قرار ملاقات در ایزو ۱۴۰۰۱

اولین باری كه انسان نخستین تصمیم گرفت متمدن شود تا بتواند بهتر زندگی كند، تن طبیعت لرزید. آن شبی كه رؤسای قبیله های مجاور دور آتش جمع شدند تا اختراع شجاع ترین جوان آن منطقه كه وسیله ای دایره ای شكل ساخته شده از چوب بود و با استفاده از آن می شد وسایل سنگین را به راحتی جابه جا كرد، ببینند، تمام درختان آن نواحی از بیم آینده تاریكشان، فریاد دردناكی كشیدند. فریاد درختان آنقدر مهیب بود كه حتی جوان مخترع كه گفته می شود یك خرس بزرگ را از پای درآورده است، از ترس تا صبح خوابش نبرد. اما روز بعد، اوضاع عادی شد و مردان قبایل برای زندگی راحت تر با تبر به جان بخشنده ترین آفریده های خدا افتادند؛ اما این پایان كار نبود. بشر تازه فهمیده بود كه می تواند خیلی راحت تر از آنكه در گذشته زندگی كرده بود، زندگی كند و فقط كافی بود از عقلی كه مدت ها دست نخورده باقی مانده بود، استفاده كند تا راه های جدید برای رفاه بیشتر، تند و تند مانند امواج مغناطیسی به ذهنش خطور كند. علاقه انسان به ساخت وسایلی برای پیشرفت زندگی اش، یك امر كاملاً طبیعی بود و در اصل پروردگار این غریزه را در فطرتش نهاده بود تا تكامل پیدا كند، اما حرصش برای نابودی آسمان و زمین توجیهی نداشت؛ همان حرصی كه شاید باعث شد قابیل، هابیل را به قتل برساند. انسان حریص برای ساختن وسایل جدید تر و در نتیجه قدرت بیشتر، دست به نابودی طبیعت زد و پاك از یاد برد كه در گذشته ای نه چندان دور حیاتش وابسته به همین درختان، آسمان و دریا بود و هیچ فكر نكرد طبیعت قدرتش را داشت تا نسل او را هم مانند دایناسورها منقرض كند اما این كار را نكرد تا اشرف مخلوقات ثابت كند چقدر شایستگی این عنوان را داشته است!
انسان ساختن را از سورتمه و چرخ با چوب خیزران شروع كرد و كشتی، بادبان و پارو از دستاوردهای بعدی اش بودند تا دریا را هم مانند جنگل تصاحب كند و بعدها قطار، اتومبیل و ماشین های بخارسوز كه دودشان چهره های آسمان را زشت می كرد، از بزرگترین موفقیت های او به شمار می رفت. انسان ساخت و نابود كرد تا امروز كه بر قله این افتخار دروغین ایستاده است، اما برخلاف انتظار شادمان نیست. او كه قرن ها است علاقه اش را به طبیعت سركوب كرده، دیگر تحمل دوری را ندارد و این بار می خواهد با استفاده از تكنولوژی، طبیعت مرده اش را زنده كند تا از افسردگی كه در طول سالیان دراز در روحش نفوذ كرده است، رهایی یابد.
●تهران در راه كسب ISO۱۴۰۰۱
برای دوستی دوباره با طبیعت، دنیا نشست فكر كرد و قوانینی را برای حفظ محیط زیست تدوین كرد و به هر شهر بزرگ دنیا كه توانست این قوانین را رعایت كند، نشان استاندارد مدیریت محیط زیست (ISO۱۴۰۰۱) را اعطا كرد. تا به حال چهل و شش شهر بزرگ دنیا این نشان را به دست آوردند و باشگاهی به نام كلانشهرهای دارای استاندارد زیست محیطی تشكیل دادند و قرار است در آینده ای نزدیك تهران، پایتخت گربه آسیا به این باشگاه بپیوندد. شاید اولین سؤالی كه بعد از شنیدن این خبر در ذهن آدم به وجود می آید، این باشد كه یك كلانشهر برای به دست آوردن این استاندارد باید چه ویژگی هایی داشته باشد. مهندس حیدرزاده، مشاور شهردار تهران در امور محیط زیست در این مورد گفت: شهرداری كلانشهرها باید استاندارد ISO۱۴۰۰۱ را كسب كند و این یك استاندارد مدیریت زیست محیطی است. یعنی كلیه فعالیت ها چه در حوزه داخل ستادی و چه خدماتی كه به شهر داده می شود مثل جمع آوری زباله و یا كارهایی كه در زمینه فضای سبز انجام می شود، باید براساس استانداردهای زیست محیطی باشد. به طور مثال، كودها و سمومی كه در فضای سبز مصرف می شود، باید از لحاظ زیست محیطی مورد تأیید باشد. در جمع آوری زباله و دفع پسماندها باید شاخص هایی در آنها رعایت بشود. از طرفی در خود ستاد هم باید یك سری مسائل رعایت شود یعنی میزان انرژی، سوخت و آب باید براساس مصرف بهینه باشد. تصور كنید چند درصد میزان مصرف آب سرانه داخل شهر تهران، مربوط به بخش اداری ما می شود. در حالی كه اگر بخواهیم سرانه را تقسیم كنیم، می بینیم كه این میزان را با تدابیر ساده مانند استفاده از دستشویی های پدالی و یا سیستم چشم الكترونیك، می توانیم كاهش دهیم. در مصرف انرژی هم، خودروهایی كه توسط شهرداری استفاده می شود باید دارای استاندارد زیست محیطی باشد به این ترتیب كه خودروهای بنزینی به صورت گازسوز و یا دوگانه سوز درآیند و تمام خودروهای این سازمان باید برگه معاینه فنی داشته باشند. سیستم اداری شهر هم باید Paperless یعنی از طریق كامپیوتر باشد و به سمت شهر الكترونیك برویم. با استفاده از مدیریت الكترونیكی مداركمان را بایگانی كنیم. طبیعتاً یك مجموعه لوح فشرده حجم بیشتری می تواند نامه و كاغذ را در بر بگیرد تا یك پرونده پوشه ای. به اعتقاد مهندس حیدرزاده، تهران برای كسب استاندارد ISO۱۴۰۰۱ چیزی كم ندارد و فقط باید به یك سری شاخص ها برسیم. نكته اینجا است كه شهرداری برای رسیدن به این شاخص ها و در نهایت كسب استاندارد ISO۱۴۰۰۱ چه برنامه هایی دارد. حیدرزاده در این مورد هم توضیح داد: در فاز اول، طرح استقرار نظام مدیریت زیست محیطی در شهرداری تهران در پنج منطقه شامل: مناطق ۲ در شمال، ۱۶ در جنوب، ۵ در غرب، ۸ در شرق و ۶ در مركز تهران به اجرا درمی آید كه این طرح در اواخر اردیبهشت ماه شروع می شود. در فاز دوم قصد داریم این استاندارد را با همكاری دانشكده محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی و دانشكده محیط زیست دانشگاه تهران در تمام مناطق شهرداری مستقر كنیم و امیدواریم سال آینده، همین موقع ممیزی اش توسط شركت های معتبر بین المللی صورت بگیرد.
با این اوصاف، باید با استقرار نظام زیست محیطی در شهرداری تهران، كاهش هزینه ها را داشته باشیم. مهندس كاظمی، مسئول استانداردهای زیست محیطی شهرداری با ارائه آماری گفت: هنگامی كه این سیستم را مستقر كنیم، ۱۴ تا ۳۵ درصد كاهش هزینه ها را داریم و این به خاطر كاهش مصرف منابعی كه در سازمان وجود دارد، است و می شود این مقدار سرمایه را به بخش های دیگری كه نیاز دارند، اختصاص داد. در ادامه كاظمی در مورد نقش مردم در به دست آوردن استاندارد ISO۱۴۰۰۱ گفت: مردم نقشی بسیار كلیدی در كسب این استاندارد دارند برای اینكه یكی از بخش های ISO۱۴۰۰۱ طرف های ذینفع سازمان هستند و طرف های ذینفع سازمان شهرداری به طور مستقیم و غیرمستقیم مردم هستند و ما موظفیم یك بخشی را در سازمانمان ایجاد كنیم كه عملكردهای شهرداری را با توجه به نظرات طرف های ذینفع كه همان مردم هستند در نظر بگیرد و تغییرات را بر آن اعمال كند.
كاظمی در پایان گفت كه تهران اولین كلانشهر در آسیا خواهد بود كه به این باشگاه می پیوندد البته شهرهایی از ژاپن، چین و تایلند هم به این استاندارد رسیده اند اما از شهرهای بزرگ نبوده اند.
●منطقه ۲۲، شاگرد نمونه شهرداری
از بین مناطق شهرداری تهران، منطقه ۲۲ از همه فعال تر بود و توانست این استاندارد را به دست آورد. روند اخذ گواهینامه ISO۱۴۰۰۱ ویرایش ۱۹۹۶ از اواخر سال۸۰ آغاز شد و تا سال ۸۲ ادامه یافت و در نهایت منطقه ۲۲ شهرداری در ۲۲ و ۲۳ شهرداری ۸۲ توسط شركت گواهی دهنده DQS آلمان شعبه خاورمیانه مورد ممیزی نهایی قرار گرفت و برای اولین بار در سطح شهرداری های كشور موفق به اخذ گواهینامه سیستم مدیریت زیست محیطی شد.
این شهرداری در ممیزی نهایی در تاریخ ۱۳ و ۱۴ دی ماه ۸۵ موفق به گرفتن گواهینامه مجدد با ویرایش ۲۰۰۴ از شركت مزبور شد. دیانت، مسئول واحد محیط زیست شهرداری منطقه ۲۲ در مورد جزئیات این طرح گفت: خط مشی داشتیم كه مورد تأیید مدیریت بود و براساس آن اهداف خرد و كلان و برنامه ها تدوین شد و با توجه به جنبه های زیست محیطی منطقه، برنامه هایی ریخته شد و در اصل داشتن استاندارد به این معنا است كه می خواهیم در فعالیت هایمان، بهبود مستمر داشته باشیم. یعنی اینكه ببینیم در كجای فعالیت هایمان ممكن است ایرادی وجود داشته باشد و چگونه می توانیم آن را بر طرف كنیم و در هر مرحله ممیزی این بررسی می شود و هر سال در رابطه با فعالیتمان روش های جدیدتری انتخاب می كنیم تا به آن بهبود مستمر برسیم. كارهای زیادی در زمینه خدمات دهی به شهروندان مانند سیستم جمع آوری زباله انجام شد تا توانستیم به این استاندارد برسیم و بعد فعالیت های خود و پیمانكارها را كنترل می كنیم. آموزش را سرلوحه كارمان قرار دادیم كه تمام افراد، هم پرسنل خود شهرداری و هم پیمانكار باید در رابطه با كاری كه می كنند از لحاظ جنبه های زیست محیطی آموزش دیده باشند و بدانند احتمالاً در كجای كارشان خطا وجود دارد.
دیگر اینكه سعی كردیم كاهش مصرف انرژی داشته باشیم. مثلاً یكی از شاخص های مهم، آبیاری بوده است. سعی كردیم برای آبیاری فضاهای سبز كمتر از تانكر استفاده كنیم و آبیاری را با روش های خاصی با لوله انجام دادیم. در ضمن داشتن استاندارد ISO۱۴۰۰۱ به این معنی نیست كه ما دیگر حتما ًPAPER LESS شدیم بلكه یعنی داریم در جهت كاهش مصرف كاغذ گام برمی داریم. در مورد دانستن اینكه آیا این قوانین فقط باید در شهرداری رعایت شود و یا اینكه سازمان های دیگر موظف به رعایت آنها هستند، دیانت با گفتن اینكه نمی توانند روی سازمان های دیگر اعمال نظر داشته باشند، ادامه داد: در مورد اقداماتی كه آنها در رابطه با شهرداری انجام می دهند، نكاتی را گوشزد می كنیم. به طور مثال اگر اداره آب و فاضلاب باید تصفیه خانه بزند و این كار را انجام نمی دهد و همین باعث آلودگی محیط زیست می شود، پیگیری می كنیم چون دارای استاندارد ISO هستیم و خود را موظف می دانیم كه این را پیگیری كنیم و از آنها بخواهیم كه وظیفه شان را انجام دهند.
وقتی كه به چنین مواردی برمی خوریم، یك سؤال مدام ذهنمان را قلقلك می دهد. موضوع این است كه وقتی یك شهرداری توانست این استاندارد را كسب كند و بعد از آن اهمیتی به اجرای قوانین نداد، آیا آن موقع این نشان پس گرفتنی است یا نه؟ دیانت جواب این سؤال را این گونه داد: حتماً. ما خودمان هر ۶ ماه یك بار ممیزی مراقبتی داریم كه باید این كارها را چك كند. بسیاری اسناد و مدارك هست كه باید آنها را به ممیزین شركت های خارجی ارائه دهیم. حداقل یك بار در سال از طرف شركت های خارجی ممیزی داریم كه اگر آنها عدم انطباقی در كار ما ببینند، گزارش می دهند و می خواهند سریع آن را برطرف كنیم وگرنه ISO از ما گرفته می شود.
شهرداری منطقه ۲۲ این مراحل را برای به دست آوردن استاندارد ISO۱۴۰۰۱ طی كرده است پس بهتر می تواند از نقش مردم در به دست آوردن این نشان بگوید: معتقد هستیم به اینكه كشورهایی كه مسائل زیست محیطی را رعایت می كنند، دارای اخلاق هستند. در نتیجه وقتی ما از مردم می خواهیم زباله هایشان را تفكیك كنند در واقع سطح فرهنگمان را داریم بالا می بریم. در زمینه جمع آوری مكانیزه زباله اگر مردم كمك نكنند و آشغال هایشان را به جای اینكه در فان بریزند، كنار خیابان رها كنند، اصلاً نمی توانیم پیش برویم. ما همان طور كه برای پرسنل و پیمانكار آموزش داریم برای مردم هم آموزش داریم و سعی می كنیم با آنها در ارتباط باشیم. تقریباً از جزئیات این طرح باخبر شدیم فقط مانده جایگاه مدیران در كسب استاندارد كه به اعتقاد دیانت نقش بسیار مهمی دارند: استقرار سیستم باید در تك تك حوزه های ما باشد. آن وقت هست كه باید این كار برایشان مفهوم داشته باشد كه بتوانند آن را از بقیه پرسنل هم بخواهند. همان طور كه عرض كردم، مستنداتی را باید به شركتی كه به ما این استاندارد را داده است، بدهیم و در این مستندات باید كار تمام واحد در آن مشخص باشد. یعنی نمی توانیم كه الكی بگوییم، وظایفمان را انجام دادیم. سپس همه باید وظایفشان را انجام دهند تا بتوانیم ISO را حفظ كنیم.

منبع : روزنامه همشهری