ضدعفونی سیست آرتمیا و چگونگی آماده سازی آن

یکی از مسایل و مشکلات اصلی در آغاز پرورش لارو ماهیان دریایی و میگو ، ابتلای لارو ماهیان و میگو به عفونتهای میکروبی می باشد. غذای زنده یکی از راههای مهم انتقال عوامل بیماری زا است که می بایست دقت کافی در خصوص نحوه استفاده از آنها اعمال گردد .لذا با توجه به مصرف روز افزون سیست آرتمیا واهمیت این غذا در پرورش لاروی انواع آبزیان ضروری است برای جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا از این طریق به سیستم پرورش لاروها تدابیری علمی بکار گرفته شود. در این خصوص نیز ذکر یک تجربه برای آگاهی خوانندگان مفید خواهد بود، در طی سالهای ۱۳۷۶-۱۳۷۷ آلودگی در مراکز تکثیر یکی از استانها مشاهده شد که باعث مرگ و میر پست لارو ها شد. در نهایت در یک جلسه علمی با حضور اساتید داخلی و خارجی به این نتیجه رسیدند که در پوسته خارجی کلیه سیستها آلودگیهای مختلفی وجود دارد که در شرایط مساعد رشد نموده و عامل بیماری خواهد شد و تنها راهکار علمی نیز برای حذف این مشکل، ضد عفونی و کپسول زدایی سیست ها می باشد. در صنعت آبزی پروری سیست آرتمیا قبل از استفاده به روشهای مختلف ضد عفونی است. در این مقاله سعی شده است علاوه بر تشریح روشهای ضد عفونی به نحوه آماده سازی آن نیز پرداخته شود.
● روشهای ضدعفونی:
پوسته سیست آرتمیا ممکن است بوسیله باکتری ها ، قارچ ها ،و سایر مواد زاید آلوده شده باشند. برای حذف مناسب کلیه آلودگیها می توان از مواد زیر استفاده نمود:
۱- ضد عفونی با هیپو کلریت سدیم (Naocl)
۲- ضد عفونی با هیپو کلریت کلسیم(Ca(ocl)۲ )
۳- ضدعفونی با کلر خالص(کلر استخری)

۱- ضد عفونی به این شیوه دارای مراحل ذیل می باشد:
۱-۱- آماده سازی محلول ۲۰۰ قسمت در هزار
۱-۲- آبگیری سیست ها به مدت ۳۰ دقیقه با تراکم ۵۰ گرم درلیتر
۱-۳- شستشوی کامل سیست با استفاده از آب شیرین یا آب شور کمتر از ۱۰۰ قسمت در هزار و توری ۱۰۰ میکرون
۱-۴- تفریخ سیست
لازم به ذکر است ضدعفونی به این شیوه کلیه عوامل بیماری زای موجود در پوسته سیست را از بین نبرده و در صورتی که در شرایط حرارتی مناسب قرار گیرند ،اندک باکتریهای باقیمانده در پوسته خارجی سیست دوباره رشد نموده و سطح بیماری زا افزایش می یابد، پیشنهاد می شود برای ضدعفونی کامل از تکنیک کپسول زدایی سیستها استفاده شود.در این شیوه می توان از سه ماده هیپوکلریت کلسیم، سدیم و کلر خالص استفاده نمود .
مراحل کپسول زدایی سیست با استفاده از هیپوکلریت سدیم وکلسیم :
● مرحله آبگیری:
سیستها را با قرار دادن در آب (کمتر از ۱۰۰گرم در لیتر)به مدت ۱ ساعت ،با هوادهی و در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد ، آبگیری نماید.
● مرحله کپسول زدایی :
سیست ها را با توری ۱۰۰ میکرون جمع آوری و پس از شستشو به محلول کپسول زدا انتقال دهید.
محلول کپسول زدا از آب ، هیپوکلریت سدیم یا کلسیم و سود تشکیل شده است .برای تهیه محلول کپسول زدا مراحل ذیل را رعایت نماید:
- نیم گرم ماده فعال Ocl منفی برای هرگرم سیست خشک در نظر گرفته شود.
- برای تنظیم PH (حدود ۱۰):
▪ زمانیکه از هیپوکلریت سدیم به عنوان ماده کپسول زدااستفاده میکنید از ماده NaoH به میزان ۱۵/. گرم.استفاده نماید.(البته شما می توانید از ۳۳/. سود ۴۰ درصد به ازای هر گرم سیست استفاده نماید)
▪ زمانیکه از پودر سفید کننده (هیپوکلریت کلسیم)بعنوان ماده کپسول زدا استفاده می کنید .از ۶۷/. گرم Naco۳ با ۴/. گرم Cao استفاده نماید.
- برای هر گرم سیست خشک ۱۴ میلی لیتر محلول کپسول زدا تهیه کنید
- با توجه به گرمازا بودن واکنش ، پیشنهاد می شود برای جلوگیری از افزایش حرارت و مرگ جنین ،از یخ یا حمام آب سرد برای کنترل دما استفاده شود.
- مدت زمان کپسول زدایی سیست ۵-۱۵ دقیقه طول خواهد کشید. براساس تجربه در مراکز تکثیر میگو در بوشهر ، مدت زمان برای سیست ارومیه ۱.۵ دقیقه و برای سیست پرورشی ۳ دقیقه بدست آمده است .لذا پیشنهاد می شود برای سیست های مختلف با استفاده از نمونه برداری و لوپ زمان دقیق بدست آید .در صورتی که زمان بیشتری در محلول کپسول زدا قرار گیرد ، جنین خواهد مرد.
● مرحله شستشو:
وقتی سیستها خاکستری و(درصورت استفاده از پودر سفید کننده) یا نارنجی (در صورت استفاده از هیپوکلریت ) شدند ویا با استفاده از لوپ ،حل شدن لایه خارجی سیست به اثبات رسید ، سیست های کپسول زدایی شده با استفاده از توری ۱۰۰ میکرون بصورت غوطه ور درآب بطور کامل شسته می شود ،بطوریکه بوی کلر احساس نگردد.
● مرحله غیر فعال سازی:
برای حذف کلر احتمالی در سیستهای کپسول زدایی شده ، می بایست از تیوسولفات سدیم ۱/. درصد ویا از Hcl ۱/. نرمال استفاده شود،سیست کپسول زدایی شده در محلول تیوسولفات ویا Hclبه مدت ۱ دقیقه غوطه ور شود. برای تست کلر می توان از KI ونشاسته می توان استفاده نمود
▪ سیست کپسول زدایی شده را می توان یا بلافاصله تفریخ نمود و یا در یخچال برای ۲۴ ساعت نگهداری نمود . البته می توان پس از دهیدراسیون در آب نمک اشباع برای مدت طولانی تر نگهداری نمود (گالری تصاویر).
● کپسول زدایی با کلر:
برای کپسول زدایی سیست ها ی هیدراته می توان علاوه بر مواد اشاره شده ، از کلر خشک استخری نیز استفاده نمود. در این شیوه از کربنات سدیم برای حفظ PH در سطح ۱۰ استفاده می شود.پیشنهاد می شود ابتدا آب را به دو بخش تقسیم نمایید و در بخش اول ۶۸/. گرم کربنات سدیم را در۵/۱۳ میلی لیتر آب حل نمایید و در بخش دوم نیز کلر را حل نمایید ( بدلیل گرمازا بودن فعل و انفعالات از حمام سرد برای کاهش دما استفاده کنید). پس از مخلوط نمودن این دو محلول ،کپسول زدایی را انجام دهید .رنگ محلول کپسول زدا در پایان عملیات از قهوه ای تیره – خاکستری به نارنجی روشن تبدیل می شود . مدت زمان انجام این عمل حدود ۲-۴ دقیقه خواهد (پیشنهاد می شود برای سیستهای مختلف و شرایط موجود در کارگاه این زمان دقیقاٌ بدست آید ). سیستهای کپسول زدایی شده را با توری ۱۰۰ میکرون برداشت نموده و با آب شیرین و یا با آب شور (کمتر از ۱۰۰ قسمت در هزار) شستشو نمایید به نحوی که در پایان شستشو هیچ بوی کلری احساس نگردد برای حذف کلر احتمالی باقی مانده از تیوسولفات سدیم یك دهم درصد یا اسید استیک یك دهم نرمال استفاده نمایید. سپس با آب بشویید. در پایان می توانید بلافاصله سیستهای کپسول زدایی شده را تفریخ نمایید و یا نگهداری نمایید.
● منابع مورد استفاده:
۱- شعاع حسنی ،امیر،۱۳۷۸،کاربرد سیست آرتمیا در آبزی پروری،مجله آبزی پروری،سال هفتم، شماره های ۲۷و۲۸
۲- شعاع حسنی ،امیر ،جعفری،مهشید،۱۳۸۱، آرتمیا کاربرد آن در آبزی پروری ، جلد اول، صفحه ۶۶-۷۵
۳- www.liverocksurvey.com سال ۲۰۰۵


تهیه كننده: امیر شعاع حسنی – كارشناس مسئول تولید غذای زنده

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران