چهارشنبه, ۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 24 April, 2024
مجله ویستا


«مصایب‌ شیرین‌» کارگردان‌ «نازنین‌»


«مصایب‌ شیرین‌» کارگردان‌ «نازنین‌»
● شاهرگ‌ (۱۳۵۴) فراتر از فیلمفارسی‌
▪ بازیگران‌: ایرج‌ قادری‌، همایون‌، نوری‌ كسرایی‌، نادره‌، امین‌ امینی‌
▪ خلاصه‌ داستان‌: «عباس‌» لوطی‌ محل‌ است‌. او پانزده‌ سال‌ مرد بی‌ رقیب‌ محله‌ بوده‌، اما پس‌ از ۱۵ سال‌ زینل‌ را به‌ عنوان‌ فاتح‌ مبارزه‌ با خود معرفی‌ می‌كند. معرفی‌ او به‌ شیوه‌یی‌ است‌ كه‌ خودش‌ را پهلوان‌ قبلی‌ پهلوان‌ محل‌ نامیده‌ بود. پس‌ از این‌، زینل‌ مرید عباس‌ می‌شود، اما پس‌ از مدتی‌ در یك‌ حادثه‌ ناجوانمردانه‌ به‌ قتل‌ می‌رسد و عباس‌ یكبار دیگر پهلوان‌ محل‌ می‌شود. او منتظر كسی‌ می‌شود كه‌ بیاید و او را شكست‌ دهد...
در مورد فیلم‌: فیلم‌، اگر چه‌ در ظاهر شبیه‌ بسیاری‌ از فیلم‌های‌ جاهلی‌ زمان‌ خود به‌ نظر می‌رسد (و این‌ شباهت‌ را در فیلمنامه‌ آن‌ هم‌ و خصوصا در خلاصه‌ داستانش‌ می‌بینیم‌)، اما در اصل‌ اثری‌ است‌ كه‌ فراتر از فیلم‌های‌ فارسی‌ جاهلی‌ تجاری‌ می‌ایستد و از همان‌ موقع‌ هم‌ نگاه‌ عمیق‌تر كارگردانش‌ در مقایسه‌ با فیلم‌هایی‌ دیگر آشكار است‌. «علیرضا داوودنژاد» كه‌ پیش‌ از این‌، چند فیلمنامه‌ خوش‌ ساخت‌ و موفق‌ را در دل‌ جریان‌ اصلی‌ سینما نوشته‌ بود (و این‌ فیلمنامه‌ها تبحر نسبی‌ این‌ جوان‌ مستعد را در خلق‌ درام‌های‌ متفاوت‌ نشان‌ می‌دادند) در فرصتی‌ كه‌ برای‌ تصویر كردن‌ فیلمنامه‌ خودش‌ به‌ دست‌ آورد، موفق‌ نشان‌ داد. فیلم‌، در گیشه‌ فیلم‌ موفقی‌ بود و موفقیتش‌ در ساخت‌ و پرداخت‌ هم‌، وقتی‌ در كنار سودآوری‌ اقتصادی‌ آن‌ قرار می‌گیرد، می‌تواند آغازی‌ مناسب‌ برای‌ علیرضا داوودنژاد جوان‌ و كم‌تجربه‌ به‌ شمار آید. این‌ موفقیت‌، به‌ این‌ كارگردان‌ این‌ اجازه‌ را می‌دهد كه‌ در عین‌ نوشتن‌ فیلمنامه‌ برای‌ دیگران‌، به‌ ادامه‌ راه‌ فیلمسازی‌ خودش‌ نیز بپردازد...
● نازنین‌ (۱۳۵۵)؛ موفقیت‌ در دل‌ بحران‌
▪ بازیگران‌: فائقه‌ آتشین‌، چنگیز وثقی‌، رضا كرم‌ رضایی‌، اسفندیار ماوندادی‌، احمد معینی‌، پریچهر، ساغر، پوران‌، مهناز داوودنژاد.
▪ خلاصه‌ داستان‌: نیر دختر یتیمی‌ است‌ كه‌ با عمه‌ پیر خودش‌ عفت‌ زندگی‌ می‌كند و از سربازی‌ به‌ نام‌ مرتضی‌ حامله‌ شده‌ است‌. مرتضی‌ از پادگان‌ فرار می‌كند و به‌ همراه‌ نیر به‌ تهران‌ می‌گریزد. مرتضی‌ به‌ علت‌ فرارهای‌ پی‌درپی‌ از سربازی‌ شش‌ سال‌ است‌ كه‌ سرباز است‌. در تهران‌ در جست‌وجوی‌ جایی‌ هستند كه‌ نیر بچه‌ را سقط‌ كند. رفیق‌ عفت‌ هم‌ به‌ دنبال‌ آنها به‌ تهران‌ می‌آید. بالاخره‌ مرتضی‌ قابله‌یی‌ را پیدا می‌كند، اما نیر راضی‌ به‌ سقط‌ بچه‌ نیست‌ و با قابله‌ تبانی‌ می‌كنند و بچه‌ را نگه‌ می‌دارند. مرتضی‌ از این‌ كار پشیمان‌ می‌شود و زندگی‌ مشتركشان‌ را آغاز می‌كنند. در پایان‌ فیلم‌ مرتضی‌ و نیر را به‌ همراه‌ فرزندان‌ و نوه‌هایشان‌ می‌بینیم‌.
در مورد فیلم‌: فیلم‌ نازنین‌ فیلم‌ عجیبی‌ است‌. عجیب‌، تلخ‌، سیاه‌ و البته‌ امیدوار كننده‌، كه‌ نشان‌ می‌دهد علیرضا داوودنژاد چگونه‌ راهش‌ را در دل‌ سینمای‌ تجاری‌ ایران‌ پیدا كرده‌ است‌. فیلم‌، با استفاده‌ از مهمترین‌ عنصر تجاری‌ سینمای‌ آن‌ روزها، یا حداقل‌ یكی‌ از مهمترین‌ هنرپیشگان‌ و شمایل‌های‌ تجاری‌ سینما یكسر راهی‌ غیرتجاری‌ را می‌پوید و این‌ برای‌ داوودنژاد در دومین‌ فیلمش‌ یك‌ نكته‌ اعتباری‌ است‌. نكته‌ مهم‌ در مورد این‌ فیلم‌، ساخته‌ شدنش‌ در بطن‌ بحران‌ و خطر تعطیلی‌ سینمای‌ ایران‌ است‌. در دوره‌یی‌ كه‌ سینمای‌ ایران‌ رو به‌ تعطیلی‌ می‌رود و در این‌ شرایط‌ اگر چه‌ نازنین‌ فروش‌ معقولی‌ می‌كند و در شرایط‌ معمولی‌، چنان‌ فروشی‌ می‌توانست‌ ادامه‌ كار یك‌ سینماگر را در سینمای‌ ایران‌ بیمه‌ كند، اما فیلمسازش‌ در دل‌ بحران‌ غرق‌ می‌شود (مثل كلیت‌ سینمای‌ ایران‌)و تا چند سال‌ بعد نمی‌تواند فیلمی‌ بسازد.
به‌ هر حال‌، نازنین‌ فیلمی‌ تلخ‌ و درگیر كننده‌، با فیلمنامه‌ جسورانه‌ در آن‌ سال‌ها و بازی‌هایی‌ خوب‌ بود كه‌ توانست‌ در میان‌ فیلم‌های‌ آن‌ سال‌ها سری‌ میان‌ سرها در آورد و نام‌ خود را در تاریخ‌ سینما به‌ یادگار بگذارد. داوودنژاد، اگر فقط‌ این‌ یك‌ فیلم‌ را ساخته‌ بود نیز، به‌ اعتبار همین‌ یك‌ فیلم‌ جایگاهی‌ رفیع‌ در تاریخ‌ سینمای‌ ایران‌ داشت‌.
● قدغن‌()۱۳۵۹)؛ شكست‌ در دل‌ بحران‌
▪ بازیگران‌: داوود رشیدی‌، مرتضی‌ عقیلی‌، مهناز داوودنژاد، زرینه‌ و پرویز فنی‌زاده‌.
▪ خلاصه‌ داستان‌: سه‌ همكلاسی‌ در پی‌ یك‌آرزوی‌ مشترك‌ از بوشهر راهی‌ تهران‌ می‌شوند و در تهران‌ نه‌ تنها به‌ آرزوهایشان‌ نمی‌رسند، بلكه‌ جوانی‌ و عشقشان‌ را بر جای‌ می‌گذارند و به‌ امید خانه‌ پدری‌ به‌ بوشهر باز می‌گردند. در حالی‌ كه‌ هر یك‌ بار یك‌ اتهام‌ یا یك‌ اتفاق‌ ناگوار بر دوششان‌ است‌. آنها در بوشهر در می‌یابند كه‌ جایی‌ ندارند، به‌ یك‌ دوست‌ قدیمی‌ پناه‌ می‌برند و در خانه‌ او پنهان‌ می‌شوند اما این‌ رفیق‌ خود یك‌ مامور است‌ و هر سه‌شان‌ را غافلگیر كرده‌ و تحویل‌ قانون‌ می‌دهد...
در مورد فیلم‌: یك‌ فیلم‌ تلخ‌ و دردآلود دیگر از علیرضا داوودنژاد، با اینكه‌ این‌ فیلم‌ حداقل‌ در مایه‌های‌ ظاهری‌ می‌كوشد نقبی‌ به‌ سینمای‌ تجاری‌ هم‌ بزند و در دل‌ بحران‌ سینمای‌ ایران‌ از حیث‌ فروش‌ گلیم‌ خود را از آب‌ بیرون‌ آورد، اما در اصل‌، دیدگاه‌ تلخ‌ و سیاه‌ كارگردان‌ را در یك‌ بزنگاه‌ تاریخی‌ در جامعه‌ ایران‌ نشان‌ می‌دهد. فیلم‌، فیلمی‌ با ارزش‌ و البته‌ كمتر دیده‌ شده‌ است‌، كه‌ به‌ دلیل‌ برخورد با روزهای‌ انقلاب‌، در یك‌ اكران‌ محدود به‌ نمایش‌ در آمد و نتوانست‌ موفقیتی‌ را چه‌ از حیث‌ تجاری‌ و چه‌ از حیث‌ اقتصادی‌ متوجه‌ سازندگانش‌ كند.
