جنگ و «دفتر تحکیم وحدت»

یكی از جالب‌ترین و پراهمیت‌ترین مباحث جنگ‌شناسی انقلاب اسلامی، مواضع و عملكرد گروهها، جریانها و نهادهای داخلی كشور در قبال جنگ است. جنگ به‌عنوان اصلی‌ترین مساله و به‌قول حضرت امام «در راس امور» كشور، محك خوبی برای شناخت اصالت و پایمردی نیروهای داخل كشور بود. واقعا هر گروه یا جریانی را می‌توان از طریق سهمی كه در دفاع مقدس داشتند و نیز باتوجه به و عملكرد عینی آنها در این‌خصوص،طبقه‌بندی كرد. بعضی جریانها تنها در عرصه بیانیه و ارشادیه فعالیت خود را محدود كردند و برخی در كوران جنگ وارد شده و در خطوط مقدم جبهه حضور یافتند؛ برخی صرفا تا مراحلی با رزمندگان همراهی كردند و بعضی تا آخر باقی ماندند. دفتر تحكیم وحدت كه اولین تشكیلات مهم و گسترده دانشجویان برای مداخله منسجم و سازمانی در مسائل جنگ و انقلاب بود، توسط چند تن از دانشجویان پیرو انقلاب و امام پی‌ریزی شد و به‌تدریج تحولات كیفی و كمی زیادی پیدا كرد، اما همواره به‌عنوان یك عنصر مهم اجتماعی مورد توجه بوده و در شكل‌گیری و سمت‌دهی حركتهای دانشجویی و دانشگاهی نقش فعالی ایفا نموده است. در این مقاله مواضع و عملكرد این تشكل دانشجویی در مورد دفاع مقدس و مسائل حاشیه‌ای آن و چگونگی پایان جنگ مورد بحث و پژوهش قرار گرفته است.
دفتر تحكیم وحدت (اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان دانشگاههای سراسر كشور) به عنوان محور و مركز هماهنگ‌كننده فعالیتهای انجمنهای اسلامی دانشجویی دانشگاههای سراسر كشور در شهریور ۱۳۵۸ بنیان گذاشته شد.[i] در سی‌ام شهریور ۱۳۵۸ اعضای انجمنهای اسلامی دانشگاهها و مراكز آموزش‌عالی سراسر كشور، با امام خمینی‌(ره) دیدار نمودند و تشكیل یك اتحادیه به منظور تنظیم فعالیتهای انجمنهای دانشجویی را پیشنهاد كردند. رهبر انقلاب با استقبال از این پیشنهاد، خطاب به دانشجویان اظهار داشت: بروید تحكیم وحدت كنید! و به دنبال آن، در پیامی در آستانه بازگشایی دانشگاهها و مدارس كشور در سی‌ام شهریور ۱۳۵۸، «اتحاد گروههای دانشجویی و تشكیل یك گروه اسلامی ــ ملی» را خواستار شد. این، سرآغاز تشكیل اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان دانشگاههای سراسر كشور با نام اختصاری دفتر تحكیم وحدت بود. برخی از منابع، بنیانگذاران این دفتر را دانشجویان شهید: سیدعباس ورامینی، حسین علم‌الهدی، احمد رحیمی، صادق تركاشوند، مهدی مقدس و... ذكر كرده‌اند.[ii] دانشجویان در جلسه مزبور، فهرستی را برای تعیین نمایندگان امام در اتحادیه تقدیم كردند. اما رهبر انقلاب هرگز نماینده‌ای در دفتر تحكیم منصوب نكرد.[iii]
● مرامنامه
مرامنامه دفتر تحكیم وحدت پس از یك سال بحث و بررسی در كمیسیونهای هماهنگی و در جلسات انجمنهای اسلامی دانشجویی در سال ۱۳۵۹ تهیه شد و پس از تایید آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله جوادی‌آملی و آیت‌الله یوسف صانعی، توسط نمایندگان انجمنهای اسلامی دانشجویان به تصویب رسید. در این مرامنامه هفت اصل زیر به‌عنوان زیربنای تمامی انقلابها، اصول كلی اعتقادی دفتر تحكیم وحدت ذكر شده بود: ۱ــ اعتقاد به مكتب اسلام به‌عنوان تنها مكتب الهی كامل و جامع ۲ــ اعتقاد به اصول پنجگانه اسلام ۳ــ اعتقاد به اسلام فقاهتی به عنوان اسلام راستین ۴ــ اعتقاد به ولایت فقیه ۵ــ اعتقاد به حقانیت انقلاب اسلامی ۶ــ اعتقاد به قانون اساسی و ۷ــ اعتقاد به انقلاب فرهنگی.[iv]
