس‌ و ۱۶ آذر محدود است‌ در سال‌ ۱۳۱۳ هجری‌ شمسی‌ در مساحتی‌ به‌ وسعت‌ ۲۱ هکتار تاسیس‌ شد.
مرکزیت‌ علمی‌ و آموزش‌ دانشگاه‌ تهران‌ و گستره‌ و اهمیت‌ آن‌ موجب‌ شده‌ تا اطراف‌ این‌ دانشگاه‌ بویژه‌ خیابان‌های‌ انقلاب‌ و ۱۶ آذر و خیابان‌های‌ منشعب‌ از آنها به‌ بازار اصلی‌ خرید و فروش‌ کتاب‌ تبدیل‌ شود، چنان‌که‌ می‌توان‌ گفت‌ که‌ خیابان‌ انقلاب‌ از مهم‌ترین‌ بازارهای‌ کتاب‌ در سراسر ایران‌ به‌ شمار می‌رود.
● نخستین‌ ساختمان‌ دانشگاه‌
تالار تشریح‌، نخستین‌ ساختمان‌ دانشگاه‌ بود. قرار شد که‌ ساختمان‌ دانشگاه‌ از دانشکده‌ پزشکی‌ شروع‌ شود. در اوایل‌ اردیبهشت‌ این‌ ساختمان‌ شروع‌ شد. نقشه‌ محل‌ نگهداری‌ اجساد در طبقه‌ زیرزمین‌ و سالن‌های‌ تشریح‌ در دو طبقه‌ و آمفی‌تئاتر مخصوص‌ تعلیمات‌ نظری‌ به‌ مرحله‌ اجرا گذارده‌ شد و تا اواخر دی‌ماه‌ ۱۳۱۳ خاتمه‌ پذیرفت‌. دکتر امیراعلم‌ که‌ رییس‌ کرسی‌ تشریح‌ بود و دکتر ابوالقاسم‌ بختیار جراح‌ و معاون‌ دانشکده‌ طب‌ و دکتر بلر جراح‌ بیمارستان‌ امریکایی‌ تهران‌ کوشش‌ فراوان‌ در این‌ راه‌ به‌ خرج‌ دادند.
حتی‌ برای‌ اولین‌ بار اجساد اموات‌ بدون‌ صاحب‌ را مخفیانه‌ دکتر بختیار از مریضخانه‌های‌ دولتی‌ تحویل‌ گرفته‌ و در اتومبیل‌ شخصی‌ خود به‌ تالار تشریح‌ می‌آورد و در سالن‌ زیرزمین‌ در محفظه‌های‌ مخصوص‌ مملو از محلول‌ ضد عفونی‌ قرار می‌گرفت‌.
● گسترش‌ دانشگاه‌
سازمان‌ مرکزی‌ دانشگاه‌، اداره‌ امور دانشجویی‌، مرکز بهداشت‌ و درمان‌ دانشجویان‌، دانشکده‌ محیط‌ زیست‌، جغرافیا و... نیز در خیابان‌های‌ اطراف‌ دانشگاه‌ قرار دارند. همچنین‌ دانشکده‌های‌ علوم‌ اجتماعی‌، علوم‌ تربیتی‌، کوی‌ دانشگاه‌، اقتصاد، الهیات‌ و معارف‌ اسلامی‌ و مدیریت‌ به‌ ترتیب‌ در امیرآباد شمالی‌ و خیابان‌ مطهری‌ واقع‌ شده‌اند. همچنان‌ که‌ شماری‌ دیگر از دانشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی‌ و پژوهشی‌ دانشگاه‌ تهران‌ در بیرون‌ از تهران‌ در شهرهای‌ قم‌، کرج‌، پاکدشت‌، ساری‌، چوکا و نشتا رود قرار دارند.
در سال‌ ۱۳۷۰ هجری‌ شمسی‌ دانشکده‌های‌ پزشکی‌، دندانپزشکی‌ و داروسازی‌ از دانشگاه‌ تهران‌ جدا شدند و دانشگاه‌ علوم‌ پزشکی‌ تهران‌ را تشکیل‌ دادند.
هم‌اکنون‌ شمار اعضای‌ هیات‌ علمی‌ دانشگاه‌ تهران‌ حدود ۱۵۰۰ و کارکنان‌ اداری‌ آن‌ بالغ‌ بر ۳۵۰۰ تن‌ است‌. این‌ دانشگاه‌ از طریق‌ آزمون‌ سراسری‌ در ۱۱۱ رشته‌ کارشناسی‌، ۱۷۷ رشته‌ کارشناسی‌ ارشد و از طریق‌ آزمون‌ داخلی‌ در ۱۵۶ رشته‌ دکترا دانشجو می‌پذیرد. ظرفیت‌ آموزشی‌ در دانشگاه‌ حدود ۳۲۰۰۰ دانشجو است‌. همچنین‌ اکنون‌ ۳۴۰ دانشجوی‌ خارجی‌ در دانشگاه‌ تهران‌ در حال‌ تحصیلند.


همچنین مشاهده کنید