سه شنبه, ۲۸ فروردین, ۱۴۰۳ / 16 April, 2024
مجله ویستا


از تقلید صدای‌ پدر تا مسئولیت‌ کوپن‌ نان‌ تهران‌


از تقلید صدای‌ پدر تا مسئولیت‌ کوپن‌ نان‌ تهران‌
غلامحسین‌ بنان‌ در اردیبهشت‌ماه‌ سال‌ ۱۲۹۰ خورشیدی‌ در تهران‌، خیابان‌ زرگنده‌ (قلهك)، در خانواده‌ متمول‌ و صاحب‌ جاه‌، به‌ دنیا آمد. پدرش‌ كریم‌خان‌ بنان‌الدوله‌ نوری‌ و مادرش‌ دختر شاهزاده‌ محمد تقی‌ میرزا ركنی‌ (ركن‌الدوله) برادر ناصرالدین‌شاه‌ یا پسر محمدشاه‌ قاجار بود. محیط‌ زندگی‌ خانوادگی‌ بنان‌ برای‌ پرورش‌ ذوق‌ و استعداد هنری‌ وی‌ كاملا آماده‌ بود. چهار پیانو و یك‌ ارگ‌ وسایل‌ مناسبی‌ بودند تا غلامحسین‌ كوچك‌ بتواند با آنها ذوق‌ خود را به‌ وسیله‌ استعدادش‌ بروز دهد و به‌ علم‌ موسیقی‌ آگاه‌ شود، ضمن‌ آنكه‌ مادر غلامحسین‌ دستی‌ در نواختن‌ پیانو داشت‌ و خاله‌اش‌ «نی‌» می‌نواخت‌ و خواهرانش‌ نزد مرتضی‌ خان‌ نی‌داود تار مشق‌ می‌كردند.
از این‌ گذشته‌ منزل‌ پدر غلامحسین‌ خاستگاه‌ هنرمندان‌ بزرگ‌ تاریخ‌ موسیقی‌ آن‌ زمان‌ بود. از جمله‌ حسینقلی‌، میرزاعبدالله‌، درویش‌ خان‌، رضاقلی‌خان‌ و ضیاءالذاكرین‌ و مرتضی‌خان‌ نی‌داود، كه‌ هرازگاهی‌ در منزل‌ بنان‌الدوله‌ مجلسی‌ برپا می‌كردند و بالطبع‌ غلامحسین‌ كوچك‌ گوشش‌ به‌ نوای‌ موسیقی‌ ملی‌ و نوای‌ ساز و آواز الفت‌ می‌گرفت‌.
استعداد او در موسیقی‌ ضمن‌ شنیدن‌ و در تماس‌ بودن‌ با بزرگان‌ موسیقی‌ نخست‌ با نواختن‌ ارگ‌ منزلشان‌ آشكار شد. بنان‌ بر اثر علاقه‌ توانست‌ قطعه‌های‌ ساده‌یی‌ را با این‌ ساز بنوازد و مورد تشویق‌ قرار گرفت‌:«ما یك‌ دستگاه‌ فونوگراف‌ (ضبط‌ صوت‌ استوانه‌یی) در منزل‌ داشتیم‌ كه‌ آواز پدرم‌ روی‌ آن‌ ضبط‌ شده‌ بود. هر وقت‌ تنها بودم‌ این‌ دستگاه‌ را به‌ كار می‌انداختم‌ و عینا صدای‌ پدرم‌ را تقلید می‌كردم‌. من‌ از صدای‌ پدرم‌ فوق‌العاده‌ لذت‌ می‌بردم‌ و امروز كه‌ بدان‌ می‌اندیشم‌ پیش‌ خود می‌گویم‌ اگر مقتضیات‌ زمان‌ اجازه‌ می‌داد، پدرم‌ در عوض‌ احراز مقام‌ ولایت‌ یك‌ استان‌، مسلما به‌ مقام‌ والای‌ هنری‌ نایل‌ می‌گشت‌.»
موسیقی‌ در حقیقت‌ بخشی‌ از دلمشغولی‌های‌ خانوادگی‌ آنها بود. بعدها بنان‌ با وجود كمی‌ سن‌ در كلاس‌ خواهرانش‌ حاضر می‌شد و بعضی‌ مواقع‌ كه‌ خواهرانش‌ گوشه‌ها را فراموش‌ می‌كردند گوشه‌ها را برایشان‌ زمزمه‌ می‌كرد. غلامحسین‌ در گوشه‌یی‌ از اتاق‌ می‌نشست‌ و به‌ تعالیم‌ معلم‌ توجه‌ می‌كرد و همین‌ كه‌ خواهرانش‌ از درس‌ گرفتن‌ فارغ‌ می‌شدند و معلم‌ از خانه‌ می‌رفت‌، با صدایی‌ خوش‌ همان‌ گوشه‌ها را می‌خواند.
سرانجام‌ از شش‌ سالگی‌ بنابه‌ توصیه‌ استاد نی‌ داود به‌ خوانندگی‌ و نوازندگی‌ ارگ‌ و پیانو پرداخت‌ و در این‌ راه‌ از راهنمایی‌های‌ مادرش‌ كه‌ پیانو را خوب‌ می‌نواخت‌ بهره‌ها گرفت‌. اولین‌ استادش‌ پدر بود و دومین‌ استاد، مرحوم‌ میرزاطاهر ضیاءالذاكرین‌ رثایی‌ و سومین‌ استادش‌ مرحوم‌ ناصر سیف‌ بوده‌اند.
در سال‌ ۱۳۲۱ خوانندگی‌ را در رادیو آغاز كرد. در آن‌ زمان‌ شادروان‌ روح‌الله‌ خالقی‌ مسئولیت‌ رادیو را برعهده‌ داشت‌. روزی‌ كه‌ بنان‌ با عبدالعلی‌ وزیری‌ جهت‌ امتحان‌ به‌ رادیو می‌روند، در دفتر خالقی‌، ابوالحسن‌ صبا هم‌ نشسته‌ بوده‌، از بنان‌ می‌خواهند كه‌ قطعه‌یی‌ بخواند و او «درآمد سه‌گاه‌» را آغاز می‌كند. صبا هم‌ با ویولون‌ او را همراهی‌ می‌كند. هنوز «درآمد» تمام‌ نشده‌ بود كه‌ خالقی‌ به‌ صبا می‌گوید: «شما نواختن‌ ویولون‌ را قطع‌ كنید» و به‌ بنان‌ اشاره‌ می‌كند «گوشه‌ حصار» را بخواند و بنان‌ بدون‌ كوچكترین‌ مكثی‌، با چنان‌ مهارت‌ و استادی‌ «درآمد حصار» را می‌خواند و به‌ «سه‌گاه‌» فرود می‌آید كه‌ خالقی‌ بی‌اختیار برخاسته‌ و او را در آغوش‌ می‌گیرد و می‌بوسد.
از سال‌ ۱۳۲۱ صدایش‌، همراه‌ با همكاری‌ عده‌یی‌ از هنرمندان‌ دیگر از رادیو تهران‌ به‌ گوش‌ مردم‌ ایران‌ می‌رسد و دیری‌ نمی‌گذرد كه‌ نام‌ بنان‌ بر زبان‌ها می‌افتد و شیفتگان‌ فراوانی‌ در سراسر كشور پیدا می‌كند.
خالقی‌ او را در اركستر انجمن‌ موسیقی‌ شركت‌ داد و با اركستر شماره‌ یك‌ نیز همكاری‌ را شروع‌ كرد و از بدو شروع‌ برنامه‌ «گلهای‌ جاویدان‌» بنا به‌ دعوت‌ داود پیرنیا همكاری‌ داشت‌.
به‌ سال‌ ۱۳۱۵ خورشیدی‌ به‌ سمت‌ بایگان‌ در اداره‌ كل‌ كشاورزی‌ استخدام‌ شد و بعد از چندی‌ به‌ شركت‌ ایرانبار كه‌ مركز آن‌ در اهواز بود منتقل‌ گشت‌.در سال‌ ۱۳۲۱ به‌ تهران‌ آمد و بنابه‌ پیشنهاد مرحوم‌ فرخ‌ كه‌ وزیر خواربار بود، به‌ سمت‌ منشی‌ مخصوص‌ وزیر به‌ كار پرداخت‌.
وزیری‌ شنیده‌ بود كه‌ بنان‌ صدای‌ خوشی‌ دارد و علی‌ نقی‌ وزیری‌، برادر همسر اول‌ بنان‌ هم‌ این‌ موضوع‌ را تایید و بنان‌ را به‌ خالقی‌ معرفی‌ می‌كند. بنان‌ به‌ رادیو دعوت‌ می‌شود.
استاد پس‌ از تاسیس‌ انجمن‌ موسیقی‌ در سال‌ ۱۳۲۳ و تاسیس‌ هنرستان‌ موسیقی‌ در سال‌ ۱۳۲۸ به‌ دست‌ روح‌الله‌ خالقی‌ به‌ فعالیت‌ در این‌ دو مركز پرداخت‌.
