پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا
تهران باز هم مترو می خواهد
همچنانكه وقتی ماشین دودیها وارد جامعه شهری مان شدند، ادبیاتمان تغییر كرد، بعدها اتوبوسهای دو طبقه این نقش را بر عهده گرفتند و حالا مترو...
مترو، حداقل روزی یك میلیون نفر را در سطح پایتخت جابه جا میكند. حالا دیگر فاصله بالا شهر و پایین شهر نهایتا ۲۵ دقیقه شده و پایین شهریها و بالا شهریها هر روز همدیگر را در دالان های تاریك زیرزمین ملاقات می كنند.
اصطلاحات جدید و حرفهای بامزه به سرعت برق در چهارگوشه این شهر بی در و پیكر منتشر میشود و از همه مهمتر فشار؛ فشاری كه زبان مسافران را باز میكند و خلاقیت ذهنیشان را به نهایت میرساند.
ما به همان اندازه كه در این دالانهای لیز انسانهای متمدنی میشویم؛ سیگار نمیكشیم و از خط قرمز لبه سكو عبور نمیكنیم به همان اندازه هم...
كارشناسان مسائل اجتماعی اعتقاد دارند مترو به دلیل ظرفیت بالایی كه در حمل و نقل افراد سطح شهر دارد و از سوی دیگر كمبودهایی كه این ظرفیت را از جنبههای مثبت خود دور میكند، میتواند تاثیری آرام و عمیق بر رفتار اجتماعی مردم و نوع ادبیاتشان در مراودات روزانه از خود بر جای بگذارد. سید محمد حسن توكلی كارشناس مسائل اجتماعی در این باره میگوید:« در هر كشوری مترو یك ظرفیت بالقوه برای تغییر نگرشها و رفتار مردم به حساب میآید. تقویت فرهنگ مطالعه، تقویت رفتار آرام و خالی از استرس و... مواردی هستند كه از طریق مترو در كشورهای مختلف آزمایش شده و نتیجه نیز داده است. در برخی كشورها چون امكان مطالعه روزنامه با ورقهای بزرگ وجود ندارد قطع روزنامههای مترو كوچكتر میشود تا افراد بدون مزاحمت برای بغل دستی بتوانند مطالعه كنند. این رفتارها ناخودآگاه انگیزه احترام را تقویت میكند و حتی اگر مترو شلوغ هم باشد باز نمیتوان به این بهانه آسایش دیگران را به هم ریخت.» از سوی دیگر وقتی مترو شلوغ میشود افراد باید بیشتر رعایت حال هم را بكنند. در حال حاضر متروی ژاپن بسیار شلوغ تر از متروی ماست و آنجا هم مردم مجبورند فشار را تحمل كنند اما به قانون جایگاه سالمندان و معلولین هم احترام میگذارند.
● اتفاقات مترو
اما در راستای تكریم مسافرین حدود دو ماه است كه قیمت بلیت مترو براساس مسافت تعیین میشود: براساس این طرح بلیتهای تك نفره حذف و كارت هوشمند مغناطیسی با قیمتهای متفاوت جایگزین شد كه خود در عادلانه كردن قیمت استفاده از مترو تاثیر مستقیم دارد.
اعتبار كارت های هوشمند براساس مسافت طی شده مسافر تعیین میشود: در این راستا كارت هوشمند تنها براساس مسافت معتبر باشد. معاونت پشتیبانی شركت مترو در این زمینه میگوید: «در صورتی كه شهروندان مسافت بیشتری را نسبت به مبلغ پرداخت شده طی كرده باشند باید مبلغ اضافی را بپردازند.» (از چك كردن بلیت افراد در زمان پیاده شدن آنها هیچ خبری نیست! بنابراین افرادی كه از كارت هوشمند مبلغ دار استفاده می كنند، معلوم نیست چه مسافتی را طی كرده اند تا بر همان اساس مبلغ كسر شده از كارتشان تعیین شود)
خطوط جدید تا سال ۱۳۹۰ به بهره برداری كامل میرسند: براساس این سیاست قرار شده است هزینههای عمرانی مترو نیز صرف توسعه خطوط و ایستگاهها شود. معاون پشتیبانی شركت مترو در این زمینه میگوید : براساس مصوبه شورای شهر تهران ظرف ۶ سال آینده حدود ۷۰ كیلومتر خط جدید به مترو تهران اضافه میشود كه این خطوط عبارت از خط ۳ به طول ۳۷ كیلومتر از ازگل (شمال شرق) تا اسلام شهر (جنوب غرب) تهران، خط ۴ به طول ۲۰ كیلومتر از شهرك اكباتان (غرب تهران) تا میدان شهید كلاهدوز، یك خط از میرداماد تا میدان تجریش به طول ۸ كیلومتر و توسعه خط ۲ مترو از ایستگاه دردشت تا پایانه جدید شرق هستند.
افزایش و توسعه خطوط متروی تهران میتواند علاوه بر كاهش بار ترافیكی سطح شهر و پایین آمدن میزان آلودگی هوا به خلوت شدن خود مترو نیز كمك كند.
میزان سرقت و تكدی گری در مترو كاهش یافته است: یكی از مسئولین متروی تهران با اعلام این خبر میگوید: «از یك سو نمیتوان مانع ورود افراد در ایستگاههای مترو به صرف اینكه دارای لباس مندرس هستند شد و احترام به آنها به عنوان مشتری حایز اهمیت و همچنین تشخیص فرد متكدی نیز بسیار مشكل است. از دیگر سو هرگونه كسب و كار و تكدی در خطوط مترو ممنوع است، بنابراین برای رفع این مشكل با همكاری سایر دستگاهها بویژه نیروی انتظامی تلاش میكنیم تا از حضور این دسته از افراد در داخل قطارها جلوگیری كنیم.» وی با تاكید بر اینكه شهروندان نباید نسبت به حضور متكدیان در ایستگاهها و داخل قطارها بی تفاوت باشند، میگوید: با هماهنگیهای انجام شده از میزان سرقت و تكدیگری در ایستگاهها و قطارها كاهش یافت اما به دلیل ازدحام جمعیت همچنان مشكل باقی است و برای رفع آن نیازمند همكاری شهروندان و دستگاههای مربوطه هستیم.
با این همه هنوز انتظارها از مترو به عنوان یك فضای جدید شهری بالاست و در صورت عدم برنامهریزی صحیح این فضا میتواند تاثیری منفی بر رفتار، گفتار، منش و حتی بینش مردم داشته باشد.
بسیاری از كارشناسان مسائل فرهنگی میگویند از ظرفیت بالای مترو میتوان علاوه بر تعدیل رفتارهای اجتماعی و فرهنگی بطور خاص برای از بین بردن برخی آفات در این زمینه استفاده كرد كه بحران مخاطب در حوزه كتابخوانی یكی از این موارد است. نصرت كاملی كارشناس مسائل فرهنگی میگوید: «مردم، به هر دلیل علاقهیی به مطالعه ندارند یا ناچارا نمیتوانند كتاب و روزنامه را به عنوان یك كالای فرهنگی در سبد خانوار قرار دهند. بخشی كه به اقتصاد و تنگناهای مالی برمیگردد هیچ، اما بخشی از موضوع به عادات مردم بستگی دارد كه این قسمت را معمولا با برنامهریزی و فرهنگسازی میتوان حل كرد. در این میان مترو یك ظرفیت بالقوه محسوب میشود كه از آن برای رفع چنین معضلی می توان بهره برد حتی در كشوری مثل فرانسه هم برنامهیی نظیر این اجرا شده و هنوز هم ادامه دارد یعنی عادت دادن مردم به مطالعه از طریق مترو.»
به هرحال همانگونه كه كارشناسان مختلف اعتقاد دارند و بدان اشاره نیز شد مترو فضایی تاثیرگذار بر فرهنگ عمومی مردم محسوب میشود كه اگر برای كنترل آن برنامهیی وجود نداشته باشد هر لحظه امكان دارد جنبه های منفی بروز پیدا كرده و در شكل وسیعی منتشر شود. چنانچه كاملی در همین زمینه میافزاید: «بطور كلی وسایل نقلیه در هر كشوری بسیار مهم تلقی میشوند و میتوان گفت تشكلها و اتحادیههایی همچون كامیون داران، تاكسی داران و... نیز همیشه از قویترین و تاثیرگذارترین تشكلها بودهاند. بنابراین مترو نیز به خودی خود یك امكان قوی و غنی محسوب میشود كه از آن میتوان برای تصحیح رفتار، تغییر باورها و نگرش عمومی استفاده كرد اما اگر غیر از این باشد خود این امكان به سویی كشیده میشود كه فرهنگ خاص خودش را بر ما تحمیل میكند.»
محرم نجاتی شهروند تهرانی كه روزانه دو بار از مترو استفاده میكند، میگوید: «به نظر من باید مسئولین مترو كمی جدیتر در بعد فرهنگی كار كنند. من خودم روزی دو بار از مترو استفاده می كنم، یك بار صبح زود و یك بار شب هنگام برگشت از سر كار. معمولا افرادی هم كه مثل من شب هنگام از سر كار بر می گردند بسیار خسته هستند و اگر دقت كرده باشید در این ساعات اكثر مردم داخل واگنها چرت میزنند اما به یكباره میبینید كه چند نفر وارد میشوند و با الفاظ ركیك شروع میكنند بلند بلند حرف زدن. انگار وسط بیابان گیر كرده باشند و قاعدتا اعصاب همه را به هم میریزند. روزهایی كه یك بازی حساس فوتبال تمام میشود مترو سوار شدن نوعی فاجعه است انگار داخل استادیوم باشی. چند وقت پیش بعد از بازی استقلال و پیروزی عدهیی با پرچم قرمز و آبی ریختند داخل مترو به قول معروف برای همدیگر كری میخواندند و هر كدام میخواستند روی دیگری را كم كنند. غافل از اینكه بقیه مردم از سر كار بر میگردند، خسته اند و اعصاب درستی ندارند. تذكر دادن هم كار را بدتر میكند یا به دعوا میكشد یا به تمسخر و ناسزا گفتن و... باور كنید بعضی از روزها قبل از سوار شدن به مترو با وجود كار سنگین اصلا احساس خستگی نمی كنم اما ۱۴ دقیقهیی كه داخل مترو هستم خستگی دنیا به سرم میریزد.»داراب كرامتی شهروند دیگری كه روزانه از مترو استفاده میكند بیان میكند: «یكی از ارزانترین نعمتهایی كه تقریبا به صورت رایگان در این مملكت وجود دارد و قدرش را هم نمیدانیم آب است، بعد هم صابون های ارزان قیمت معطر و شوینده ها اما متاسفانه بعضیها طرز استفاده از این نعمت ارزان خدادادی را نمی دانند و گویا هفتهیی یك بار هم به حمام نمیروند. این افراد كه به نظافتشان اهمیت نمیدهند وقتی در آن شلوغی به مترو میآیند باعث آزار دیگران میشوند.» یكی از كارهای خوبی كه مترو انجام داد همین فروشگاههای عطرفروشی است كه تقریبا در بیشتر ایستگاهها وجود دارد كه به نظر من باید جدیتر روی آن كار شود. افراد وقتی وارد اماكن عمومی میشوند باید با وسواس نسبت به نظافت خود حساسیت نشان دهند كه مترو میتواند با یك فرهنگ سازی، ابلاغ پیام از طریق بلندگو، نوشته و... این رفتار را تصحیح كند و البته تصحیح این رفتار میتواند در كل جامعه خود را نشان دهد.
● مسافران آویزان، مترو را كند میكنند
مترو میایستد و مسافران هجوم میآورند برای قاپیدن صندلی ها. چند نفری كه آویزان شدهاند به درهای مترو سوار میشوند و با كمك مامور ایستگاه درها بسته میشود. با صدای كشدار ترمز قطار در تونل میایستد. چراغهای مترو خاموش میشود و چراغ موبایلها به كمك مسافران میآید. هركس حدسی میزند.
مسافران دایمی مترو تاخیرهای گاه و بیگاه مترو را بارها تجربه كردهاند. خواه این تاخیرها توقف قطاری با چراغهای خاموش در یكی از تونلهای تاریك باشد یا معطل ماندن واگنهایی پر از مسافر در یكی از ایستگاهها.
بطور معمول در چنین مواقعی قطع برق، مشكلات فنی قطارها و تعداد زیاد مسافران یكی از علتهایی است كه در هنگام بروز چنین مشكلاتی از آنها نام برده میشود. عمر مفید هر یك از قطارهایی كه در تهران و حومه مورد استفاده قرار میگیرند ۴۰ سال و ظرفیت هر یك از آنها ۱۴۰۴ نفر است، در حالیكه در هر سفر ۲ هزار مسافر از این قطارها استفاده میكنند. به نظر میرسد، استفاده بیش از ظرفیت از این قطارها، عمر آنها را كوتاهتر كرده و تاخیرهای این خطوط را روز به روز افزایش دهد، اما مسئولان مترو، خود اعتقاد دیگری دارند. آنها بر این باورند كه علت اصلی تاخیر در حركت مترو خود مردم هستند و تاخیرهای مكرر قطارها به هیچ وجه مشكل برای فرسودگی واگنها نیست.
مهندس «بهرام عبابافی» معاون بهره برداری مترو میگوید: «عامل ۹۰ درصد تاخیرها همكاری نكردن مسافران است نه فرسودگی واگنها. زیرا مسافران در ساعات «پیك» مانع بسته شدن درها شده و با آویزان شدن از درها اجازه حركت به قطار را نمیدهند.»
«هر روز صبح در خطوط یك و دوی مترو ۲۰ قطار حركت میكنند و یك مدار بسته را طی میكنند. مترو مثل اتوبوس یا سواری نیست كه در صورت توقف خودروی جلویی با سبقت گرفتن از آن مسیر خود را ادامه دهد. بنابراین توقف یك قطار موجب تاخیر در حركت سایر قطارها نیز میشود.»
عبابافی میافزاید: «در هر ایستگاه یك نفر مامور وجود دارد كه وظیفه رسیدگی به بزهكاریهای احتمالی را دارد. این یك نفر چطور میتواند ۲۸ در قطار را كنترل كند؟ مسافران خود برای حركت سریع مترو باید همكاری كنند. من نیز قبول دارم كه تعداد خطوط و واگنها كم است. اما تمام امكانات ما در همین حد است. هر قطار فقط ۲۵ ثانیه باید در ایستگاه معطل شود نه پنج دقیقه.»
● هر دو دقیقه یك مترو حركت خواهد كرد
روزانه ۱۳ میلیون مسافر در شهر تهران جابهجا میشوند كه تنها یك میلیون نفر از این تعداد از خطوط مترو استفاده میكنند. در حالی كه به نظر كارشناسان یكی از راهحلهای اساسی مشكل ترافیك پایتخت و كاهش آلودگی هوا توسعه خطوط مترو است.
معاون بهرهبرداری میگوید: «امسال ۱۵ قطار جدید برای اضافه شدن به قطارهای فعلی خریداری شده و از اول دی، فاصله زمانی حركت قطارهای درون شهری از ۶ به ۴ دقیقه كاهش مییابد. حتی اگر فاصله زمانی به دو دقیقه هم كاهش پیدا كند باز هم مشكل ترافیك و تاخیر در مترو ادامه دارد. زیرا بالا رفتن ظرفیت و كاهش فاصله زمانی، مردم بیشتری مطلع شده و به مسافران دایمی مترو اضافه میشوند. تنها راهحل این مشكل گسترش خطوط مترو است.»
● پول نداریم
سال گذشته ۷ میلیارد تومان توسط دولت برای گسترش خطوط مترو در اختیار شهرداری تهران قرار گرفت. در حالی كه امسال با وجود درخواست ۱۷ میلیاردی برای گسترش خطوط، هیات دولت جدید فقط با ۵ میلیارد تومان آن موافقت كرد. در حالی كه براساس اعلام شركت مترو این شركت با ۱۸ میلیارد تومان كسری بودجه مواجه است.
عبابافی معتقد است: «مشكل اصلی گسترش مترو كمبود منابع مالی است. تهران نیاز به حداقل ۸ خط مترو دارد. در حالی كه فقط دو خط آن فعال شده است. شركت مترو برای ایجاد یك خط جدید حداقل ۱ میلیارد دلار اعتبار نیاز دارد.»
هرچند فرهنگ پایین برخی از مسافران و تعداد زیاد استفاده كنندگان از خطوط مترو را میتوان دلیل عمده تاخیرهای مترو عنوان كرد، اما انتظار رفتار معقول از مسافرانی كه برای فرار از آلودگی هوا به خطوط مترو پناه آوردهاند و مترو را به عنوان نزدیكترین راه برای رسیدن به مقصد انتخاب كردهاند، انتظار درستی نباشد.
مسافرانی كه خسته از كار روزانه و شلوغی و تاخیرهای مترو، حقوق شهروندی و فرهنگ متروسواری را فراموش كرده و برای رسیدن هرچه زودتر به خانه، خود را به داخل یكی از واگنها میاندازند.
سمیه صیادیفر
منبع : روزنامه اعتماد
همچنین مشاهده کنید