عینک سیاه من

از بین انواع شخصیت های غیرعادی گروهی كه بعد از شخصیت ضداجتماعی(پسیكوپات ها) بیشترین درگیری با مقامات قضائی را پیدا می كنند افراد با شخصیت بدبین یا پارانوئید هستند. این افراد به علت سیستم فكری كه دارند قادر به تطبیق خود با محیط و اجتماع و اطرافیان نبوده، با سوءظن و احتیاط كامل روابط انسانی را برقرار می كنند، مبتلایان به این بیماری در حالات شدید بیماری به نحوی سوءظن و بدبینی پیدا می كنند كه همه را دشمن خود می پندارند و در نتیجه پرخاشگر می شوند.
●مشكلات بالینی شخصیتD بدبین
مبتلایان به این اختلال شخصیتی می پندارند كه دیگران آنان را مورد آزار، بهره كشی یا فریب قرار می دهند. در حالی كه واقعیت چنین نیست. این افراد بدون هیچ دلیلی، برپایه شواهد ناچیز و بی اهمیت دچار این شك هستند كه دیگران ضد آنها توطئه می كنند. احساس می كنند كه از فرد یا افراد دیگر به شدت صدمه دیده اند در حالی كه ممكن است هیچ شاهد عینی برای این مدعا موجود نباشد. درباره وفاداری همسر، بستگان و دوستان خویش تردیدهای همیشگی دارند و اعمال آنان را به دقت مورد ریزبینی قرار می دهند تا شواهدی از نیات خصمانه آنان بیابند. هنگامی كه از یك دوست یا خویشاوند محبت و وفاداری ببینند، چنان شگفت زده می شوند كه نمی توانند این امر را باور كنند، زیرا انتظار دارند كه دوستان و خویشاوندان فقط درصدد صدمه رسانیدن به آنان باشند.
آنان در رویدادهای عادی زندگی معانی پنهانی تحقیركننده و توهین آمیز و تهدیدكننده ای را درك می كنند.
برای نمونه فرد پارانوئید یا بدبین ممكن است یك بی توجهی غیرعمدی را از سوی همكار خود به عنوان یك رفتار برنامه ریزی شده برای توهین به شخصت خود تلقی كند و یا اشتباه جزئی محاسبه از طرف یك فروشنده را اقدام عمدی برای دزدی بخواند. حتی تشویق و تعریف اغلب مورد سوءتعبیر قرار می گیرد. برای نمونه اگر كسی از آنان به دلیل كار خوبی كه انجام داده اند تعریف كند، فرد بدبین با خود می اندیشد منظور این است كه كارهای اضافی و تحمیلی را به عهده من بگذارند اگر دوستانشان از روی خیرخواهی پیشنهاد یاری در كار را به آنان بدهند با خود می پندارند: منظور این است كه من به تنهایی از عهده كارم برنمی آیم.
مبتلایان به اختلال شخصیت پارانوئید همیشه در حالت لجاجت و كینه ورزی هستند. عشق و گذشت، همدلی و همدردی در زندگی آنان جاری نیست و تمایلی به بخشودن توهین ها یا تحقیرهای خیالی ندارند. هر بی توجهی جزئی سبب برانگیختن دشمنی عمده از سوی آنان می شود و احساس دشمنی برای زمان طولانی ادامه می یابد.سركردن با مبتلایان به اختلال شخصیت پارانوئید مشكل است. طبیعت بدبین و مجادله گرای آنان ممكن است واكنش خصمانه ای را در دیگران پدید بیاورد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت بدبین اغلب از نظر عواطف سرد، خالی از شوخ طبعی، خشك و از نظر روابط انتقاد كننده از دیگرن، آب زیر كاه و توطئه چین و ناتوان در همكاری كردن با دیگران هستند. بدیهی است كه این ویژگی ها موجب ارتقای روابط دلپذیر و صمیمانه نمی شود.
از آنجایی كه مبتلایان به شخصیت پارانوئید قادر به اعتماد به دیگران نیستند نیاز شدید به خودكفایی و استقلال دارند. آنان تمایل دارند بر اطرافیان خود مسلط باشند در غیر این صورت احساس آرامش نمی كنند، معمولاً این افراد انگیزه های شرورانه را به دیگران نسبت می دهند كه این امر ناشی از برون فكنی ترس های خود آنان است. اغلب خیال پردازی هایی در مورد قدرت و منزلت خویش دارند در صورتی كه نسبت به دیگران به ویژه كسانی كه از نظر پایگاه اجتماعی، شغلی و علمی متمایز هستند دیدگاه منفی و قالبی ابراز می كنند. این افراد متقاعد نمی شوند كه مدیران خود را محترمانه صدا كنند و دستورات مافوق را به سختی اطاعت می كنند. حتی اگر به درمانگر یا پزشك مراجعه كنند آنها را دكتر خطاب نمی كنند. دوستی و وفاداری و اظهار محبت دیگران را نه تنها قبول نمی كنند بلكه بدگمانی شان بیشتر می شود، زیرا تصور می كنند این اظهار محبت ها نوعی تبانی علیه ایشان است.
●علل بدبینی
در دوران كودكی اغلب مبتلایان به اختلال شخصیت پارانوئید نشانه هایی چون انزوا، تكروی، رابطه ضعیف با همسالان، احساس اضطراب در جمع، نارسایی تحصیلی و حساسیت بیش از حد دارند.
اختلال شخصیت پارانوئید در بین مبتلایان به اسكیزوفرنیای مزمن و شخصیت های ضداجتماعی و هیستریونیك (نمایشی) و خودشیفته و اختلال دو قطبی (شیدایی و افسردگی) بیشتر است.
گاهی در اثر یك بیماری مغزی دگرگونی های شخصیتی مشابه با شخصیت پارانوئید پدید می آید. بعضی اوقات اعتیاد به موادمخدر سبب دگرگونی های شخصیتی پارانوئید می شود.
معلولیت های جسمی نیز در ایجاد اختلال شخصیت پارانوئید می تواند نقش موثری داشته باشد. برای نمونه ناشنوایی ممكن است سبب شود فرد بیندیشد دیگران در حضور او آهسته سخن می گویند چرا كه می خواهند متوجه گفت وگوی آنان نشود، زیرا قصد توطئه علیه او دارند. به این ترتیب افرادی كه افت شنوایی یا سنگینی گوش دارند و كسانی كه به پیرگوشی مبتلا هستند احتمال دارد كه بتدریج تمایلات بدبینی یا خودبزرگ بینی پیدا كنند و تصور كنند كه دیگران برای آزار آنها نقشه می كشند، این حالت ها را در روانشناسی مرضی پارانویا می نامند.
عده ای عوامل ارثی را در این اختلال دخیل دانسته اند اما به نظر می رسد نقش محیط اولیه پرورشی كودك نیز بسیار مهم باشد. محیط خانوادگی سرد و بی روح و در نتیجه انزواطلبی، جو بی اعتمادی، سوءظن ، موقعیت های برانگیزاننده حسادت، بدرفتاری از سوی والدین، رفتار و گفتار طعنه آمیز و دارای معانی دوگانه از سوی آنان همه در ایجاد اختلال شخصیت پارانوئید نقش بسزایی دارند.
مطالعات بالینی در خصوصیت فرد پارانوئید نشان داده است كه غالباً این افراد دارای والدینی هستند كه یكی از آنان رفتار مستبدانه و تحكیم آمیز و دیگری فردی فروتن، بردبار، بی اراده و انفعالی می باشد، این تفاوت و ناهماهنگی خصوصیات پدر و مادر سرمشق نامناسبی برای كودكی است كه شخصیت وی در حال شكل پذیری و تكوین باشد. در نتیجه كودك احساس طردشدگی از یكی از والدین خود می نماید و نطفه اصلی سوءظن نسبت به دیگران در او كاشته می شود. احساسات و حالات تهاجمی و عناد نسبت به پدر یا مادر ممكن است بعدها متوجه همسر، همكاران، دوستان و در مقیاس وسیع تر همه مردم شود.
●درمان بدبینی
درمان اختصاصی اختلال شخصیت پارانوئید روان درمانی است، اما ویژگی های شخصیتی این بیماران مانع عمده در ایجاد رابطه درمانی مناسب است. در سالهای اخیر امكان استفاده از داروهایی كه بر نشانه های خاص موثرند و یا اثر فراگیر بر زمینه زیست شناختی این نابهنجاری دارند افق های درمانی نوینی را گشوده است.الكتروشوك نیز گاهی به كوتاه كردن حملات پارانوئید كمك می كند.
گاهی استرس شدید باعث حملات حاد پارانوئید می شود كه با رفع استرس حملات پارانوئیدی فروكش می كند.

عباس نقی زاده

منبع : روزنامه همشهری