در سالهای‌ فعالیت‌های‌ حرفه‌یی‌،او بیشتر به‌ شیوه‌ آواز ادیب‌ خوانساری‌ متمایل‌ شد و در ردیف‌ ، از استاد صبا تاثیر پذیرفت‌ و سرانجام‌ به‌ سلیقه‌ خود شیوه‌یی‌ را پی‌ریزی‌ كرد كه‌ او را از دیگر خوانندگان‌ هم‌ عصرش‌ متمایز ساخت‌.
در كارنامه‌ هنری‌ بنان‌، بالغ‌ بر ۱۵۰ اثر به‌ ثبت‌ رسیده‌ كه‌ در برنامه‌های‌ موسیقی‌ ایرانی‌، گلهای‌ جاویدان‌، گلهای‌ رنگارنگ‌ و ... اجرا شده‌ است‌. او ابتدا تمایلی‌ به‌ اجرای‌ تصنیف‌ و ترانه‌ نداشت‌ و تنها آواز می‌خواند، اما به‌ تشویق‌ خالقی‌ كم‌كم‌ به‌ تصنیف‌ و قطعات‌ ضربی‌ روی‌ آورد و حاصلش‌ آثار زیبایی‌ شد كه‌ در كارنامه‌ پربارش‌ ثبت‌ گردید.
بعد از تغییر كابینه‌، به‌ اداره‌ كل‌ غله‌ و نان‌ منتقل‌ شد و چندی‌ كفالت‌ اداره‌ دفتر و كارگزینی‌ و مدتی‌ هم‌ مسئولیت‌ تحویل‌ كوپن‌ نان‌ تهران‌ را برعهده‌ داشت‌. در سال‌ ۱۳۳۲ به‌ پیشنهاد شادروان‌ خالقی‌ به‌ اداره‌ كل‌ هنرهای‌ زیبای‌ كشور منتقل‌ شد و به‌ سمت‌ استاد آواز هنرستان‌ موسیقی‌ ملی‌ به‌ كار مشغول‌ و در سال‌ ۱۳۳۴ رییس‌ شورای‌ موسیقی‌ رادیو شد.
غلامحسین‌ بنان‌ از ابتدا در برنامه‌های‌ گلهای‌ جاویدان‌ و گلهای‌ رنگارنگ‌ و برگ‌ سبز شركت‌ داشته‌ كه‌ رهاورد این‌ همكاری‌ها دهها برنامه‌ است‌ و برنامه‌های‌ متعدد و گوناگون‌ دیگری‌ كه‌ از این‌ خواننده‌ بزرگ‌ و هنرمند به‌ یادگار مانده‌ است‌. ۲۷ آذرماه‌ ۱۳۳۶، وقتی‌ بنان‌ با اتومبیل‌ شخصی‌اش‌ در جاده‌ كرج‌ مشغول‌ رانندگی‌ بود با كامیونی‌ تصادف‌ كرد و در این‌ حادثه‌ چشم‌ راست‌ خود را از دست‌ داد و به‌ همین‌ خاطر همیشه‌ از عینك‌ دودی‌ استفاده‌ می‌كرد.
غلامحسین‌ بنان‌ مدت‌ها بود كه‌ مبتلا به‌ ناراحتی‌ جهاز هاضمه‌ شده‌ بود و از طرف‌ دیگر حنجره‌اش‌ نیز آمادگی‌ بیان‌ نیازهای‌ درونی‌اش‌ را نداشت‌ و به‌ همین‌ دلیل‌ اندك‌اندك‌ از خواندن‌ اجتناب‌ ورزید و از صحنه‌ هنر كنار كشید و دیگر حدود بیست‌ سال‌ آخر عمر را تقریبا فعالیت‌ چشمگیری‌ نداشت‌ روز به‌ روز ناراحتی‌ جهاز هاضمه‌ او را بیشتر رنجور می‌كرد و متاسفانه‌ كوشش‌های‌ پزشكان‌ و خاصه‌ مراقبت‌ها و از خودگذشتگی‌های‌ «پری‌بنان‌» همسر وفادار و مهربانش‌ هم‌ موثر نیفتاد و سرانجام‌ در ساعت‌ ۷ بعدازظهر پنجشنبه‌ هشتم‌ اسفندماه‌ سال‌ ۱۳۶۴ خورشیدی‌ در بیمارستان‌ ایرانمهر قلهك‌ جهان‌ را بدرود گفت‌.
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید