سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

قرآن و پدیده های زیستی طبیعی


قرآن و پدیده های زیستی طبیعی
"فارسلناعلیهم الطوفان و الجراد و القمل و الضفادع و الدم آیات مفصلات فاستكبروا و كانوا قوماً مجرمین. (اعراف/ ۱۳۳) - پس آنگاه به كیفر كفرشان- بر آنها طوفان و ملخ و شپش و وزغ و خون آن نشانه های آشكار (قهر و غضب) را فرستادیم باز طریق كبر و گردنكشی پیش گرفتند و قومی گناهكار بودند."این مقاله نگرشی علمی بر تفسیر آیه ۱۳۳ سوره اعراف است كه با پدیده طبیعی "Redtide" ردتاید" (خون شدن یا قرمز شدن آب) تطبیق داده می شود. در اینجا نویسنده، ادعای ارائه تفسیر جدیدی از آیه را ندارد بلكه یكی از پدیده های علمی زیست شناختی را به قرآن كریم عرضه می كند و در صدد آن است كه بگوید اگر آیه مباركه دارای معانی مختلف می باشد، می توان این پدیده زیست محیطی را نیز وجهی از این وجوه علمی قرآن دانست.
این آیه اشاره می كند به این كه برای كیفر دادن به قوم بنی اسرائیل بر آنان طوفان، ملخ، شپش و قورباغه و خون فرستادیم.
اینك مقصود نگارنده آن است كه بداند منظور از خون در اینجا چیست و چه تناسبی با دیگر عناصر نام برده دارد؟ از سوی دیگر پدیده ای در طبیعت وجود دارد كه به آن "Redtide = خون در آیه فوق، همان سرخ شدن آب است یا چیز دیگری در نظر است؟
تفسیرهای مختلف برخی مفسران معاصر كلمه خون را به تعابیر مختلفی معنی كرده اند مثلاً در تفسیر نور "خون" نام برده در این آیه به معنای نوعی بیماری كه باعث خون دماغ شدن عمومی مردم می شود نام می برد؛ اما در بیشتر تفاسیر از جمله تفسیر المیزان از تبدیل آب به خون اشاره می كند و از پدیده ای به نام "خون شدن آب" نام می برد.
نویسنده، پس از شرح و تبیین پدیده Redtide به ذكر دلایل این كه چگونه "خون شدن آب" می تواند مایه عذاب برای قوم بنی اسرائیل باشد، می پردازد و آنها را چنین می آورد:
الف- در این آیه از طوفان و ملخ و شپش و وزغ و خون نام می برد و آنها را مایه عذاب می داند و در آیه بعد از بلا، نام می برد یعنی تمام این عوامل مثل خون و ملخ و ... یك بلا هستند.
ب- خون، بعد از اسامی چند حیوان آورده می شود كه نشان دهنده ارتباط آنها با یكدیگر است.
ج- رابطه بین عامل طوفان و پدیده "Redtide" (قرمز شدن آب) را به خوبی بیان می كند و جالبتر این كه این عامل طوفان با افزایش ملخ ها و شپشك ها و وزغ ها رابطه مستقیم دارد.
این پدیده، در مورد رود نیل - كه در كنار این رود قوم بنی اسرائیل زندگی می كردند- می تواند صادق باشد. چنان كه تا به حال چندین مورد از قرمز شدن آب و پدیده "Redtide" در مورد رود نیل گزارش شده است.موجودات بسیار كوچك میكروسكوپی به نام دانیوفلاژله (به معنای تاژكاران خوفناك) وجود دارند كه این موجودات گاهی به سرعت تولید مثل نموده و در اثر انفجار جمعیت، مناطق وسیعی از سطح دریا را می پوشانند؛ در این حالت آب را به رنگ قرمز در می آورند. به این پدیده اصطلاحاً"Redtide" گفته می شود.و در رود نیل به دلیل این كه محیط رودخانه ای است بیشترعامل "Redtide" در اثر استرس محیطی چون طوفان رخ می دهد.
اما مسئله قابل ذكر آن كه این خون به دلایلی چند می تواند مایه عذاب برای قوم بنی اسرائیل باشد:
۱- قرمز شدن آب باعث ایجاد رعب و وحشت در میان مردم می شود. (به علت غیرطبیعی بودن این امر).
۲- مرگ و میر ماهی ها و موجودات دریایی و همچنین انسان ها كه از آنان تغذیه می كنند.
۳- ایجاد بوی متعفن حاصل از مرگ ماهی ها و بقیه موجودات دریایی.
۴- خود این پدیده ایجاد بوی نامطبوع می كند كه باعث ایجاد ناراحتی های تنفسی می شود.
۵- وجود این سم در آب باعث ایجاد بیماری اسهال خونی و همچنین ایجاد سموم عصبی می كند كه بر روی سیستم اعصاب و سیستم های تنفسی اثر می كند.
۶- خساراتی كه به صنعت توریستی و ماهیگیری وارد می كنند.
سوالی كه در این جا مطرح می شود این است كه منظور از خون چیست و چه رابطه ای بین طوفان و شپشك و وزغ و خون وجود دارد؟ و چرا بعد از كلمه طوفان و نام حیوان از "خون" نام برده شده است؟ در بسیاری از تفاسیر، خون را به معنای خون دماغ شدن عمومی مردم مطرح می كنند، ولی مسئله ای كه وجود دارد این است كه كلمه خون بعد از اسامی چند موجود (حیوان) مثل ملخ و وزغ و شپشك آمده است؛ احتمالاً كلمه خون نیز باید مربوط به یك موجود باشد.
مهمترین عامل"Redtide" (قرمز شدن آب) می تواند عامل طوفان باشد. طوفان و ایجاد موج های طوفانی، خود خسارات سنگین وارد كرده و باعث كشته شدن تعداد زیادی از مردم می شود. از طرف دیگر طوفان با ایجاد و حمل مواد به داخل آب از یك طرف و از طرف دیگر جریانات Lougmri باعث به هم ریختگی زون سطحی می شود و باعث فراونی یك دفعه و bloom داینوفلاژله ها می شود. (M.Grant ۱۹۸۷).موجودات بسیار كوچك میكروسكوپی به نام دانیوفلاژله (به معنای تاژكاران خوفناك) وجود دارند كه این موجودات گاهی به سرعت تولید مثل نموده و در اثر ازدیاد جمعیت، مناطق وسیعی از سطح دریا را می پوشانند؛ در این حالت آب را به رنگ قرمز در می آورند. به این پدیده اصطلاحاً"Redtide" گفته می شود.این موجودات از رده Flagellate یا Masigophora هستند كه دارای دیواره ثابت و دارای یك چند رشته طویل هستند كه قابل تغییر شكل است و برای حركت مورد استفاده قرار می گیرد.
تاژكداران دارای خصوصیات مشترك حیوان و نبات اند. دانشمندان علم جانورشناسی و گیاه شناسی بر سر ارتباط این موجودات به عالم حیوانات یا نباتات اتفاق نظر ندارند.
DNA كروماتین داینوفلاژله، مشابه باكتری است، به همین دلیل آن را مزوكاریوت می گویند. فرق داینوفلاژله با سایر یوكاریوت ها در محل DNA عمل تقسیم شدن و عملكرد كروموزم هاست. این تاژكداران دارای سمی به نام ساكسیتوكسین (SAX ito xin) هستند كه بر روی سلسله اعصاب اثر می كند. وجود این سم در انواع صدف ها و ماهی ها به علت تغذیه آنها از این نوع تاژكداران می باشد.در سال ۱۹۲۷ نوعی اپیدمی ناحیه سانفرانسیسكو را فرا گرفت. مقامات مسئول با همكاری دانشمندان، تحقیقات رسمی را برای تبیین علت شیوع اپیدمی كه ناشی از مسمومیت انواع صدف ها بود آغاز نمودند. پنج سال بعد پس از بررسی های لازم متوجه شدند نوعی تاژكدار به نام Gonyaulax Centella در سطح وسیعی از منطقه افزایش یافته كه احتمالاً موجب مسمومیت شدید صدف ها گردیده است. تحقیقات آزمایشگاهی بعداً این نظریه را تایید كرد.
سرخ پوستان مناطق شمال غربی آمریكا از دیر باز به رابطه بین مسمومیت صدف ها و نشو و نمای بیش از حد تاژكداران پی برده بودند. قبایل ساكن این نواحی، نگهبانانی در نقاط مختلف ساحل مستقر می كردند تا تغییرات رنگ آب در روز و نورانی بودن آن را در شب گزارش دهند؛ آنها هرگاه چنین علاماتی مشاهده می كردند مسموم شدن صدف ها واقعیت می یافت.
انواعی از تاژكداران هنگام شب از خود نور ساطع می كنند و چنین به نظر می رسد كه قسمتی از دریا شعله ور گردیده است. تراكم مقدار تاژكداران در مرحله انفجار جمعیت به حدی است كه در یك لیتر آب حدود ۴۰ میلیون عدد از آنها شناور است. بروز این پدیده نیز تنها با مسمومیت صدف ها همراه نبوده بلكه گاهی نیز خسارات سنگینی به صنعت توریستی وارد می سازد. به این معنی كه آب منطقه را آلوده و بدبو كرده و مرگ هزاران ماهی را موجب می گردد. ماهی های مرده بر روی ساحل شسته شده در زیر آفتاب متعفن می شوند.