● جایزه‌ (۱۳۶۱)؛ مثله‌ شده‌ و ناكام‌
▪ بازیگران‌: علی‌ نصیریان‌، داوود رشیدی‌، ایران‌، جهانگیر فروهر، سیروس‌ حسن‌پور و...
▪ خلاصه‌ داستان‌: یك‌ كارمند آموزش‌ و پرورش‌ به‌ نام‌ «احمد مزروقی‌» در قرعه‌كشی‌ بانك‌ اصناف‌ ایران‌ برنده‌ جایزه‌ می‌شود. جایزه‌ این‌ بانك‌ یك‌ هواپیمای‌ دو موتوره‌ است‌ كه‌ اجازه‌ انتقال‌ آن‌ به‌ شهر محل‌ زندگی‌ این‌ كارمند مقدور نمی‌شود و نگهداری‌ از آن‌ در تهران‌ نیز هزینه‌های‌ زیادی‌ روی‌ دست‌ صاحبش‌ می‌گذارد. احمد كه‌ نمی‌تواند هزینه‌ هواپیما را تامین‌ كند به‌ همراه‌ خانواده‌اش‌ مجبور می‌شود در فیلم‌های‌ تبلیغاتی‌ كار كند. او چنان‌ در این‌ كار پیش‌ می‌رود كه‌ حیثیتش‌ را از دست‌ می‌دهد و چون‌ خودش‌ را باعث‌ همه‌ این‌ بدبختی‌ها می‌بیند، همه‌ چیز را به‌ هم‌ ریخته‌ و در نهایت‌ در دكورهای‌ ویران‌ شده‌ یك‌ فیلم‌ تبلیغاتی‌ دفن‌ می‌شود...
در مورد فیلم‌: فیلمی‌ در حال‌ و هوای‌ فضای‌ سیاسی‌ اوایل‌ انقلاب‌ با موضع‌ انتقادی‌ به‌ مصرف‌زدگی‌ و زندگی‌ شهری‌ و مظاهر زندگی‌ امروزی‌ مدرن‌ كه‌ بر اساس‌ نمایشنامه‌ یی‌ از حسین‌ مكی‌ نوشته‌ و ساخته‌ شد، اما آنچه‌ از فیلم‌ به‌ نمایش‌ در آمد ربطی‌ به‌ فیلم‌ ساخته‌ شده‌ نداشت‌. داوودنژاد، در نهایت‌ مجبور شد كه‌ با حذف‌ صحنه‌های‌ «ایران‌» و صحنه‌های‌ مشكل‌دار فیلم‌ آن‌ را به‌ نمایش‌ در آورد و این‌ چیزی‌ جز نمایش‌ مثله‌ شده‌ و لاشه‌ فیلم‌ نبود. طبیعی‌ است‌ كه‌ چنین‌ فیلمی‌ نتواند جلب‌ نظر كند، چنین‌ هم‌ شد، در حالی‌ كه‌ نگاه‌ به‌ خلاصه‌ قصه‌ فیلم‌ نشان‌ دهنده‌ ظرایف‌ فیلمنامه‌یی‌ و طبیعتا سینمایی‌ این‌ فیلم‌ ناكام‌ می‌تواند باشد.
● خانه‌ عنكبوت‌ (۱۳۶۲)؛ خانه‌ شوم‌ بی‌زن‌
▪ بازیگران‌: جمشید مشایخی‌، عزت‌الله‌ انتظامی‌، داوود رشیدی‌، مسعود بهنود و محمدرضا داوودنژاد.
▪ خلاصه‌ داستان‌: چهار نفر كه‌ هر كدامشان‌ به‌ یكی‌ از ارگان‌های‌ رژیم‌ سابق‌ تعلق‌ دارند، در ویلایی‌ در شمال‌ مخفی‌ می‌شوند و به‌ انتظار ماجرای‌ طبس‌ هستند تا پس‌ از پیروزی‌ عملیات‌ طبس‌ به‌ تهران‌ بازگردند. اما با شكست‌ امریكا در این‌ حمله‌ روابط‌ آنها دگرگون‌ می‌شود و یكی‌ از آنها، دو نفر دیگر را از پای‌ در می‌آورد و در پایان‌ هم‌ توسط‌ عضو جوانتر این‌ جمع‌ از پای‌ در می‌آید، و البته‌ پیش‌ از مرگ‌ آن‌ مرد جوان‌ را نیز از پای‌ در می‌آورد...
در مورد فیلم‌: فیلمی‌ تلخ‌ و سیاسی‌ در حال‌ و هوای‌ ابتدای‌ دهه‌ شصت‌، با موضعی‌ مورد قبول‌ ارگان‌های‌ رسمی‌ فرهنگی‌، كه‌ فیلمنامه‌اش‌ را داوودنژاد با همكاری‌ مسعود بهنود نوشته‌ بود. فیلم‌، شاید در عكس‌ العمل‌ به‌ لطمه‌یی‌ كه‌ فیلم‌ جایزه‌ خورده‌ بود، هیچ‌ بازیگر زنی‌ نداشت‌ و اصلا هیچ‌ زنی‌ در فیلم‌ حضور نداشت‌، خانه‌ عنكبوت‌ فیلمی‌ خوش‌ ساخت‌ بود كه‌ قصه‌اش‌ را روان‌ و راحت‌ تعریف‌ می‌كرد، بازیگران‌ بزرگی‌ داشت‌ و داوودنژاد هم‌ در آن‌ به‌ نوعی‌ بلوغ‌ در زمینه‌های‌ تكنیكی‌ و كارگردانی‌ رسیده‌ بود. اما «خانه‌ عنكبوت‌» به‌ هیچ‌ وجه‌ فیلم‌ موفقی‌ نشد تا این‌ تجربه‌ داوودنژاد هم‌ بی‌سرانجام‌ شیرین‌ بماند.
● بی‌پناه‌ (۱۳۶۵) ،اعتیاد و قاچاق‌
▪ بازیگران‌: فریماه‌ فرجامی‌، عبدالرضا اكبری‌، مصطفی‌ تاری‌، رضا داوودنژاد و پری‌ امیرحمزه‌
▪ خلاصه‌ داستان‌: اعظم‌ به‌ تازگی‌ از شوهر معتادش‌ جدا شده‌ و با مرتضی‌ ازدواج‌ می‌كند. مرتضی‌ متوجه‌ گذشته‌ پر از رنج‌ اعظم‌ است‌ و به‌ این‌ دلیل‌ در پی‌ این‌ است‌ كه‌ گذشت‌ زمان‌ اعظم‌ را به‌ او علاقه‌مند كند. اما شوهر سابق‌ اعظم‌ با او تماس‌ می‌گیرد و می‌كوشد چاره‌یی‌ برای‌ ادامه‌ زندگی‌ كودكشان‌ بیابند. اعظم‌ در دوراهی‌ زندگی‌ تازه‌ و زندگی‌ گذشته‌اش‌ با كودكش‌ است‌. مرتضی‌ سرانجام‌ متوجه‌ می‌شود و راز اعظم‌ را می‌فهمد. پس‌ از یك‌ مرحله‌ بحرانی‌، مرتضی‌، شوهر معتاد اعظم‌ را معالجه‌ كرده‌ و باعث‌ می‌شود تا آنها دوباره‌ در كنار هم‌ زندگی‌شان‌ را ادامه‌ دهند.
در مورد فیلم‌: این‌ تلاش‌ داوودنژاد در سال‌های‌ پس‌ از انقلاب‌، فیلمی‌ تجاری‌ است‌. یك‌ ملودرام‌ اشك‌انگیز تجاری‌ با مایه‌های‌ موادمخدر، كه‌ در سال‌های‌ میانی‌ دهه‌ شصت‌ جزو معقول‌ترین‌ گونه‌ها نزد مخاطبان‌ سینما بود. «بی‌پناه‌» داوودنژاد، اما اگرچه‌ از فیلم‌های‌ همسان‌ خودش‌ یك‌ سروگردن‌ بالاتر بود، اما به‌ هر حال‌ یك‌ فیلم‌ تجاری‌ معمولی‌ بود كه‌ چیزی‌ بیشتر از اعتبار «نازنین‌» را نمی‌توانست‌ به‌ كارگردانش‌ ببخشد. فروش‌ بالای‌ «بی‌پناه‌» این‌ بار اما «داوودنژاد» را به‌ عنوان‌ كارگردانی‌ با توانایی‌ جلب‌ و جذب‌ مخاطب‌ شناساند، خصیصه‌یی‌ كه‌ داوودنژاد خصوصا در فیلمنامه‌هایی‌ كه‌ برای‌ دیگران‌ نوشته‌ بود، آن‌ را به‌ بهترین‌ وجهی‌ به‌ معرض‌ نمایش‌ گذاشته‌ بود.
● نیاز (۱۳۷۱)، تولد یك‌ فیلمساز!
▪ بازیگران‌: علی‌ سوری‌، ترحم‌ فتحی‌، شهره‌ لرستانی‌، محمدرضا داوودنژاد، سید شجاع‌الدین‌ حبیبیان‌ و...
▪ خلاصه‌ داستان‌: نوجوانی‌ پس‌ از مرگ‌ پدرش‌ تصمیم‌ می‌گیرد سرپرستی‌ خانواده‌اش‌ را به‌ عهده‌ بگیرد. او در چاپخانه‌یی‌ مشغول‌ به‌ كار می‌ شود، اما در آنجا رقیبی‌ دارد كه‌ او هم‌ محتاج‌ كار در آنجاست‌. درگیری‌ این‌ دو بر سر كارأ بلوغ‌ فكری‌ و روحی‌ این‌ نوجوان‌ را باعث‌ می‌شود.
