صنعت نفت ایران

ایران چهارمین تولیدكننده بزرگ نفت خام، هشتمین تولید كننده گاز طبیعی و چهارمین صادركننده بزرگ نفت خام و محصولات نفتی در سطح جهان است و همواره نقشی مهم در بازار جهانی انرژی بر عهده دارد. آژانس بین المللی انرژی كه بازوی تحقیقات انرژی سازمان توسعه و همكاری اقتصادی و یكی از مهم ترین نهادهای بین المللی در زمینه انرژی محسوب می شود، در گزارش زیر به بررسی بخش های نفت و گاز ایران طی سه دهه آینده پرداخته است.
ایران با سرمایه گذاری كافی، هم برای افزایش ظرفیت حوزه های موجود و هم برای توسعه حوزه های جدید كه ظرفیت آنها طی سه دهه آینده به ۸/۲میلیون بشكه در روز خواهد رسید، می تواند تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت تولید نفت خام خود را به ۸/۶ میلیون بشكه در روز افزایش دهد.
این در حالی است كه پیش بینی می شود ایران طی دو دهه آینده بیش از ۴۳ درصد نفت تولیدی خود را به مصرف داخلی برساند.
تقاضای نفت ایران طی ۲۰ سال آینده نسبت به سال ۲۰۰۵ حدود ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت و از ۳/۱ میلیون بشكه در روز در سال ۲۰۰۵ به ۳/۲ میلیون بشكه خواهد رسید، كه در صورت عدم سرمایه گذاری كافی برای افزایش توان تولید، صادرات نفت ایران طی دهه های آینده كاهش قابل توجهی خواهد یافت.
پیش بینی می شود، در صورت فقدان سرمایه گذاری كافی در بخش تولید، توان تولید نفت ایران طی دو دهه آینده به ۴میلیون و۵۳۰ هزار بشكه در روز برسد.این در حالی است كه در همین مدت تقاضای نفت ایران به یك میلیون و ۹۶۰ هزار بشكه در روز خواهد رسید كه معادل ۲/۴۳ درصد كل نفت تولیدی ایران خواهد بود، بنابراین ایران طی ۲۰ سال آینده كمتر از ۵۷ درصد نفت تولیدی خود را صادر خواهد كرد.
طی چند سال گذشته ایران تقریباً از ۴ میلیون بشكه نفت تولیدی خود ۷/۲ میلیون آن را، كه معادل ۶۷ درصد نفت تولیدی می شده است، صادر و مابقی را صرف مصرف داخلی نموده است. در صورت عدم سرمایه گذاری كافی، تولید نفت ایران طی ۵ سال آینده و تا پایان سال ۲۰۱۰ به ۴ میلیون و۲۰۰ هزار بشكه در روز خواهد رسید كه ۶/۱میلیون بشكه آن صرف مصرف داخلی ومابقی صادر خواهد شد. طی ۱۵ سال آینده نیز تولید نفت ایران به مرز ۵/۴ میلیون بشكه در روز افزایش خواهد یافت، كه نزدیك به ۲ میلیون بشكه آن برای مصرف داخلی و مابقی آن برای صادرات تخصیص خواهد یافت.
در مقابل، آژانس بین المللی انرژی برآورد می كند در صورت انجام سرمایه گذاری های كافی، توان صادرات نفت ایران نیز از سطح فعلی ۸/۲ میلیون بشكه ای تا سال ۲۰۳۰ به ۴/۴ میلیون بشكه در روز افزایش خواهد یافت، كه از دید آژانس بین المللی انرژی ایران برای نیل به این هدف نیازمند سرمایه گذاری ۸۰میلیارد دلاری است.
در صورتی كه چنین سرمایه گذاری از سوی ایران انجام نپذیرد، تولید نفت ایران تا سال ۲۰۳۰ فقط به ۹/۴ میلیون بشكه در روز افزایش خواهد یافت و توان صادراتی این كشور با افزایش قابل توجهی مواجه نخواهد بود. همچنین ایران برای رسیدن به هدف افزایش صادرات گاز طبیعی نیز نیازمند ۸۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری است، این در حالی است كه ایران در حال حاضر سالانه ۳/۲ میلیون متر مكعب گاز وارد می كند.
در صورت سرمایه گذاری كافی ایران، ظرفیت تولید گاز این كشور از سطح فعلی۸۰ میلیارد متر مكعب در سال تا سال ۲۰۳۰ به ۲۴۰ میلیارد متر مكعب افزایش خواهد یافت و پیش بینی می شود صادرات ایران به اروپا و آسیا به سالانه ۶۰ میلیارد متر مكعب برسد.
براساس برآوردهای آژانس بین المللی انرژی، اگر سرمایه گذاری ۸۵ میلیارد دلاری فوق از سوی ایران صورت نگیرد، توان تولید گاز ایران طی سه دهه آینده فقط ۸۰ میلیارد متر مكعب افزایش خواهد یافت.
آژانس بین المللی انرژی با اذعان بر توان بالقوه بخش نفت و گاز ایران، بر ضرورت و فوریت سرمایه گذاری در این دو بخش تأكید دارد: «جذب سرمایه گذاری خارجی، دستیابی به فناوری های مدرن، و مدیریت اثربخش و كارآی پروژه های نفتی مهم ترین عوامل موفقیت ایران در عرصه انرژی جهان خواهند بود.»
