زمستانی دیگر با هزاران چاله

گرچه از همان آغاز بهار و تعطیلات نوروزی شهرداری وقت بسیاری از خیابان ها و بزرگراه ها را آسفالت کرد و حتی بسیاری از پل های فرسوده همچون پل حافظ نیز پس از مدتها ترمیم شدند و امیدمان به آن بود که امسال دیگر زمستانی بدون چاله داشته باشیم .غافل از اینکه این بار هم در برابر زمستان و برف نه تنها غافلگیر بلکه متحیر خواهیم شد و علاوه بر ترافیک های طولانی و خسته کننده روزهای برفی باز هم باید گذری به مکانیکی و جلوبندی سازی بیندازیم و باز همان آش و همان کاسه !
با این همه انگار شهرداری تهران چندان عجله ای برای ترمیم و آسفالت دوباره خیابانهای تهران ندارد . چنانکه مهندس « دنیا مالی» معاونت فنی عمرانی شهردار تهران در این باره می گوید : «برای بهبود وضعیت آسفالت معابر شهر تهران هیچ کار ضربتی انجام نمی شود و اصولاً این کار ضربتی پذیر نیست.»
گرچه او انتظار مردم برای بهبود وضعیت آسفالت معابر را انتظاری بحق می داند اما معتقد است: «آسفالت شهر تهران موضوعی نیست که بتوان در مورد آن قول کوتاه مدت داد، ضمن آنکه این کار نباید طولانی مدت شود.»
به گفته دنیامالی، مجهز و به روز نبودن مجموعه های کاری درگیر در بهبود وضعیت آسفالت در مراحل تولید، اختلاط، نوع مصالح، درجه حرارت، تکنولوژی کارخانه تولیدکننده و همچنین دانش انتقال و پخش آسفالت موجب شده که معابر شهر تهران کیفیت مطلوبی نداشته باشد.
از نظراو یکی از دلایل عمده کیفیت پایین آسفالت معابر شهر تهران استفاده از مواد نامناسب در آسفالت توسط پیمانکاران است و در این باره می گوید: «پیمانکاران پخش کننده آسفالت، قدیمی ترین ماشین آلات را دارند و چون آسفالت گران تمام می شود، باید دقت کرد به بهترین شکل ممکن و با پیشرفته ترین ماشین آلات پخش شود که در این خصوص تدابیر لازم اندیشیده شده است.»
با این همه او از بهبود وضعیت آسفالت شهر به عنوان یکی از وظایف اصلی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران یاد می کند و می گوید : «یکی از کارهای ویژه برای بهبود وضعیت آسفالت، مدیریت کیفیت آن خواهد بود و همچنین سعی شده دانش فنی پیمانکاران را نیز توسط آموزش های گروهی بالا ببریم.» این در حالیست که پیش از این اعلام شده بود که سال گذشته با اعتباری حدود ۴۰میلیاردتومان، نزدیک به یک میلیون و۵۰۰هزار تن آسفالت در سطح معابر شهر تهران استفاده شد. و امسال حدود ۵۰ میلیاردتومان برای روکش و لکه گیری آسفالت بزرگراهها و خیابانهای اصلی شهر از سوی شهرداری به این امر اختصاص داده شده بود .
●چاله ها ادامه دارند
گرچه در این میان می توان از معاونت فنی عمرانی شهردار تهران پرسید که گناه مردم و رانندگان چیست که به خاطر چاله چوله های فراوانی که در آسفالت خیابان ها دهان باز کرده اند باید کلی هزینه پرداخت کنند . کافی است سری به خیابانهای تهران و بویژه اوین و درکه و ولنجک و پونک و حتی بزرگراه های چمران و مدرس بزنید تا ببینید اینکه می گویند با احتیاط رانندگی کنید یعنی چه. چه هر آن ممکن است بلایی ناگهانی بر سر لاستیک خودرو مبارکتان نه از آسمان که از زمین نازل شود و مجبور شوید در بدترین ساعات ممکن که تمام شهر تعطیل است به خاطر هر دو لاستیک ترکیده ای که در اثر افتادن در یکی از همین چاله های بزرگ رخ داده تمام شهر را زیر پا بگذارید تا بلکه پنچر گیری یا آپاراتی به پستتان بخورد. نکته جالب حرفهای آپاراتی هاست. آنها می گویند: بعد از بارندگی های اخیر تعداد مراجعین به آنها حتی بیش از سه برابر سال های پیش شده است و امسال زمستان پربرکتی را پشت سرگذاشته اند.
در این میان ظاهراً تنها «مهدی چمران» رئیس شورای شهر است که حرف اصولی می زند . چه او معتقد است که « باید کار تعمیر آسفالت ها به صورت اصولی و اساسی صورت گیرد. » او به ۳ بار آسفالت شدن بزرگراه صدر از زمان راه اندازی اشاره می کند و می گوید : « هر کدام از این آسفالت ها فقط ۲ سال دوام آورده است و مشکلات فراوانی در آسفالت خیابان ها، از جمله پیمانکار, قیر, شن و ماسه و زیرسازی وجود دارد که اصلاح آنها باید در طرح های بلند مدت شهرداری لحاظ شود. »
این در حالی است که اغلب کارشناسان مصالح مصرفی می دانند که آسفالتی که در تهران مورد استفاده قرار می گیرد عمری بسیار پایین تر از ۵ سال دارد. و در حالی که سالانه ۱۰ میلیون تن آسفالت در کشور مصرف می شود، در تهران این رقم سالانه یک و نیم میلیون تن است. از طرف دیگر بسیاری از رانندگان تهرانی معتقدند که کار خیابانهای تهران از لکه گیری و چاله پرکنی گذشته و باید خیلی از این خیابانها دوباره و از نو آسفالت شوند.
البته از انصاف به دور است که بگوییم شهرداری تهران کاری نکرده چرا که اتفاقاً خیلی از خیابانها و معابر را آسفالت کرده است. اما سؤال این جاست که چرا در تهران از آسفالتی استفاده نمی شود که مقاومت بیشتری در برابر سرما و گرما داشته باشد و چرا تدبیری صورت نمی گیرد که عمر آسفالت تهران به ۵ تا ۱۰ سال برسد و چرا هر بار باید به لکه گیری های غیر استاندارد و سطحی قناعت کرد ؟ و با هر سرما و زمستانی دیگر نیازی به دادن وعده و وعید برای پر کردن چاله ها نباشد ؟
آیا پیمانکاران در کار خود سهل انگاری می کنند؟ آیا جنس آسفالت مورد استفاده با شرایط پرترافیک و تهران همخوانی و تناسب ندارد؟
در این باره مهندس مصطفی کاظمی کارشناس شهری می گوید: « نوع مصالح و کفپوش خیابانهای تهران باید به گونه ای باشد که سطح آن کاملاً صاف باشد و پستی و بلندی نداشته باشد و در فصل زمستان لیز و لغزنده نباشد و در تابستان بر اثر گرمای آفتاب داغ و سوزان نشود. در حالی که سطح بیشتر خیابانهای تهران این ویژگی را تأمین نمی کند و در مناطقی نیز که از سطوح سفالی یا سیمانی استفاده شده، آن قدر فضای خالی و پر نشده وجود دارد که به هیچ وجه مطلوب نیست. کیفیت اجرا نیز در اکثر مناطق مناسب نیست و در صورتی که در ابتدای کار سطح صاف و مطلوبی ساخته شود پس از مدتی براثر عبور خودروها یا گرما و سرما به زودی شاهد خرابی و از بین رفتن آنها هستیم.»
●متهم به بی انصافی نشویم
قبل از هرچیز این نکته را یادآور شویم که این فقط شهرداری تهران نیست که مسؤول چاله، چوله های تهران است. بلکه تمام آن دستگاه هایی که درست فردای روز اتمام کار آسفالت یک خیابان با مته های پرسروصدایشان به جان همان خیابان می افتند و تازه بعد از آسفالت یادشان می آید این خیابان باید برای عملیات برق کشی و گازکشی و لوله آب و... حفاری شود نیز مسؤول این خرابی ها هستند و آنها هم باید در این باره پاسخگو باشند. ضمن آنکه در مورد امور شهری مثل تهران بیش از ۳۰ سازمان و نهاد تصمیم گیرنده هستند و آنها هم به نوعی در پایین بودن جنس و کیفیت شهر تهران نقش دارند.
در این رابطه حتی خود ما شهروندان نیز مقصریم. ما که هنگام ساخت و ساز ساختمان مصالح ساختمانی را در خیابان و پیاده رو ولو می کنیم و نمی دانیم که همین کار باعث کاهش عمر مفید آسفالت می شود.در این باره دکتر حمیده امکچی کارشناس مسائل شهری می گوید: در صورتی که قوانین مشخص و دقیقی درخصوص هماهنگی میان دستگاه های اجرایی تدوین شود و سازمانهای مختلف خدماتی نیز پیمانکاران را به رفع موانع و پرکردن اصولی حفاری ها موظف کنند، پیگیری حقوقی تخلفات و احقاق حقوق شهروندان امکانپذیر خواهدبود.
البته این مسأله در صورتی قابل اجرا است که شهرداری به عنوان متولی اصلی شهر بتواند میان دستگاههای متعدد هماهنگی ایجاد کند. بطوری که حفاری های اضطراری در سطح شهر به امری استثنایی تبدیل شود.
دکتر امکچی می گوید: ازسوی دیگر داشتن یک شهر سالم که در آن اصول شهرسازی رعایت شده باشد و شهروندان بتوانند در محیطی امن و پاکیزه زندگی کنند، به نحوه رفتار و رعایت موازین زندگی شهری ازسوی خود شهروندان نیز بستگی دارد و در صورتی که شهروندان به حقوق یکدیگر احترام نگذارند نگهداری و ایجاد شرایط مناسب زندگی شهری بسیار پرهزینه می شود و شهرداری ها باید هزینه بیشتری متحمل شوند تا بی توجهی های شهروندان را جبران کنند.جلوبندی سازی ها و آپاراتی ها کنند و علاوه بر اتلاف ساعتها وقت آنها هزاران تومان هزینه برایشان به ارمغان بیاورد.