دفتر تحكیم وحدت از ابتدای تاسیس در هیات یك جریان چپ مذهبی و پیشتاز (آوانگارد) «مبارزه با لیبرالیسم سازش‌كار، جریانهای استبدادی، گرایشهای چپ ضد خلقی و سازمانهای مردم‌فریب دارای دیدگاه التقاطی» را در صدر اهداف خود قرار داد. همچنین «اسلام‌گرایی، لیبرالیسم‌ستیزی، ضدیت با سرمایه‌داری، پرهیز از سازش‌كاری، اطاعت بی‌چون‌وچرا از ولایت فقیه، مبارزه با ابتذال فرهنگی و مفاسد اجتماعی، حمایت از هسته‌های مقاومت حزب‌الله در سراسر جهان، پشتیبانی و حمایت از اركان و نهادهای انقلاب و كفرستیزی و مقابله همه‌جانبه با امریكا و غرب» از شعارها و اهداف محوری دفتر تحكیم به شمار می‌آمدند. این دفتر، جهت تحقق این شعارها، اشغال سفارت امریكا در تهران را ــ كه بعدها لانه جاسوسی نام گرفت ــ در سیزدهم آبان ۱۳۵۸ طراحی، سازماندهی و اجرا كرد. پس از آن با طرح «ضرورت ایجاد انقلاب فرهنگی در دانشگاهها» در تاریخ اول اردیبهشت ۱۳۵۹ پیشتازی این جریان را به دست گرفت.[v] از دیگر اقدامات دفتر تحكیم، برگزاری دو دوره گردهمایی جنبشهای آزادیبخش جهان در تهران در سالهای ۱۳۶۰ و ۱۳۶۲ بود كه با استقبال گسترده‌ای مواجه شد.[vi] دفتر تحكیم، ماهنامه وحدت را به عنوان نشریه دفتر تحكیم وحدت انجمنهای اسلامی و سازمانهای دانشجویان مسلمان دانشگاهها در سال ۱۳۶۰ منتشر كرد.[vii]
با آغاز جنگ ایران و عراق در سی‌ویكم شهریور ۱۳۵۹، واحد بسیج دفتر تحكیم وحدت نیز با انتشار بیانیه‌ای در دوازدهم مهر ۱۳۵۹ ضمن تاكید بر تداوم جنگ تا آخر با سردمداران كفر از كلیه اعضاء و هواداران انجمنهای اسلامی و سازمانهای دانشجویان مسلمان در دانشگاهها و مراكز آموزش‌عالی خواست علیه «شیطان بزرگ و مزدور فاسدش صدام» بسیج شوند.[viii] به دنبال آن، بسیاری از اعضاء دفتر در ایام تعطیلی دانشگاهها و انقلاب فرهنگی عازم جبهه‌های جنگ شدند. دفتر تحكیم در پشتیبانی همه‌جانبه از دفاع مقدس یكی از شروط نامزدی در شورای مركزی را داشتن سابقه جبهه برای دانشجویان متقاضی تعیین كرد.
در سال ۱۳۶۱، به دنبال شهادت نوزده تن از دانشجویان دانشگاهها و مراكز آموزش‌عالی در عملیات فتح‌المبین، دفتر تحكیم وحدت با انتشار بیانیه‌ای، این شهدا را «پیشگامان حركت عظیم و پیامبرگونه انقلاب فرهنگی» معرفی كرد كه «آخرین گام خود را در این راه برداشتند و نشان دادند كه انقلاب فرهنگی چیست.»
با گشایش دریچه‌ای در روابط ایران و اروپا و آغاز مذاكراتی میان جمهوری اسلامی ایران، فرانسه، انگلیس و آلمان، دفتر تحكیم با انتشار بیانیه‌ای در نهم آبان ۱۳۶۵ این مذاكرات سیاسی را توطئه‌آمیز دانسته و به مخالفت با آن برخاست. دفتر تحكیم، كشورهای مزبور را حامیان عراق در جنگ خواند و خواستار قطع هرگونه مذاكره با هیاتهای فرانسوی، انگلیسی و آلمانی شد. این دفتر با تاكید بر ادامه جنگ با عراق و قطع رابطه با غرب توصیه كرد روابط ایران با كشورهای سرمایه‌داری، هرچه‌بیشتر كاهش یابد و یك دیپلماسی انقلابی با كنارگذاری و نابودی جریان غرب‌گرایی برقرار شود. در همین بیانیه، عربستان سعودی و كویت به خاطر دراختیارقراردادن فضای هوایی خود برای بمباران جزیره خارك توسط هواپیماهای عراقی به‌شدت محكوم شدند.[ix] دفتر تحكیم در بیانیه مفصل سیزدهم آبان ۱۳۶۵ نیز موضع امریكا در بی‌اثركردن جنگ تحمیلی را تقبیح كرد و جنگ را مساله اصلی كشور دانست.در این بیانیه، با اشاره به تلفیق مسالهٔ امریكا و جنگ و اهمیت جغرافیایی و مالی رژیمهای حامی صدام در مسالهٔ جنگ، شعار ضد ارتجاع عرب و در رأس آن عربستان و كویت به خاطر تلاش برای ایجاد «جبههٔ عرب» در مقابل «جبهه فارس» مطرح شد.
دفتر تحكیم در ششمین سال تهاجم رژیم عراق به انقلاب اسلامی،‌ تامین تسلیحات عراق از سوی دولتهای شوروی، فرانسه با پول كشورهای منطقه به ویژه شورای همكاری خلیج‌فارس را به‌شدت محكوم كرد. دفتر تحكیم تشكیل شورای همكاری خلیج‌فارس را جزء اصول سیاست امنیت خارجی امریكا برای حفظ دولتهای وابسته منطقه از طریق مقابله با حركات انقلابی توده‌های مسلمان متمایل به انقلاب اسلامی دانست و اعلام كرد این شورا تاكنون حتی یك لحظه در حمایت از صدام كوتاهی نكرده است.
دفتر تحكیم در تظاهرات سالروز سیزدهم آبان ۱۳۶۵ نیز با انتشار قطعنامه‌ای، دولتهای عربستان و كویت را شریك جنایت جنگی صدام دانست و از این دولتها خواست فضای زمینی، دریایی و هوایی خود را بر روی ماشین جنگی صدام ببندند و به آنها هشدار داد كه باید بدانند «صدام رفتنی است و نه آنها و نه امریكا و نه هیچ قدرت دیگری نمی‌تواند صدام را نجات دهد، لذا می‌بایست با قطع كمكهای مالی، سیاسی و تبلیغی خود، بیش از این صدام را یاری نكنند.» در این قطعنامه بر ادامه دفاع مقدس تا سرنگونی رژیم عراق تاكید گردید و به آل صباح و آل سعود هشدار داده شد كه «در صورت ادامه همكاری‌ها و كمكهای اقتصادی و نظامی با آنها به جرم شركت در كشتارهای جلاد بغداد با گلوله سربی مقابله خواهد شد.» دفتر تحكیم مسئولین كشور را به اتخاذ مواضع قاطع و انقلابی و پرهیز از مدارای سیاسی و پند و اندرز و اخطار محترمانه و مذاكره دعوت كرد و افزود كه رژیمهای منطقه زبان زور را بهتر از زبان دیگری می‌فهمند. دفتر تحكیم همچنین از وزارت امورخارجه خواست مواضع خود را در قبال همپیمانان امریكا (انگلیس، آلمان، فرانسه و ژاپن) مبنی بر منع گسترش روابط اقتصادی و سیاسی با دول امپریالیستی مشخص كند و از گسترش روابط با آنها بپرهیزد.[x]
در همین سال (۱۳۶۵) دفتر تحكیم وحدت به مناسبت هفته وحدت بیانیه‌ای انتشار داد و در آن از قریب‌الوقوع‌بودن استقرار جمهوری اسلامی در عراق خبر داد و از مسئولین جمهوری اسلامی خواست در مقابل سیاست فریبكارانه امریكا برای برقراری رابطه با ایران از موضع قدرت و آتشین‌ برخورد كنند.
