اکس کاربازپین (Oxcarbazepine)

اکس کاربازپین با بلوک کانال‌های سدیمی حساس به ولتاژ، منجر به جلوگیری از انتشار تشنج در مغز می‌شود. این دارو یک جایگزین مؤثر برای کاربامازپین در بیمارانی است که به‌دلیل برخی از عوارض جانبی غیرقابل تحمل و تداخلات داروئی مهم و اساسی، قادر به ادامه درمان با کاربامازپین نیستند.
اکس کاربازپین به شکل قرص‌های ۱۵۰، ۳۰۰ و ۶۰۰ میلی‌گرمی در دنیا و در بازار داروئی کشور موجود است.اکس کاربازپین در دنیا و در بازار داروئی کشور موجود است.
اکس کاربازپین به‌عنوان یک داروی ضدصرع به‌صورت کمکی یا منوتراپی در درمان تشنج‌های پارشیال و جنرالیزه تونیک ـ کلونیک به‌کار می‌رود. همچنین این دارو به‌عنوان یکی از داروهای متفرقه مؤثر در درمان اختلالات پانیک در گروهی از بیماران است.
اکس کاربازپین به‌خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌شود. این دارو به میزان وسیعی در بدن منتشر شده و حدود ۴۰ درصد آن به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شود. دارو در کبد به سرعت و به مقدار زیادی به متابولیت اصلی خود که دارای خواص ضدصرعی است، متابولیزه می‌شود. این دارو عمدتاً به شکل متابولیت‌هایش از طریق ادرار دفع می‌شود. نیمه عمر حذف اکس کاربازپین ۱ تا ۵/۲ ساعت و برای متابولیت مونوهیدروکسی آن ۸ تا ۱۴ ساعت است. اکس کاربازپین و مشتق مونوهیدروکسی آن از سد جنینی عبور کرده و در شیر مادر ترشح می‌شوند (حاملگی گروه c).
اکس کاربازپین در افرادی‌که به آن حساسیت دارند، منع مصرف دارد. همچنین ۲۰ تا ۳۰ درصد بیمارانی که به کارمازپین حساس بوده‌اند نسبت به اکس کاربازپین واکنش‌های ازدیاد حساسیتی نشان داده‌اند. از این‌رو در بیماران حساس به کاربازماپین، پس از مصرف اکس کاربازپین، با مشاهده اولین علامت ازدیاد حساسیت باید بلافاصله درمان را متوقف نمود.
مقدار مصرف اکس کاربازپین در:
۱. درمان کمکی به همراه داروی ضدصرع دیگر در کنترل تشنج
در بزرگسالان ابتدا روزانه ۶۰۰ میلی‌گرم از راه خوراکی در دو دوز منقسم، سپس در صورت نیاز به افزایش دوز، می‌توان هر هر هفته ۶۰۰ میلی‌گرم در دو دوز منقسم به مقدار مصرف دارو افزود. دوز توصیه شده در این حالت، ۱۲۰۰ میلی‌گرم روزانه در دو دوز منقسم است.
در کودکان بین ۴ تا ۱۶ سال سن، در ابتدا روزانه ۸ تا ۱۰ میلی‌گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن در دو دوز منقسم حداکثر تا ۶۰۰ میلی‌گرم روزانه. دوز نگهدارنده وابسته به وزن بیمار، در بیماران بین ۲۰ تا ۲۹ کیلوگرم، ۹۰۰ میلی‌گرم روزانه، در بیماران بین ۲۹ تا ۳۹ کیلوگرم، ۱۲۰۰ میلی‌گرم روزانه و در بیماران بیش از ۳۹ کیلوگرم، ۱۸۰۰ میلی‌گرم روزانه همگی در دوز منقسم است. این مقدار تا ۲ هفته پس از دوز ابتدائی به‌صورت تدریجی برقرار گردد.
۲. تبدیل یک درمان ضدصرع به مونوتراپی با اکس کابازپین
در بزرگسالان، ابتدا روزانه ۶۰۰ میلی‌گرم در دو دوز منقسم به همراه کاهش درمان‌های قبلی. طی ۲ تا ۴ هفته درمان را به‌صورت هر هفته ۶۰۰ میلی‌گرم روزانه در دو دوز منقسم تا حداکثر ۲۴۰۰ میلی‌گرم روزانه در دو دوز منقسم می‌توان افزایش داد. طی ۳ تا ۶ هفته به‌طور هم‌زمان با افزایش دوز اکس کاربازپین، سایر داروهای ضد صرع را باید کاملاً قطع نمود.
۳. شروع منوتراپی در اختلالات همراه با تشنج
در بزرگسالان، روزانه ۶۰۰ میلی‌گرم در دو دوز منقسم از راه خوراکی. در صورت نیاز می‌توان هر سه روز یک‌بار ۳۰۰ میلی‌گرم روزانه افزایش داد تا به حداکثر ۱۲۰۰ میلی‌گرم روزانه در دو دوز منقسم رسید.
برای بیمارانی که کلیرانس کراتینین کمتر از ۳۰ml/min دارند، درمان ابتدائی ۳۰۰ میلی‌گرم روزانه در دو دوز منقسم است (نصف مقدار معمول). برای تعیین دوز نگهدارنده، دارو را تا رسیدن به پاسخ مورد انتظار به آرامی افزایش دهید.
مانند سایر داروهای ضدصرع، قطع درمان با اکس کاربازپین یا تبدیل به یک درمان دیگر یا از یک درمان دیگر به این دارو باید به‌تدریج انجام شود تا جلوی افزایش ناگهانی تناوب حملات تشنجی را بگیرد.
بروز علائم هیپوناترمی شامل تهوع، سردرد، لتارژی، بی‌قراری، پریشانی و کاهش احساس و سطح سرمی سدیم بیمار را مرتباً چک نمائید.
در صورت مصرف همزمان اکس کاربازپین با:
ـ کاربامازپین، والپرئیک اسید و وراپامیل، سطح سرمی متابولیت فعال اکس کاربازپین کاهش پیدا می‌کند.
ـ داروهای ضدبارداری هورمونی، سطح سرمی اتینل استرادیول و لوونورژسترل کاهش یافته و اثرات ضدبارداری این داروها کم می‌شود.
ـ فنوباربیتال، سطح مربی متابولیت فعال اکس کاربازپین کاهش و سطح سرمی فنوباربیتال افزایش می‌یابد.
ـ فنی‌توئین،سطح مربی متابولیت فعال اکس کاربازپین کاهش و سطح سرمی فنی‌توئین افزایش می‌یابد.
ـ نوشیدنی‌های الکلی، میزان مهار CNS افزایش می‌یابد.
عوارض جانبی شایع مشاهده شده پس از مصرف اکس کاربازپین شامل خستگی، سردرد، سرگیجه، خواب‌آلودگی، آتاکسی، ترمور، گیجی و منگی، دوبینی، اختلال دید، تهوع، استفراغ، درد شکمی، هیپوناترمی و عفونت دستگاه تنفسی فوقانی است.
● به بیمار توصیه نمائید:
ـ دارو را می‌تواند همراه غذا یا با معده خالی مصرف کند.
ـ دارو را به هیچ وجه به‌طور ناگهانی و بدون اطلاع پزشک قطع ننماید.
ـ در صورت مشاهده علائم هیپوناترمی مانند تهوع، بی‌قراری، سردرد، لتارژی و پریشانی به پزشک اطلاع دهد.
ـ هنگام مصرف این دارو از مصرف نوشیدنی‌های الکلی خودداری نماید.
ـ تا وقتی‌که اثرات دارو کاملاً مشخص شود، از رانندگی و کار با ابزاری که نیاز به هوشیاری و دقت کامل دارند، پرهیز نماید.
ـ خانم‌هائی که داروی ضدبارداری هورمونی مصرف می‌نمایند، هنگام مصرف این دارو از یک روش جایگزین و مطمئن برای پیشگیری از بارداری استفاده نمایند.
ـ در صورتی‌که قبلاً نسبت به کاربامازپین حساسیت نشان داده‌اند، بلافاصله پس از مشاهده اولین علامت واکنش حساسیتی، با پزشک مشورت نمایند.

دکتر آرمینه کازرونی‌زند

منبع : نشریه پزشکی طبیب مردم