نفت‏فروشان راضی از بازار

هر بشكه نفت ۳۴ دلار یا ۳۹/۵ دلار، تفاوت چندانی ندارد مهم آن است كه ایران برای بودجه سال آینده خود، نیازمند آن است كه نفت گران بماند و این واقعیتی است كه ایران آن را دنبال می‏كند.
به عبارت بهتر علت هرچه باشد، مهم برای ایران آن است كه شاهد كاهش شدید قیمت نفت نباشد و این مهمترین استراتژی ایران در حوزه بازار نفت است.
البته این موضوع به معنای آن نیست كه ایران از بحران‏سازی در بازار نفت حمایت می‏كند یا به آن دامن می‏زند اما می‏تواند به این مفهوم باشد كه از ابزارهایی كه ممكن است بتوان به وسیله آن بازار را دعوت به آرامش نسبی بیشتری كرد، استفاده نمی‏كند. این درحالی است كه سایر مجموعه‏های ثبات‏آفرین در بازار هم هر یك دارای مشكلات جدیدی شده‏اند. عربستان عامل ثبات و ایجاد اطمینان در بازار نفت است. این عبارتی است كه بارها در مورد بازار نفت و تهدیدهای مطرح شده علیه ایران بیان می‏شد. درواقع زمانی كه ایران به دلیل حاشیه‏های سیاسی و اتمی در شرایطی قرار گرفت كه بحث ایجاد تحریم علیه ایران جدی‏تر شد، عربستان كشوری بود كه رسما اعلام كرد كه اجازه نخواهد داد بازار دچار كمبود شود و حاضر است كاهش ناشی از حذف صادرات ایران را كه حدود ۲/۵ میلیون بشكه در روز برآورد می‏شود را جبران كند كاری كه سعودی‏ها در جنگ دوم عراق آن را تجربه كردند و نتایج مطلوبی برای آنها به همراه داشت و باعث شد سعودی‏ها بدون بروز مخالفت یا مشكل سهمیه خود را در اوپك افزایش دهند. حتی اگر با حضور مجدد عراق در بازار نفت آن سهمیه كاهش نیابد و عملا به یك واقعیت غیرقابل بحث در بازار مبدل شود.
زمانی كه این كشور و به عبارت دقیق‏تر تاسیسات نفتی این كشور دچار مشكل شود، طبیعی است كه حساسیت بازار بیشتر از شرایط عادی خواهد بود. این رخداد كه ممكن است به دلایل گوناگون رخ داده باشد، در نهایت باعث شد كه عاملی كه به عنوان نقطه اطمینان بازار مورد توجه بود، دچار بحران شود وثبات مورد انتظار دچار تردید شود.
در كنار این مسائل، بروز بحران در مورد نهادهایی كه به طور طبیعی بازار در مورد آنها با تردید برخورد می‏كند هم می‏تواند باعث تشدید بحران شود.
مشكلات پالایش همواره بازار نفت را تحت فشار قرار داده و باعث بالا ماندن قیمت نفت شده است و عملا در موارد زیادی باعث ماندگار شدن التهاب در مدت طولانی در بازار نفت شد. اتفاقی كه در هفته دوم ماه فوریه در ایالات متحده رخ داد و باعث شد كه قیمت نفت افزایش یابد این در حالی است كه انتظار كاهش قیمت نفت در بازار وجود داشت.
● تقاضای امیدواركننده
»اگرچه در كوتاه مدت ممكن است شاهد كاهش قیمت نفت خام باشیم اما فشار تقاضا ممكن است باعث افزایش مجدد قیمت‏ها شود« این تحلیلی است كه این روزها طرفداران زیادی در كشور دارد. براساس برآورد اعلام شده در اجلاس گازی ۲۰۰۶، تقاضای جهانی نفت تا سال ۲۰۱۵ به ۱۰۳ میلیون بشكه در روز و تا سال ۲۰۲۵ به ۱۱۹ میلیون بشكه در روز خواهد رسید. این در حالی است كه تقاضای پایان سال ۲۰۰۶ تنها ۸۴/۶۴ میلیون بشكه در روز خواهد بود.
افزایش تقاضای حدود ۲۰ میلیون بشكه در روز طی سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ یعنی ۱۰ سال نمی‏تواند خبر خوشحال‏كننده‏ای برای كسانی باشد كه نگران كاستی عرضه طی روزهای اخیر هستند.
اوپك در آخرین پیش‏بینی خود تقاضای جهانی را ۱/۶۲ میلیون بشكه در روز كاهش داد و رقم ۸۴/۶۴ میلیون بشكه در روز را ارائه كرد. این موضوع می‏تواند مبین این باشد كه برآوردهای رایج در جهان هم قابل تامل است ولی براساس تجربه می‏توان گفت كه این نوسانها تنها در كوتاه مدت معنی مشخصی دارد. اوپك پیش‏بینی كرده است كه در سه ماه نخست سال جاری میلادی تقاضای نفت برای این سازمان به ۳۰/۱۶ میلیون بشكه در روز خواهد رسید. این تقاضا در سه ماه دوم ۲۷/۶۲ میلیون بشكه در روز خواهد بود.
بر این اساس تقاضای دو فصل دارای تفاوت چشمگیری خواهد بود كه این تفاوت در نهایت باعث تغییر در تقاضای مورد انتظار است. از آنجا كه برآورد تقاضای مورد انتظار در این كشورها همواره بر اساس مدلهای بلندمدت صورت می‏گیرد.
بر این اساس رخدادهای كوتاه مدت را نمی‏توان عامل موثر در تغییر برآوردها دانست و به نظر نمی‏رسد كه برآورد تقاضای سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۲۵ تغییر جدی داشته باشد.
● درآمد بر اساس قیمت
آمارها نشان می‏دهد كه درآمد كشورهای فروشنده نفت مثل ایران، كویت و عربستان در سال گذشته افزایش یافته است در حالی كه عرضه واقعی این كشورها كاهش یافته است. این رخداد تنها یك دلیل ساده دارد؛ قیمت‏ها افزایش یافته است.
بالا ماندن قیمت‏ها باعث شد كه كاهش عرضه هم باعث كاهش درآمدها نشود. این وضعیت برای كشوری مثل ایران كه در حال كاهش توان تولید و البته صادرات است، نه تنها مردود نیست بلكه قابل قبول است.
در این شرایط كاملا طبیعی است كه كشوری مثل ایران امیدوار به افزایش درآمدهای نفتی خود باشد و در بودجه سنواتی درآمد نفتی بالایی را برای خود پیش‏بینی كند. متوسط قیمت سبد نفت اوپك در سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ (تاكنون) نزدیك به دو برابر سال ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ است و این نشان از وضعیت امیدواركننده برای نفت‏فروشان است. روندی كه در سالهای ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ جهش خود را آغاز كرده و به نظر می‏رسد حداقل تا پایان ۲۰۰۶ ادامه داشته باشد.

محمد عباسی

منبع : مجله گسترش صنعت