با تشكیل سپاه محمد(ص) در زمستان ۱۳۶۵ دفتر تحكیم آمادگی خود را برای شركت در این سپاه اعلام داشت و اظهار امیدواری كرد كه سپاه محمد(ص) طومار رژیم بعثی عراق را در هم بپیچد. این دفتر، شكست سفر مك فارلین به تهران برای برقراری رابطه سیاسی با ایران را نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی دانست و تاكید كرد «ملت ایران رابطه با امریكا را نخواهد پذیرفت.»[xi]
در بهمن‌ماه ۱۳۶۵، به دنبال اعلام مواضع نماینده شوروی در سازمان ملل كه محكومیت ضمنی تداوم جنگ از سوی ایران را دربرداشت، دفتر تحكیم وحدت اطلاعیه‌ای انتشار داد كه در آن مواضع شوروی در قبال جنگ عراق علیه ایران به‌شدت محكوم گردیده و این كشور به تلاش برای بقای رژیم عراق متهم شد. این اطلاعیه با همسودانستن مواضع شوروی با امریكا، فرانسه و انگلستان تاكید كرده بود: «امروز هر گلوله‌ای كه به سینه ارتشی، سپاهی و بسیجی ما فرو می‌رود و هر بمب و موشكی كه بر سر زن و مرد و كودكی فرود می‌آید، نام شوروی را در كنار امریكا دارد.»[xii]
به دنبال بمباران دانشگاه تبریز در دی‌ماه ۱۳۶۵ و كشته‌شدن جمعی از دانشجویان، دفتر تحكیم وحدت ضمن محكوم‌كردن این گونه حملات، بر عزم راسخ دانشجویان برای تداوم مبارزه تا سقوط صدام تاكید و اعلام كرد دانشجویان مسلمان با خدا و شهدا پیمان بسته‌اند در راه حذف صدام و حزب بعث گام بردارند.[xiii]
با آغاز سال ۱۳۶۶ و ورود ناوگانهای نظامی امریكا و شوروی به خلیج‌فارس، دفتر تحكیم وحدت با اعلام آمادگی برای مقابله با حضور ناوگانهای امریكا و شوروی در خلیج‌فارس و تاكید بر ادامه جنگ تا سرنگونی رژیم صدام به برپایی تظاهرات دانشجویی سراسری دست زد. دفتر تحكیم حضور ناوگانها در خلیج‌فارس را بخشی از توطئه جهانی دانست كه برای جلوگیری از پیروزی ایران در جنگ طراحی شده است و نقطه آغاز آن را تصویب قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت دانست. به درخواست دفتر تحكیم، تظاهرات دانشجویی گسترده‌ای در هفدهم خرداد ۱۳۶۶ در سراسر كشور برگزار شد. در تهران دانشجویان به سوی نمایندگی سازمان ملل راهپیمایی كردند و به شورای امنیت سازمان ملل هشدار دادند «ملت ایران جز به سقوط صدام و حزب بعث» رضایت نخواهد داد.
در این اجتماع، دانشجویان، سازمان ملل را به خاطر اتخاذ سیاستهای بی‌طرفانه و علیه جمهوری اسلامی ایران محكوم كردند. در قطعنامه دفتر تحكیم در این تظاهرات تاكید شد حیات اسلام در گرو پیروزی جنگ می‌باشد و بر ادامه جنگ تا پیروزی تاكید شد و آمادگی دانشجویان جهت اعزام سراسری به جبهه در اول مردادماه را اعلام كرد و از اقشار مختلف مردم، به‌خصوص دانش‌آموزان و دانشجویان، خواسته شد به شركت گسترده‌تر در جبهه‌های جنگ اقدام كنند. در این قطعنامه، همچنین دانشجویان آمادگی خود را برای انجام عملیات شهادت‌طلبانه و افتخاری علیه ناوگانهای امریكایی اعلام كردند. در قطعنامه تصریح شد شوروی در دام سیاست امریكا در خلیج‌فارس افتاده است و از مسكو خواسته شد حمایت خود را از صدام قطع كند، درغیراین‌صورت تخاصمی شدید بین امت اسلامی و شوروی برقرار خواهد شد. در این قطعنامه، تصمیمات سازمان ملل به خاطر حمایت از عراق فاقد مشروعیت تلقی گردید و به شورای امنیت هشدار داده شد «راه‌حل جنگ، در سقوط تمام و كمال رژیم بعثی می‌باشد.» دفتر تحكیم حمایت كویت و كشورهای منطقه از عراق را محكوم كرد و ‌شدیدا به آنها درخصوص عواقب این حمایت‌ها هشدار داد.