مساله جالبتر این است كه طوفان بر روی وزغ و ملخ و شپش و فراوانی یك دفعه آنها اثر بسیار جالبی دارد. وقوع طوفان با ایجاد جریان های آب و باد باعث افزایش املاح و رطوبت در ناحیه می گردد كه می تواند به تخمگذاری و مهاجرت ملخ ها كمك فراوانی بكند. از طرف دیگر ایجاد استرس محیطی مثل طوفان می تواند روی وزغ ها تاثیر گذاشته و آنها را از پناهگاه های خود خارج كند.
از كشنده های قرمز (Redtide) همچنین گازهای نامطلوبی متصاعد می شود كه در چشم ایجاد حساسیت می كند. از طرف دیگر در اثر وزش باد، ساكنان ساحل به علت استنشاق گاز متصاعد از ناحیه آلوده دریا دچار مشكل تفنسی می شوند، بدین ترتیب فضایی مشمئز كننده ایجاد می شود كه طبعاً هیچ توریستی حاضر به اقامت در چنین محیطی نخواهد بود. این جلبك ها سم های مضری تولید می كنند كه در ماهی و دیگر جانوران دریایی تجمع پیدا كرده و غلظت های زیادی از این سموم سبب مرگ ماهی شده و با مسمومیت صدف ها و ماهی ها مواد سمی دریایی برای انسان تولید می كند. سموم بسیاری از گونه ها برای مثال گونه Gonyaulax Cetenlla سموم عصبی بسیار قویی هستند كه همراه با حركت یون سدیم از عرض غشاهای عصبی انسان به سلول تداخل می كنند. این سم نیز می تواند بر روی سیستم تنفسی فرد اثر گذاشته و در عرض بیست دقیقه باعث ایجاد خفگی در فرد شود. از طرف دیگر گروه دیگری از این تاژكداران در انسان باعث ایجاد بیماری اسهال خونی می شوند.
●علت قرمز شدن آب
ماهیگیران در هنگام صید متوجه شدند كه ماهی های منطقه دچار مشكل تنفسی شده و برای استفاده از اكسیژن هوا به سطح آب روی می آورند. ماهیگیران نمونه آب زرد را با خود به ساحل آورده و پس از آزمایش نمونه اعلام كردند نوعی تاژكدار كه دارای خال های زرد رنگ است به حد وفور در آب دیده شده است. آنها همچنین اظهار كردند كه این موجودات پس از مرگ به رنگ قرمز در می آیند. بنابراین علت تغییر رنگ آب، هنگام ظهور این پدیده نیز مشخص گردید كه علت قرمز بودن آب این است كه این نوع از تاژكداران علاوه بر پیگمان سبز، دارای پیگمان های سرخ هستند و به این جهت رنگ آب را مانند خون می سازند بنابراین، این پیگمان ها در قرمز كردن آب موثر هستند. به همین دلیل به آنها گروه Pylrohopyta (گیاه دارای بدنه رنگی) می گویند. حقیقت این است كه درباره عامل مرگ ماهی ها هنگام پدیدار شدن كشنده های قرمز كه تاكنون مشخص شده است، وجود سه عامل قطعی به نظر می رسد:
۱- سم حاصله از این تاژكداران.
۲- مسدود شدن مجاری تنفسی یا برانش (آبشش) ماهی به وسیله این موجودات و ایجاد خفقان.
۳- كمبود شدید اكسیژن آب به علت مصرف آن در مرحله پوسیدگی آنها.
●طوفان مهمترین عامل Redtide
صدمات و خسارات ناشی از بروز كشنده قرمز در زمینه های توریستی، ماهیگیری و سایر فعالیت های تولید؛ و حتی مرگ و میر بسیاری از انسان ها موجب گردید كه نسبت به علل پیدایش این پدیده، مطالعات و تحقیقات وسیعی به عمل آید. در سال۱۹۷۲ كارشناسان آزمایشگاه دریایی موت mote واقع در ساحل غربی فلوریدا به موفقیت هایی در این زمینه نایل آمدند. تحقیقات انجام شده نشان داد كه افزایش حرارت، تقلیل میزان نمك و افزایش مواد غذایی آب به خصوص ویتامین B۱۲ از عوامل موثر در ایجاد محیط مناسب برای رشد سریع تاژكداران می باشند. ویتامین B۱۲ كه حاصل فعالیت باكتری ها در محیط پوشیده و از گیاه مناطق مردابی است پس از بارندگی های شدید به مقدار زیاد به دریا شسته می شود. ریزش باران از طرفی موجب كم شدن نمك آب می گردد و به این ترتیب محیط مناسبی برای رشد تاژكداران به وجود می آید.