براساس برآوردهای آژانس بین المللی انرژی در حالی كه ظرفیت فعلی تولید نفت ایران ۴ میلیون و ۱۴۹ هزار بشكه در روز است، این رقم با انجام سرمایه گذاری های كافی در سال ۲۰۱۰ به ۴ میلیون و ۴۵۰ هزار بشكه تا سال ۲۰۲۰ به ۵ میلیون و ۵۴۹ هزار بشكه و تا سال ۲۰۳۰ به ۶ میلیون و ۷۵۰ هزار بشكه در روز خواهد رسید.
براین اساس، انتظار می رود حوزه های نفتی جدید ایران تا سال۲۰۲۰ به بهره برداری برسند و تا آن زمان یك میلیون و۴۲ هزار بشكه در روز بر توان تولید نفت ایران بیفزایند.همچنین پیش بینی می شود ظرفیت تولید حوزه های نفتی جدید ایران تا سال ۲۰۳۰ به ۲ میلیون و ۸۱۶ هزار بشكه در روز برسد، كه تقریباً۴۰درصد كل ظرفیت ۷/۶ میلیون بشكه ای تولید نفت ایران را شامل خواهد شد.
در زمینه حوزه های فعلی، آژانس بین المللی انرژی معتقد است حتی در صورت انجام سرمایه گذاری های كافی ظرفیت تولید این حوزه ها طی سه دهه آینده كاهش خواهد یافت.
آژانس بین المللی انرژی برآورد می كند توان تولید این حوزه ها با تزریق گاز طبیعی طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده افزایش یابد، اما از آن پس روند نزولی توان تولیدی آنها شدت خواهد یافت؛ البته در صورتی كه سرمایه گذاری های كلان در این بخش انجام نگیرد، روند كاهشی تولید نفت این حوزه ها طی سال های نزدیك آینده نیز شدت خواهد گرفت.
با این حال، برآورد می شود در صورت انجام سرمایه گذاری های مناسب، ظرفیت حوزه های فعلی نفت ایران از سطح كنونی ۴ میلیون و ۱۴۹ هزار بشكه در روز تا سال ۲۰۱۰ به ۴میلیون و ۴۵۰ هزار بشكه و تا سال ۲۰۲۰ به ۴ میلیون و ۵۰۷ هزار بشكه افزایش یابد، اما تا سال ۲۰۳۰ توان تولید آنها به ۳ میلیون و ۹۳۴ هزار بشكه در روز كاهش خواهد یافت.
بنابر تخمین آژانس بین المللی انرژی، بیشترین كاهش تولید در سه دهه آینده به حوزه نفتی اهواز تعلق دارد، به طوری كه پیش بینی می شود ظرفیت تولید نفت این حوزه از سطح فعلی ۷۶۱ هزار بشكه در روز تا سال ۲۰۳۰ به ۴۰۸ هزار بشكه كاهش یابد.
آژانس بین المللی انرژی همچنین كاهش ظرفیت تولید حوزه نفتی دورود را طی مدت فوق ۱۶۵ هزار بشكه در روز، مارون ۱۳۰ هزار بشكه در روز، سروش- نوروز ۱۲۶ هزار بشكه در روز، و گچساران ۱۰ هزار بشكه در روز تخمین زده است.
در مقابل، ظرفیت تولید حوزه پارس جنوبی طی سال های آینده افزایش قابل توجهی خواهد یافت و از ۸۷ هزار بشكه در روز كنونی تا سال ۲۰۳۰ به ۴۲۲ هزار بشكه در روز افزایش خواهد یافت، كه ۳۳۵ هزار بشكه رشد می كند.
همچنین پیش بینی می شود ظرفیت تولید حوزه نفتی آغاجری تا سال ۲۰۳۰ با رشدی ۲۴۸ هزار بشكه ای از سطح فعلی ۱۵۷ هزار بشكه در روز با ۴۰۵ هزار بشكه در روز افزایش یابد.
آژانس بین المللی انرژی در ادامه این گزارش می افزاید: با توجه به این كه بخش نفت ایران شدیداً نیازمند سرمایه گذاری كلان است، اما با توجه به سرعت كند سرمایه گذاری ها و پروژه های نفتی به نظر نمی رسد ایران قادر باشد طی سال های آینده ظرفیت تولید خود را به طور قابل ملاحظه ای افزایش دهد. براین اساس، شاید مهم ترین وظیفه بخش نفت ایران طی سال های آینده حفظ ظرفیت پایدار تولید ۴ میلیون بشكه در روز باشد.
در حالی كه مسئولان نفتی دولت سابق ایران از هدف رسیدن به ظرفیت تولید ۵۵ میلیون بشكه در روز طی پنج سال آینده سخن می گفتند، شرایط فعلی چاه های نفتی ایران و نواقص فنی موجود در پروژه های نفتی همانند آنچه كه در حوزه های سروش- نوروز پیش آمد، نشان می دهد، هدف اصلی مسئولان فعلی نفت ایران باید حفظ ظرفیت فعلی۴میلیون بشكه در روز باشد.
با توجه به شرایط فعلی حوزه های نفتی ایران، یك نگاه واقع بینانه نشان می دهد در صورتی كه مسئولان شركت ملی نفت ایران بتوانند سطح تولید نفت ایران را در همین سطح ۴ میلیون بشكه در روز حفظ نمایند، به وظیفه خود عمل كرده باشند.

حسین لطفی

منبع : روزنامه همشهری