در نشست سالانه دفتر در مهرماه ۱۳۶۶، تصویب شد كه كمیسیونی تحت عنوان «جنگ» به كمیسیونهای دفتر در اساسنامه اضافه شود. شرح وظایف این كمیسیون نیز تصویب شد. نام دفتر هم به اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان دانشگاهها و مراكز آموزش‌عالی‌ كشور تغییر یافت.[xiv]
دفتر تحكیم وحدت در قطعنامه راهپیمایی دانشجویان دانشگاههای تهران كه جهت تاكید بر حمایت همه‌جانبه خط امام در بیست‌وسوم بهمن ۱۳۶۶ منتشر شد، پیروزی ملت ایران در جنگ تحمیلی را در گرو اجرای خط امام دانست و به نقل از امام تاكید كرد كه باید به «منظور نیل به پیروزی در جنگ، كلیه امكانات بالقوه و بالفعل كشور بسیج و سازماندهی گردد.» با تشدید جنگ شهرها و موشك‌باران تهران توسط عراق، دفتر تحكیم وحدت با صدور اطلاعیه‌ای از مردم برای برگزاری راهپیمایی عمومی علیه «سیاست ضدخلقی شوروی» و قراردادن موشكهای دوربرد آن كشور در اختیار رژیم عراق دعوت كرد. در این اطلاعیه اعلام شد: دولت شوروی در این جنگ ثابت كرد كه دولتی ضدخلق و همسو با اهداف امپریالیستی امریكاست و... رژیم عراق را به موشكهای دوربرد تجهیز كرده است. «بلاشك هر موشكی كه از سكوهای عراق پرتاب می‌شود سیاست ضدخلقی دولت شوروی و نظام سرمایه‌داری جهان را تواما با خود حمل می‌كند.» در این اطلاعیه نیز تاكید شد كه «پایان جنگ جز با رفتن صدام و حزب بعثی عراق امكان‌پذیر نیست و هرگونه اعمال فشار مانند جنگ شهرها و یا قطعنامه تحریم تسلیحاتی علیه ایران به هیچ وجه نخواهد توانست عزم توده‌های كشور را در تداوم جنگ سست نماید.»در پی حملات امریكا به سكوهای نفتی ایران در خلیج‌فارس و انهدام آنها، دفتر تحكیم وحدت با صدور بیانیه‌ای در چهارم اردیبهشت‌ سال۱۳۶۷ با اعلام این‌كه امریكا ریشه تمامی مقاومتهای اسلامی منطقه را در تداوم انقلاب و پیروزی جنگ برای ایران دانسته است، از حركت هماهنگ و حساب‌شده امریكا با حسب نظر روسیه و دول اروپایی و كشورهای منطقه برای جلوگیری از این پیروزی خبر داد. در این اطلاعیه بار دیگر بر ادامه جنگ تا پیروزی قطعی و نهایی اسلام بر كفر تاكید شد و به مسئولین كشور هشدار داده شد تا این سخن امام كه جنگ در راس امور است، راهنمای عمل نباشد و در ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جنگ نقش تعیین‌كننده اصلی را نداشته باشد و با مسائل جنگ به‌طورمقطعی و مرحله‌ای برخورد شود عوارض ناگواری در پی خواهد داشت.
دفتر تحكیم درخواست كرد: «باید تمامی قوا و امكانات در بسیج عمومی و هماهنگ، چه در جبهه داخلی و چه در جبهه جنگ به كار گرفته شود تا جنگ را از حالت فرسایشی ــ كه خواست دشمن است ــ به یك جنگ پیروز و همراه با نابودی صدام تبدیل نماییم. این باور كه جنگ با عراق آخرین خاكریز است، تصویری نادرست است و ملت باید خود را برای یك نبرد دائمی با امریكا آماده سازد.» در نوزدهم اردیبهشت ۱۳۶۷، با بروز تحولات جدید در جنگ و بازپس‌گیری مناطق آزادشده ــ به ویژه فاو ــ توسط عراق، دفتر تحكیم وحدت با صدور بیانیه شماره یك خود با تاكید بر ضرورت جنگ همه‌جانبه یكی از شاخص‌ترین ویژگیهای خط امام و اسلام ناب محمدی را «اعتقاد و التزام عملی به اصلی‌بودن مساله جنگ تحمیلی و تداوم قاطعانه آن تا حصول پیروزی نهایی و تحقق شرایط حقه انقلاب اسلامی» دانست و استقبال از درگیری همه‌جانبه و تمام عیار با ابرقدرتها را در گرو پذیرش تمامی مخاطرات اجتناب‌ناپذیر اعلام كرد. در این بیانیه بقای كشور و نظام اسلامی و سرنوشت همه مبارزین و مستضعفین در گرو تداوم پیروزمندانه جنگ تحمیلی قلمداد شد. در بیانیه با اشاره به دخالت امریكا در جنگ به منظور تغییر معادله جنگ به نفع عراق، از تشدید جنگ شهرها، موشك‌باران مناطق مسكونی و كاربرد سلاحهای شیمیایی به عنوان «سرآغاز فصل جدیدی از اعمال فشار استكبار تا تحمیل صلح و سازش به انقلاب اسلامی» یاد شد.
تحكیم وحدت ابراز عقیده كرد: «گسترش ابعاد مقاومت و جنگ همه‌جانبه باید از موضع تهاجمی و شور انقلابی و نه از موضع انفعال و ضعف» باشد و با اشاره به تجربه هفت سال جنگ تاكید كرد «جنگ و جهاد خود مجموعه‌ای از عملیات نظامی، فرهنگی، اقتصادی و سیاستهای داخلی و خارجی است و باید در جهت ایجاد یكسانی و هماهنگی جغرافیایی جبهه و پشت جبهه ــ به‌ویژه در برنامه‌ریزیهای داخلی و خارجی ــ بر محور تكامل مراحل پیروزمند جنگ به‌عنوان یك ضرورت اجتناب‌ناپذیر تكیه كرد.»
در دوم خرداد ۱۳۶۷، به مناسبت سالگرد فتح خرمشهر، دفتر تحكیم وحدت دومین بیانیه خود را منتشر كرد و در آن به علل توفیقات ایران در جنگ از پنجم مهرماه۱۳۶۰ (شروع عملیات ثامن‌الائمه) تا بیست‌وسوم تیرماه ۱۳۶۱ (پایان عملیات بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر) را بیان كرد. مهمترین دلایل برشمرده‌شده در آنجا، عبارتند از: پایان درگیری‌های سیاسی و تكوین وحدت و انسجام نظام و دولتمردان و نهایتا جامعه به دنبال عزل بنی‌صدر، وحدت سپاه و ارتش، حضور گسترده نیروهای مردمی در جنگ و قرارگرفتن سیاست خارجی در خدمت جنگ. در این بیانیه، پیروزی در جنگ مستلزم تغییرات بنیادین در سیستم اداره كشور و جایگزینی سیستمی متناسب با پویایی و تحرك نظامی، سیاسی و اقتصادی جهت دستیابی به توان دفاعی و تهاجمی مستقل كشور می‌باشد.
با انتصاب آقای هاشمی رفسنجانی به فرماندهی كل قوا و تفویض اختیارات كامل به ایشان، دفتر تحكیم وحدت در چهاردهم خرداد ۱۳۶۷ با انتشار سومین بیانیه خود با عنوان «آغاز تغییر عمده ساختاری در مرحله سوم جنگ توسط رهبر كبیر انقلاب اسلامی» این انتساب را «سرآغاز تغییرات عمده در ساختار مدیریت و سازمان رزم كشور» دانست و این تغییر را به مثابه ایجاد «زمینه لازم جهت تحقق جنگ همه‌جانبه و ورود یكپارچه كشور به مرحله چهارم جنگ» اعلام كرد. در این بیانیه، اصلی‌ترین وظیفه فرماندهی قوای مسلح و ستاد كل فرماندهی‌ ترسیم دورنما و تدوین استراتژی كلی كشور می‌باشد. در بیانیه با اشاره به تكوین تدریجی توطئه‌های همه‌جانبه برای تحمیل قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل به جمهوری اسلامی ایران، جنگ همه‌جانبه پاسخی علیه این توطئه‌ها دانسته شد، و درباره آن آمده است: جنگ همه‌جانبه یعنی طراحی سیستم و نظامی كه امر جنگ در راس امور و مساله اصلی آن باشد. استفاده از فضا و شرایط مناسب جنگی در حل معضلات اساسی كشور، تدوین استراتژی كلی كشور بر مبنای اصالت تداوم مبارزه و راه‌حل نظامی جنگ به مثابه متكاملترین شكل آن، بسیج كلیه نیروها و امكانات بخشهای دولتی و خصوصی، قطع امید از جهانخواران و تكیه بر توده‌های میلیونی، تحقق عینی و واقعی ارتش بیست‌میلیونی و تهاجمی بی‌وقفه و سیصدوشصت‌وپنج‌روزه به دشمن در تمام جبهه‌ها، تقسیم عادلانه كمبودها و تدوین استراتژی روشن اقتصادی، تمركز تمامی امكانات و نیروها جهت حل اساسی مشكل سلاح، نان و دارو در جنگ، آماده‌سازی ملی كشور جهت پذیرش خطرات آن و درگیری تمام عیار با امریكا، توسعه اقتصادی كشور را نظامی نموده است.