مهمترین عامل"Redtide" (قرمز شدن آب) می تواند عامل طوفان باشد. طوفان و ایجاد موج های طوفانی، خود خسارات سنگین وارد كرده و باعث كشته شدن تعداد زیادی از مردم می شود. از طرف دیگر طوفان با ایجاد و حمل مواد به داخل آب از یك طرف و از طرف دیگر جریانات Lougmri باعث به هم ریختگی زون سطحی می شود و باعث فراونی یك دفعه و bloom داینوفلاژله ها می شود. (M.Grant ۱۹۸۷).
این عوامل باعث می شود" دافلاژله ها"- كه دارای قدرت تولید مثل سریع و اجتماع زیاد در پهنه دریا هستند - به صورت آب قرمز، سرخ، شیری، زرد یا امواج سمی (Poisonous) در سواحل دریاها آشكار گردند. كه به طور فصلی تلفات سنگینی به انسان وارد می كند. این موجودات میكروسكوپی اگر تعدادشان ناچیز باشد بی خطرند ولی هنگامی كه تعدادشان به میلیون ها فرد در یك لیتر آب برسد بسیار خطرناك می شوند و موجب مرگ و میر فراوانی می گردند. در حال حاضر خطر ناشی از "داینوفلاژله" بیشتر متوجه كشورهایی است كه به عرض جغرافیایی پایین و مجاور دریا قرار دارند؛ زیرا تحقیقات نشان داده است كه تنوع فراوانی داینوفلاژله ها در این عرض از نواحی دیگر بیشتر بوده و هر سال تلفات زیادی را به ساكنان این نواحی وارد می كند. عواملی چون طوفان، زلزله، ریزش شدید باران باعث این پدیده می شوند.{(۲۰۰۲). Mudei}. و مساله جالبتر این است كه طوفان بر روی وزغ و ملخ و شپشك و فراوانی یك دفعه آنها اثر بسیار جالبی دارد. وقوع طوفان با ایجاد جریان های آب و باد باعث افزایش املاح و رطوبت در ناحیه می گردد كه می تواند به تخمگذاری و مهاجرت ملخ ها كمك فراوانی بكند. از طرف دیگر ایجاد استرس محیطی مثل طوفان می تواند روی وزغ ها تاثیر گذاشته و آنها را از پناهگاه های خود خارج كند. به هر حال رابطه جالبی بین طوفان و فراوانی وزغ و شپشك و ملخ وجود دارد كه از حوصله این بحث خارج است.
منابع :
۱۹۹۲۰... Chapman and Hall.۱
(۱۳۲- ۱۳۰) Protozoan Plankton ecology
mudie, ARochon.۲
Palynological .(۲۰۰۲) and Elevae
records of red tide prosucing
species in Canada past trends
and implication for the future Paleo
Paleo geography, Paleo .۳
Climatodolgy, Paleo cology, . ۱۵۹و۱۸۰
, ۱۹۸۷ M. Grant Gross .۴
oceamography aview
۳۰۹of the earth,
۵- تالیف، ل، اورنگویچ، ترجمه حسین فرپور، زندگی حیوانات، جلد اول، با همكاری انتشارات نرانگین و انتشارات وزارت و علوم و آموزش عالی. تهران، ۱۳۵۳.
۶- طلعت حبیبی، جانور شناسی عمومی، جلد اول، انتشارات كتابفروشی دهخدا.
۷- دكتر مطصفی فاطمی، جانور شناسی عمومی، انتشارات دانشگاه تهران، آذر ۱۳۳۷.
۸- دكتر حسین رحیمیان، جلبك شناسی، انتشارات دانشگاه ملی ایران.
۹- دكتر حسین ریاحی، تالوفیت ها، دانشگاه پیام نور.
۱۰- دكتر عزت الله خبیری، تالوفیت ها، انتشارات دانشگاه تهران، سال ۱۳۶۴.
۱۱- دكتر محمد قویدل سیوكی، مقدمه ای بر اصول پامنیولوژی، سال انتشار ۱۳۷۱، چاپخانه مركزی شركت ملی نفت ایران.
۱۲- تالیف ادوارد ریچی یوتی، ترجمه شمشون تیرماه، حیوانات مرگ آفرین دریاها، ۱۳۶۰، تهران، انتشارات موسسه فنی پرورش ماهی.
۱۳- تفسیر نور، محسن قرائتی .
۱۴- تفسیر المیزان، علامه طباطبائی .
الهه زارعی؛كارشناس ارشد زمین شناسی از دانشگاه تهران
منبع : تبیان


همچنین مشاهده کنید