●زیرسازی فراموش شده
از دیگر عوامل خراب شدن آسفالت خیابانها استفاده نکردن از آسفالت با کیفیت بالا و استاندارد است بطوری که آسفالت تهران کمتر از ۵ سال عمر دارد درحالی که باید حداقل ۱۵ سال عمر کند. گران شدن قیر و استاندارد نبودن این محصول در کشور و بی تعهدی برخی آسفالت سازان شرایط را به شکلی درآورده که هیچ تضمینی برای آسفالت تهران نمی توان ارائه کرد.
گذشته از این، سالها است که مدیران شهری تهران با دو مشکل عمده در آسفالت کردن خیابانهای این شهر روبه رو هستند که هیچگاه برای رفع آن اقدامی نکرده اند.
نخست جمع شدن آسفالت زیر چرخهای خودروها در فصل گرما خصوصاً درمعابر دارای شیب که با روشهای مبتکرانه قابل اصلاح است اما شهرداران معمولاً ساده ترین راه یعنی تراشیدن و آسفالت تازه ریختن را برمی گزینند.
دوم و ماندگارترین و تأمل برانگیزترین مشکل سطح معابر تهران را نیز می توان دریچه های تأسیسات شهری نصب شده بر کف خیابانها دانست که بدون استثنا یا پایین تر از سطح خیابان نصب شده یا بالاتر از آن و این روندی قدیمی است که هنوز مدیران شهری چاره ای برای آن پیدا نکرده اند. درتهران هربار که خیابانی آسفالت می شود دریچه های کف آن حداقل ۱۰ سانتی متر پایین تر قرارمی گیرد که محصول آن چاله ای برای چرخهای خودرو است و پس از ماهها که قرار شد این چاله اصلاح شود هیچ نوع اصول مهندسی روی آن اجرا نمی شود و براساس یک طرزفکر قدیمی و بسیار عقب افتاده بالاتر از سطح خیابان نصب می شود تا اگر روزی خیابان دوباره آسفالت شد همسطح آن باشد .
در عین حال به زعم برخی از متخصصان شهرداری های تهران نظارت عملی چندانی بر چگونگی و کیفیت آسفالت تهران ندارند . در این باره «مجید مفیدی» متخصص رشته شهرسازی می گوید: عمر مفید آسفالتها باید ۵ الی ۶ سال باشد ولی در شهر تهران۵ تا ۶ ماه است چرا که پیمانکاران کار روکش آسفالتها را به طور سطحی انجام می دهند . او معتقد است که در این باره شهرداری تهران نظارتی بر آسفالت خیابانها ندارد زیرا اگر داشت حتماًَ با پیمانکاران برخورد می کرد تا کار آسفالت خیابانها را درست انجام دهند. بسیاری از متخصصان نیز چون مجید مفیدی معتقدند نبود مواد اولیه استاندارد، قیر مناسب، کارگر متخصص و تحقیقات عملیاتی فنی و تخصصی در زمینه آسفالت از مهمترین عوامل کاهش عمر آن است که همواره از چشم شهرداران پنهان می ماند .
آنها معتقدند عمده ترین مشکلات روسازی معابر تهران عبارتند از : نخست؛ کیفیت نه چندان مطلوب و متغیر آسفالت های تولیدی همچون کیفیت مصالح اولیه، نحوه تولید و کنترل کیفیت دوم؛ مناسب نبودن و غیراصولی بودن اغلب زیرسازی های انجام شده معابر در سطح شهر، سوم؛ نحوه عملکرد شرکت های تأسیساتی و خدماتی در خصوص حفاری های مداوم در سطح معابر که با مرمت نامناسب و غیراصولی نیز اشکالات پیش آمده تشدید می شود. چهارم؛ کیفیت پایین اجرای آسفالت و نبود تجهیزات و تخصص لازم در اغلب پیمانکاران اجرایی، پنجم؛ رعایت نکردن اصول فنی در نحوه شیب بندی معابر و بحث هدایت آب های سطحی و همچنین نحوه اجرا و آبیاری فضاهای سبز پیرامونی، ششم؛ نبود برنامه، سیستم، تجهیزات و تخصص لازم و مناسب در امر نگهداری رویه ها و آخر نیز تردد بارهای خارج از سرویس.
شاید با آمدن بهار و رفتن بسیاری از تهرانی ها به سفرهای نوروزی و در هنگام بازگشت شاهد آسفالت دوباره خیابانهای تهران باشیم . در این صورت اولین سؤالی که به ذهنمان می رسد طول عمر آسفالتهای تازه است . شاید با دیدن اولین خیابان تازه آسفالت شده از خودمان بپرسیم « این بار چند ماه دوام می آورد ؟ »
احمد جلالی فراهانی

منبع : روزنامه ایران