به دنبال عملیات بیت‌المقدس، دفتر تحكیم در بیست‌وچهارم خرداد ۱۳۶۷ اطلاعیه‌ای صادر كرد و با اشاره به‌‌این عملیات، آن را طلیعه و آغاز مرحله نوین جنگ برای سقوط قطعی رژیم حاكم بر عراق و تحقق شرایط حقه جمهوری اسلامی در دفاع مقدس اعلام كرد. در این اطلاعیه، تلاش جهت تحقق شرایط ایران از طریق مذاكره با قدرتهای بزرگ و یا توسل به سازمانهای بین‌المللی بیهوده و عبث دانسته شده و تاكید گردیده است كه اصالت‌دادن به راه‌حلهای سیاسی، اصولی و صحیح نخواهد بود. در این بیانیه تنها راه، بسیج توان مردم و آغاز تهاجمات بی‌وقفه و فراگیر اعلام گردید. در خرداد ۱۳۶۷ نیز دفتر تحكیم وحدت با صدور بیانیه‌ای برای تحقق شعار جنگ همه‌‌جانبه و تمام عیار، ترسیم دقیق استراتژی نظامی ــ سیاسی و ایجاد تغییرات بنیادین در سیستم اداره كشور را برای تداوم پیروزمندانه جنگ ضروری دانست. در این بیانیه ضمن تقسیم‌بندی روند جنگ از آغاز تاكنون به سه مرحله تهاجم عراق، پیروزیهای بزرگ ایران و مرحله فرازونشیب جنگ، «تحقق شرایط حقه جمهوری اسلامی در جنگ تحمیلی، مستلزم دستیابی به عوامل تعیین‌كننده نظامی و سیاسی و گزینش و ترسیم استراتژی كلی كشور جهت حصول پیروزی قاطع نظامی در جنگ تحمیلی و جهاد مقدس اسلامی» اعلام شد.دفتر تحكیم به مسئولین تاكید كرد كه آغاز مرحله چهارم جنگ ــ یعنی به‌راه‌انداختن جنگ همه‌جانبه‌ای كه مرحله شكست قطعی دشمن و تحقق پیروزیهای نهایی و احقاق حقوق حقه جمهوری اسلامی در جنگ تحمیلی است ــ مستلزم ایجاد تغییرات بنیادی در سیستم فعلی اداره كشور و جایگزینی سیستمی متناسب با پویایی و تحرك نظامی، سیاسی و اقتصادی این مرحله، جهت دستیابی به توان دفاعی و تهاجمی مستقل كشور می‌باشد. این تحول جز با ترسیم دقیق استراتژی كلی نظامی، سیاسی، اقتصادی در راستای تداوم پیروزمندانه جنگ و حركت به سمت تحقق شعار اصول جنگ همه‌جانبه با تهاجم فراگیر و دستیابی به ضمانتهای لازم جهت تعادل این سیستم مطلوب و هماهنگی آن با آرمانهای متعادل انقلاب اسلامی، به وقوع نخواهد پیوست. دفتر تحكیم از مردم خواست برای حصول به پیروزی در جنگ همه‌جانبه، آمادگی خود را در تمام وجوه حفظ كنند و برای تحقق این سخن امام كه «تب جنگ در كشور ما جز به سقوط صدام فرو نخواهد نشست» همه توان خود را سازمان داده و نظارت خویش را بر تحقق جنگ همه‌جانبه اعمال نمایند.
در سیزدهم تیر ۱۳۶۷ نیز دفتر تحكیم با انتشار بیانیه‌ای بار دیگر بر جنگ همه‌جانبه تاكید كرد و با اشاره به اقدامات امریكا علیه جمهوری اسلامی ایران، با تاكید بر این‌كه جنگ فقط در جبهه‌های مرزی جریان ندارد بلكه در جبهه‌های اقتصادی، سیاسی و دیپلماسی و تبلیغاتی هم جریان دارد، اعلام كرد: «به منظور دستیابی به پیروزی قاطع نظامی و برای تحقق جنگ همه‌جانبه و نبرد فراگیر، باید نظام لشكری و كشوری را بر اساس برنامه‌ای مشخص به كار گیریم و پایه‌های نبردی بی‌امان و بی‌وقفه و درازمدت را پی‌ریزی نماییم.» دفتر تحكیم، پیروزی در جبهه‌های نبرد و رویارویی با استكبار را در گروه سهیم‌بودن كلیه امكانات مادی و اقتصادی كشور و سهیم‌بودن اقشار گوناگون ملت و ترسیم و تعیین استراتژی كلی جنگ همه‌جانبه میسر می‌دانست.
با پذیرش قطعنامه ۵۹۸، دفتر تحكیم وحدت با انتشار بیانیه‌هایی به مناسبت آغاز سال نو ۱۳۶۸، به تشریح علل وقوع این حادثه پرداخت و توطئه‌های امریكا و قدرتهای جهانی برای تحمیل صلح به ایران ازیك‌طرف، وعده و وعید پنهان و یا آشكار از طریق دبیركل سازمان ملل ازطرف‌دیگر و نیز ضعف روحی و خستگی برخی مسئولین از ادامه مبارزه، به‌خصوص تكیه بر محاسبات مادی موازنه قوا، كاهش توكل بر خدا، غفلت از نصرت خداوند بر بندگانش، میل آنان به پذیرش قطعنامه و به‌سرانجام‌رساندن كار جنگ در پای میز مذاكره از جمله علل این مساله ذكر كرد. در این بیانیه با اشاره به تاكیدات مكرر امام(ره) بر ضرورت تداوم جنگ و پیروزی كارساز، اتفاق جبهه كفر و نیز سستی و تردید مسئولین در ادامه جنگ، از عوامل اصلی پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و قبول آتش‌بس و استقرار آن در جنگ ایران و عراق دانسته شده‌اند.[xv]

پی‌نوشت‌ها
[i]ــ ماهنامه بیان، «نشستی با اعضای شورای مركزی دفتر تحكیم وحدت»، شماره ۱۳، مهر و آبان ۱۳۷۰، ص۱۰؛ هاشمی رفسنجانی،عبور از بحران، كارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چ هشتم، ۱۳۷۸، ص۳۵۱
[ii]ــ سیدمحسن صالح،روایت دگردیسی: بازخوانی گفتمان دفتر تحكیم وحدت در دو دهه گذشته (۱۳۸۰ــ ۱۳۶۰)، قم، انتشارات وثوق، چ اول، ۱۳۸۰ ص۵؛ معصومه ابتكار، تسخیر؛ اولین روایت مكتوب از درون سفارت تسخیرشده امریكا در تهران، تهران، انتشارات اطلاعات، چ اول،۱۳۷۹، صص۳۳۸ــ۳۳۷؛ مركز مدارك فرهنگی انقلاب اسلامی،صحیفه نور؛ مجموعه رهنمودهای امام خمینی، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، ج۹ ،چ اول، بهمن ۱۳۶۱. صص۱۷۸ و ۱۸۶
[iii]ــ همشهری ماه، «سلام! آقای خوئینی‌ها»، شماره ۹، آذر ۱۳۸۰، ص۱۲
[iv]ــ مرامنامه دفتر تحكیم وحدت انجمنهای اسلامی دانشجویان دانشگاهها و سایر مراكز آموزش‌عالی كشور، تهران، انتشارات دفتر تحكیم وحدت، بی‌تا، صص۱۴ــ۱۳؛ ماهنامه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بیان، صص۱۴ــ۱۳؛ سیدمحسن صالح، همان، صص۱۶۰ــ۱۵۶؛ جمعی از نویسندگان، آشنایی با گروهها و جریانهای سیاسی، تهران، نشر كوثر، چ اول، بهمن ۱۳۷۹، صص۱۸ــ۱۳
[v]ــ مهدی بازرگان، انقلاب در دو حركت، تهران، نویسنده و ناشر مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۶۳، صص۱۰۶ و ۱۰۹
[vi]ــ ماهنامه بیان، همان، ص۱۳
[vii]ــ دفتر تحكیم وحدت، نشریه وحدت، ش.۹، شهریور۱۳۶۰ ، صص۱ و ۱۶
[viii]ــ روزنامه اطلاعات، ۱۲/۷/۱۳۵۷، ص۲
[ix]ــ نشریه خبرگزاری جمهوری اسلامی، ش۲۲۶، صص۲۲ــ۲۰
[x]ــ بیانیه دفتر تحكیم وحدت ۱۳/۸/۱۳۶۵؛ روزنامه ابرار، ۱۳/۸/۱۳۶۵، ص۲؛ روزنامه كیهان، ۱۴/۸/، ۱۳۶۵.
[xi]ــ روزنامه اطلاعات، ۹/۱۰/۱۳۶۵
[xii]ــ روزنامه كیهان، ۲۵/۱۰/۱۳۶۵، ص۲
[xiii]ــ روزنامه جمهوری اسلامی، ۳۰/۱۰/۱۳۶۵، ص۵
[xiv]ــ انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران، ص۱۸
[xv]ــ بیانیه تفصیلی اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان سراسر كشور، به مناسب آغاز سال نو۱۳۶۸، ۷/۱/۱۳۶۸، ص۱و۲
علی نجان

منبع : ماهنامه زمانه