در مورد فیلم‌: خیلی‌ از منتقدان‌ این‌ فیلم‌ را بهترین‌ فیلم‌ علیرضا داوودنژاد می‌دانند. فیلمی‌ گرم‌ و متفاوت‌ كه‌ نقطه‌ عطفی‌ در كارنامه‌ علیرضا داوودنژاد می‌تواند باشد. فیلمی‌ متفاوت‌ از سینمای‌ تجاری‌ رایج‌، كه‌ نگاه‌ منتقدان‌ را معطوف‌ داوودنژاد كرد. نیاز، فیلمی‌ ساده‌ و تلخ‌ است‌ كه‌ رویكرد اجتماعی‌ آن‌ تكان‌دهنده‌ به‌ نظر می‌رسد و این‌ ارزش‌ و اعتبار این‌ فیلم‌ را افزون‌تر می‌سازد. این‌ فیلم‌ در ظاهر، شبیه‌ فیلم‌های‌ «كانونی‌» است‌. شبیه‌ فیلم‌های‌ جشنواره‌یی‌ با آدم‌های‌ فقیر و فضاهای‌ سیاه‌ و تاریك‌، اما نكته‌ مهم‌ این‌ فیلم‌ امیدی‌ است‌ كه‌ از پس‌ ظاهر تلخ‌ آن‌، «نیاز» را نسبت‌ به‌ فیلم‌های‌ بی‌ارزش‌ جشنواره‌ یك‌ سروگردن‌ بالاتر جلوه‌ می‌دهد.● خلع‌ سلاح‌ (۱۳۷۳)، بلندپروازی‌ و دیگر هیچ‌!
▪ بازیگران‌: محمدرضا داوودنژاد، ویكتور آنانین‌، حسن‌ میرآقایی‌، زهره‌ میرآقایی‌ و...
▪ خلاصه‌ داستان‌: «راضیه‌»، زن‌ معاون‌ فرماندار یكی‌ از شهرهای‌ شمال‌ است‌ كه‌ برای‌ فرار از كشف‌ حجاب‌ به‌ یكی‌ از روستاهای‌ دوردست‌شان‌ پناه‌ می‌برد. شوهر او، معاون‌ فرماندار، در تنهایی‌هایش‌ تعلق‌ خاطری‌ به‌ رهبر نهضت‌ آزادی‌ بانوان‌ حس‌ می‌كند و این‌ دو تصمیم‌ می‌گیرند با هم‌ ازدواج‌ كنند. دامنه‌ جنگ‌ دوم‌ جهانی‌، در این‌ زمان‌ به‌ ایران‌ می‌رسد و روس‌ها شمال‌ ایران‌ را اشغال‌ می‌كنند و این‌ مساله‌ همه‌ چیز را دگرگون‌ می‌كند.
در مورد فیلم‌: یك‌ فیلم‌ بلندپروازانه‌ از علیرضا داوودنژاد، با جنبه‌های‌ تكنیكی‌ فوق‌العاده‌ و البته‌ داستانی‌ نه‌ چندان‌ موفق‌، كه‌ فقط‌ و فقط‌ یك‌ بار در جشنواره‌ فیلم‌ فجر به‌ نمایش‌ درآمد و سپس‌ در بلاتكلیفی‌ محض‌ امكان‌ اكران‌ را پیدا نكرد. با اینكه‌ این‌ فیلم‌، اثر محبوب‌ «داوودنژاد» است‌، اما شاید به‌ دلیل‌ دیده‌ نشدن‌، كمتر كسی‌ است‌ كه‌ در میان‌ كارهای‌ داوودنژاد این‌ فیلم‌ را دوست‌ داشته‌ باشد.
● عاشقانه‌ (۱۳۷۴)، پیشنهاد بی‌شرمانه‌
▪ بازیگران‌: خسرو شكیبایی‌، بهاره‌ رهنما، پیمان‌ قاسم‌خانی‌، محمدرضا داوودنژاد، فاطمه‌ داوودنژاد، سوسن‌ سلیمی‌، سهیلا رضوی‌ و...
▪ خلاصه‌ داستان‌: مردی‌ پولدار به‌ نام‌ نادر، ازدواج‌ «غزال‌» و «آرش‌» را با خطر مواجه‌ می‌كند. نادر می‌خواهد با داماد جوان‌ رقابت‌ كند و كشمكش‌ این‌ دو از همین‌ جا آغاز می‌شود. نادر از همه‌ امكانات‌ خود استفاده‌ می‌كند، اما آرش‌ و خانواده‌اش‌ مقابل‌ او، مقاومت‌ می‌كند و در نهایت‌ پیروز می‌شوند.
در مورد فیلم‌: فیلم‌ تجاری‌ و خوش‌ ساخت‌ باموضوع‌ مثلث‌ عشقی‌ كه‌ در ظاهر فیلمی‌ شبیه‌ فیلم‌ « پیشنهاد بی‌شرمانه‌» به‌ نظر می‌رسد. داوودنژاد كه‌ در مقطعی‌ با نوشتن‌ فیلمنامه‌ «عروس‌» سینمای‌ تجاری‌ را وارد مسیر جدیدی‌ كرد، از تجربیات‌ آن‌ فیلم‌ در «عاشقانه‌» برای‌ خلق‌ یك‌ فیلم‌ پرتماشاگر گرم‌ و البته‌ خوش‌ ساخت‌ و آبرومند نهایت‌ بهره‌برداری‌ را كرد و در نتیجه‌ عاشقانه‌ بدل‌ به‌ یك‌ فیلم‌ تجاری‌ شد كه‌ به‌ تماشاگرش‌ توهین‌ نمی‌كند و او را دست‌ كم‌ نمی‌گیرد. عاشقانه‌ در میان‌ منتقدان‌ هم‌، اگرچه‌ فیلم‌ محبوبی‌ نبود اما اغلب‌ منتقدان‌ آن‌ را متفاوت‌ از سینمای‌ نازل‌ تجاری‌ ارزیابی‌ كردند و با نقدهای‌ همدلانه‌، فیلم‌ را اثری‌ سالم‌ و خوب‌ برای‌ مخاطب‌ عام‌ و در راستای‌ حفظ‌ سینمای‌ بدنه‌ ایران‌ ارزیابی‌ كردند.
● مصایب‌ شیرین‌ (۱۳۷۸)، آغاز یك‌ راه‌
▪ بازیگران‌: رضا داوودنژاد، مونا داوودنژاد، محمدضا داوودنژاد، احترام‌السادات‌ حبیبیان‌ و...
▪ خلاصه‌ داستان‌: قصه‌ یك‌ خانواده‌ در شمال‌ كشور، روابط‌، مناسبات‌ و مسائل‌ و مشكلات‌ آنها از دید پسر نوجوان‌ خانواده‌...
در مورد فیلم‌: فیلم‌، بی‌تردید نشانگر اوج‌ كار «داوودنژاد» در ارتباط‌ با مخاطب‌ است‌. می‌توان‌ به‌ سهولت‌ گفت‌ كه‌ فیلم‌ها و قصه‌هایی‌ اینچنین‌ در واقع‌ تله‌هایی‌ هستند كه‌ برای‌ به‌ دام‌ انداختن‌ هر فیلمسازی‌ كافی‌ به‌ نظر می‌رسند. اما داوودنژاد كه‌ آگاهانه‌ و عامدانه‌ پا در این‌ تله‌ گذاشته‌ نه‌ تنها سربلند بیرون‌ می‌آید، بلكه‌ زبان‌ و لحنی‌ را در سینمای‌ خود پایه‌ می‌گذارد كه‌ از آن‌ پس‌ تاكنون‌ موفق‌ترین‌ فیلم‌هایش‌ را با آن‌ زبان‌ و لحن‌ ساخته‌ است‌. لحن‌ شوخ‌ و شنگ‌ فیلم‌، فضای‌ صمیمی‌ و گرم‌ و خانگی‌ به‌ علاوه‌ جسارت‌ مضمونی‌ فیلم‌ «مصائب‌ شیرین‌» باعث‌ می‌شود تا این‌ فیلم‌، نه‌ تنها یك‌ سروگردن‌ از سایر فیلم‌های‌ كارگردانش‌ تا آن‌ زمان‌ بالاتر بایستد، بلكه‌ قدرتش‌ آنچنان‌ است‌ كه‌ حتی‌ آن‌ را در مقایسه‌ با فیلم‌های‌ كارگردانان‌ دیگر در سال‌ ساخت‌ این‌ فیلم‌ هم‌ برتر نشان‌ می‌دهد. در پایان‌ در مورد این‌ فیلم‌ باید گفت‌ كه‌ جز در فضای‌ پس‌ از دوم‌ خرداد ساخته‌ شدن‌ آن‌ امكان‌پذیر به‌ نظر نمی‌رسید، و چنین‌ نیز شد و پس‌ از آن‌ چنین‌ فیلمی‌ كه‌ در رابطه‌ با جوانان‌ و مسائل‌ و مشكلات‌ شخصی‌ آنها در نگاهی‌ عمیق‌ و كاوشگر باشد، ساخته‌ نشد و آنهایی‌ هم‌ كه‌ ساخته‌ شدند، در دام‌ بازی‌های‌ ژورنالیستی‌ و سطحی‌نگری‌های‌ سینمایی‌ افتادند.
● بچه‌های‌ بد (۱۳۷۹)، تكامل‌
▪ بازیگران‌: رضا داوودنژاد، سیاوش‌ حكمت‌شعار، زهرا داوودنژاد و بهاره‌ رهنما
▪ خلاصه‌ داستان‌: سفر دو جوان‌ به‌ شمال‌ و برخورد آنها با یك‌ دختر ظاهرا فراری‌ كه‌ مسائل‌ و مشكلاتی‌ را باعث‌ می‌شود.
در مورد فیلم‌: پس‌ از راهی‌ كه‌ «مصائب‌ شیرین‌» برای‌ داوودنژاد می‌گشاید، «بچه‌های‌ بد» ادامه‌ آن‌ راه‌ و اوج‌ فیلمسازی‌ علیرضا داوودنژاد است‌. قصه‌ فیلم‌ در ظاهر مصالح‌ لازم‌ را برای‌ خلق‌ یك‌ اثر جذاب‌ در اختیار فیلمساز قرار نمی‌دهد، اما در اصل‌ تلاش‌ داوودنژاد برای‌ از كار در آوردن‌ حس‌ و حال‌ است‌ و فضا و نه‌ قصه‌پردازی‌ از نوع‌ كلاسیك‌ در این‌ فیلم‌. فیلم‌، به‌ دلیل‌ نزدیكی‌ به‌ جوان‌، و واجد بودن‌ دیدگاهی‌ جوانانه‌ و نه‌ شاید جوان‌پسند بدل‌ به‌ سندی‌ ماندگار می‌شود، چنان‌ كه‌ به‌ سهولت‌ می‌توان‌ آن‌ را یكی‌ از اجتماعی‌ترین‌ فیلم‌هایی‌ نامید كه‌ در سال‌های‌ پس‌ از دوم‌ خرداد ساخته‌ شد. جسارت‌ مضمونی‌، جسارت‌ ساخت‌ و پرداخت‌، فضای‌ ملموس‌، شخصیت‌های‌ باورپذیر، كارگردانی‌ ناپیدا و غیرمتظاهر، بازی‌های‌ راحت‌ و روان‌ و وجه‌ استنادی‌ فیلم‌، «بچه‌ های‌ بد» را نه‌ تنها بدل‌ به‌ بهترین‌ فیلم‌ «علیرضا داوودنژاد» كرده‌اند، بلكه‌ حتی‌ می‌توان‌ از این‌ هم‌ گذشت‌ و این‌ فیلم‌ را یكی‌ از بهترین‌، عمیق‌ترین‌ و البته‌ تلخ‌ترین‌ فیلم‌های‌ تاریخ‌ سینمای‌ ایران‌ نامید، كه‌ چوب‌ این‌ سیاهی‌ و تلخی‌اش‌ را هم‌ با برخوردهایی‌ كه‌ با فیلم‌ به‌ عمل‌ آمد، خورد!
● بهشت‌ از آن‌ تو (۱۳۷۹)؛ شوری‌ در سر
▪ بازیگران‌: مهتاب‌ كرامتی‌، علی‌ واحد سمیعی‌ و...
▪ خلاصه‌ داستان‌: مردی‌ خسته‌ از زندگی‌ شهری‌، به‌ جنگل‌ می‌آید و در كلبه‌یی‌ زندگی‌ می‌كند. خانواده‌اش‌ هم‌ كنار او می‌ آیند و...
در مورد فیلم‌: نمونه‌ كامل‌ یك‌ فیلم‌ بی‌چیز. «بهشت‌ از آن‌ تو» هیچ‌ ندارد. نه‌ قصه‌یی‌ و نه‌... ظاهرا نه‌ هیچ‌ جذابیتی‌. اما داوودنژاد در این‌ سال‌ ها استاد كار كردن‌ با چنین‌ مضامینی‌ و موضوعاتی‌ شده‌ و به‌ جرات‌ كمتر كسی‌ توانایی‌ او را در ساخت‌ فیلم‌های‌ بی‌ قصه‌، با ظاهری‌ شوخ‌ و شنگ‌ و تاكید روی‌ جنبه‌های‌ نادیدنی‌ زندگی‌ و مسائل‌ و امور روزمره‌ دارد. بازی‌ گرفتن‌ از مهتاب‌ كرامتی‌ بازیگر در نقشی‌ كاملا واقع‌نما و شبیه‌ مستند، نشانگر توانایی‌ دیگر داوودنژاد است‌ كه‌ چیزی‌ جز واقع‌نما كردن‌ ناواقعیات‌ نیست‌. كار با موسیقی‌ هم‌ در این‌ فیلم‌ نوآورانه‌ است‌ و باب‌ تازه‌یی‌ در استفاده‌ از موسیقی‌ در سینمای‌ ایران‌ می‌گشاید...
● ملاقات‌ با طوطی‌ (۱۳۸۲) با فرشتگان‌ چارلی‌
▪ بازیگران‌: مهتاب‌ كرامتی‌، محمدرضا فروتن‌، ماهایا پطروسیان‌، مرجان‌ شیرمحمدی‌، میترا حجار، محمدرضا داوودنژاد و ایرج‌ نوذری‌.
▪ خلاصه‌ داستان‌: شوهر یك‌ زن‌ در آستانه‌ اعدام‌ است‌. زن‌ به‌ همراه‌ سه‌ نفر از دوستانش‌ با كمك‌ یك‌ مربی‌ تیراندازی‌، او را موقع‌ انتقال‌ از زندان‌ فراری‌ می‌دهند...
در مورد فیلم‌: «ملاقات‌ با طوطی‌» یك‌ فیلم‌ عجیب‌ است‌. فیلمی‌ كه‌ در نگاه‌ اول‌ ساخته‌ شدنش‌ در ایران‌ غیرقابل‌ باور به‌ نظر می‌رسد. یك‌ ایده‌ جسورانه‌، در مورد چهار زن‌ در دل‌ یك‌ داستان‌ اكشن‌، كه‌ هم‌ مثلا تلما و لوئیز را به‌ خاطر می‌ آورد و هم‌ «فرشتگان‌ چارلی‌» را. زنان‌ خلافكار فیلم‌، كاریكاتوری‌ هستند و این‌ البته‌ عامدانه‌ است‌. فضای‌ عجیب‌ و غریب‌ فیلم‌ جز داوودنژاد نمی‌توانست‌ تعلق‌ به‌ كس‌ دیگری‌ داشته‌ باشد. «ملاقات‌ با طوطی‌» از نظر ساخت‌، خیلی‌ از معیارهای‌ رایج‌ در سینمای‌ اكشن‌ ایران‌ را جابجا كرد، اما در اصل‌ چوب‌ فیلمنامه‌ آشفته‌اش‌ را خورد. اینكه‌ فیلم‌ مورد توجه‌ منتقدان‌ سینمایی‌ قرار نگرفت‌ بیش‌ از هر چیز مولود محافظه‌كاری‌ سنتی‌ منتقدان‌ ایرانی‌ است‌ كه‌ برخلاف‌ نامشان‌، هیچ‌ گاه‌ توان‌ ارتباط‌ با پدیده‌های‌ هنری‌ نو را نداشته‌اند و در كل‌ برخلاف‌ بسیار جاهای‌ دیگر، همیشه‌ عقب‌تر از سینما حركت‌ كرده‌ اند. عدم‌ ارتباط‌ بایسته‌ مخاطبان‌ معمولی‌ هم‌، جدا از موضوع‌ فیلم‌ و ساختار نامتعارفش‌ در عین‌ اینكه‌ كوشیده‌ شده‌ بود جذاب‌ باشد به‌ اكران‌ نامناسب‌ این‌ فیلم‌ باز می‌گشت‌ كه‌ فیلم‌ را از توجی‌ كه‌ شایسته‌اش‌ بود محروم‌ كرد...
● هشت‌پا (۱۳۸۴) بیل‌ را بكش‌
▪ بازیگران‌: مهتاب‌ كرامتی‌، ویشكا آسایش‌، ماهایا پطروسیان‌، آتنه‌ فقیه‌نصیری‌، محمدرضا فروتن‌، رضا داوودنژاد، محمدرضا داوودنژاد و احمد نجفی‌.
▪ خلاصه‌ داستان‌: داستان‌ یك‌ اختلاس‌ سه‌ میلیاردی‌ از یك‌ موسسه‌ مالی‌ و اعتباری‌ توسط‌ سه‌ زن‌، كه‌ درگیری‌هایی‌ را باعث‌ می‌شود...
در مورد فیلم‌: یك‌ اكشن‌ زنانه‌ دیگر و این‌ بار البته‌ كامل‌تر و كار شده‌تر و جذاب‌تر و در عین‌ حال‌ عجیب‌تر. در نگاه‌ اول‌، روایت‌ «هشت‌پا» روایت‌ عجیبی‌ است‌. روایتی‌ در ظاهر آشفته‌، اما در اصل‌ «پازل‌»وار، كه‌ حوادث‌ و اتفاقات‌ و مكان‌ها و فضاهای‌ به‌ ظاهر بی‌ربط‌ و آدم‌هایی‌ در ظاهر ناواقعی‌ كلیتی‌ جذاب‌ و نامتعارف‌ را سامان‌ می‌بخشند. بازی‌های‌ بازیگران‌ فیلم‌، بجز نمونه‌یی‌ چون‌ محمدرضا فروتن‌ در اوج‌ است‌. كارگردان‌ در فضاسازی‌ها موفق‌ عمل‌ می‌كند و لحظات‌ فیلم‌ هم‌ در اغلب‌ مواقع‌ نفس‌گیر و درخشان‌ از آب‌ در آمده‌ است‌. فیلم‌ غلط‌های‌ «ملاقات‌ با طوطی‌» را ندارد و به‌ نوعی‌ می‌توان‌ گفت‌ كامل‌ شده‌ آن‌ به‌ شمار می‌آید. بعضی‌ مسائل‌ فیلم‌ چون‌ ورزش‌ رزمی‌ زنان‌ و... هم‌ با اینكه‌ در ظاهر فقط‌ برای‌ جلب‌ مخاطب‌ در فیلم‌ قرار داده‌ شده‌، اما در اصل‌ فضای‌ عجیب‌ فیلم‌ را تشدید می‌كنند. به‌ علاوه‌ اینها فیلم‌ یك‌ پایان‌ غافلگیر كننده‌ بی‌نظیر و زیبا دارد. پایانی‌ بی‌نظیر در سینمای‌ محافظه‌كار ایران‌...
كیوان‌ شافعی‌
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید