یونسکوی ایران فقط ۵ سال دارد

سازمان فرهنگی، علمی، آموزشی ملل متحد بیش از ۸ سال است كه به ایران آمده و از این مدت حدود سه سال را نیز در تعطیلی به سر برده است. خیلی دیر به ایران آمد؛ این دفتر از لیست بلندبالایی كه به عنوان وظایفش ثبت شده، در طول این مدت كوتاه تنها موفق به فعالیت در برخی زمینه ها شده است.
یونسكو در حالی به سازمانی كم تأثیر در ایران تبدیل شده كه سازمان های دیگر ملل متحد از جمله یونیسف (صندوق حمایت از كودكان) و صندوق جمعیت این سازمان فعالیت ها و موفقیت های بیشتری در ایران دارند. نه تنها زمان، بلكه حمایت دولت نیز در این كاركرد یونسكو در ایران نقش داشته است. كارشناسان معتقدند تاكنون حمایت دولتی در این بخش اولویت نداشته و تقریباً سرمایه گذاری مادی و برنامه ریزی خوبی در این زمینه صورت نگرفته است.
دفتر یونسكو در ایران سال ۱۹۹۶ آغاز به كار كرد و این اداره سال ۲۰۰۱ تعطیل شد و با معرفی مسئول جدید این دفتر، از سال۲۰۰۳ مجدداً افتتاح شد و فعالیت آن همچنان ادامه دارد.
اساسنامه كمیسیون ملی یونسكو در ایران در سال ۱۳۶۶ به تصویب هیأت وزیران رسیده است. در ماده هفتم اساسنامه اصلاحی كمیسیون ملی یونسكو در ایران آمده است كه به موجب اساسنامه سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد مصوب ۱۵/۴/۱۳۲۷ كمیسیون ملی تربیتی، علمی و فرهنگی (كمیسیون ملی یونسكو) كه در این اساسنامه كمیسیون نامیده می شود، مركز عمل و اداره امور برنامه های یونسكو در ایران است.
شورای عالی، شورای اجرایی و دبیرخانه، سه ركن كمیسیون ملی یونسكو در ایران هستند و عیناً متناظر با اركان یونسكو یعنی كنفرانس عمومی، شورای اجرایی و دبیرخانه است.
برای این كمیسیون اهداف و وظایف بسیاری تعریف شده است كه عبارتند از:
*مشاركت در فعالیت های یونسكو به منظور استقرار صلح و ایجاد تفاهم متقابل میان ملت ها از طریق اشاعه دانش و معرفت و اهتمام در امر نشر فرهنگ و آموزش
* تلاش در جهت برقراری، حفظ و بسط عدالت، آزادی و حقوق اساسی افراد انسانی با الهام از اصول اسلامی و اهداف یونسكو از طریق همكاری با سازمان مركزی یونسكو و مؤسسات تابعه آن
* تلاش برای اعتلای فرهنگ و اشاعه ارزش های انسانی و مبارزه با مفاسد اخلاقی، از راه تبادل فكری با صاحبنظران در قلمرو ادیان و مذاهب، تعلیم و تربیت و علم اخلاق
* كوشش در غنی كردن اندیشه بشری از راه نشر و بسط دانش به منظور اكمال فضیلت های انسانی
* شناخت فرهنگ های گوناگون جوامع و معرفی فرهنگ اسلامی و میراث فرهنگی ایران
* تعمیم آموزش و نیز مبارزه با بیسوادی به عنوان مانع عمده تعالی فكری و بسط توسعه فرهنگی، از طریق همكاری با یونسكو و مؤسسات تابعه
* همكاری و همگامی در ایجاد نظام نوین ارتباطات به منظور مبادله گسترده اطلاعات در مقیاس جهانی و مقابله با انحصارطلبی قدرت های سلطه جوی جهانی در این زمینه
* ایجاد ارتباط بین سازمان یونسكو و سازمان های دولتی و غیر دولتی كشور كه در زمینه های آموزشی، تربیتی، علمی، فرهنگی و ارتباطات فعالیت دارند
* تسهیل و توسعه ارتباط با كمیسیون های ملی یونسكو در كشورهای دیگر، به ویژه كشورهای منطقه، به منظور همكاری در اجرای برنامه ها و انجام مطالعات مشترك
* همكاری در اجرای طرح ها و برنامه هایی كه در چارچوب فعالیت های یونسكو از سوی دولت ارائه می گردد
* پیشنهاد بودجه سالانه كمیسیون به وزارت فرهنگ و آموزش عالی
* تعیین مصرف وجوه و اموالی كه به عنوان هدیه برای پیشرفت مقاصد یونسكو به كمیسیون ملی تقدیم می شود و نظارت در مصرف آنها
برخی حوزه های فعالیت و حوزه های تخصصی یونسكو نیز به قرار زیر است:
در حوزه آموزش: حق آموزش، طرح ها و سیاست های آموزشی، طفولیت و خانواده، آموزش ابتدایی، آموزش متوسطه، آموزش عالی، آموزش فنی و حرفه ای، آموزش علم و فناوری، آموزش معلم، آموزش غیررسمی، آموزش جامع، تنوع فرهنگی و زبان شناختی در آموزش ، آموزش به هنگام فوریت ها، بحرانها و آموزش ICT و بازسازی، تربیت بدنی و ورزش، آموزش عدم خشونت.
در حوزه علوم طبیعی: آب شیرین، مردم و طبیعت، اقیانوس ها، علوم زمین، سواحل و جزایر كوچك، علوم پایه و مهندسی، سیاست علمی، زنان در علم.
در حوزه علوم اجتماعی و انسانی: اخلاق، حقوق بشر، جوانان و ایدز، زنان و برابری جنسی، نژادپرستی، تبعیض نژادی و بیگانه ستیزی، امنیت و صلح انسانی، فلسفه، مطالعات روز و كاربردی، مهاجرت بین المللی، مسائل شهری، دموكراسی و دولت.
در حوزه فرهنگ: فعالیت بهنجار، سیاست های فرهنگی، میراث، تنوع فرهنگی، گفت وگوی بین فرهنگی، صنایع فرهنگی، فرهنگ و توسعه، هنرها و خلاقیت، توریسم فرهنگی، موضوعات ویژه، ارتباطات و اطلاعات، بایگانی ها و كتابخانه ها، رسانه های جمعی، محتوای خلاقانه: رادیو، تلویزیون، رسانه های خبری، آموزش و ... دولت الكترونیك، مسائل اخلاقی، آزادی بیان، مطبوعات مستقل، مردمان غیربومی، اطلاع رسانی در عرصه توسعه جامعه، ابزارهای پردازش اطلاعات، توسعه رسانه ای، آموزش رسانه ای، تكثر زبانی، مراكز چند رسانه ای، افراد معلول و...، حفاظت و بایگانی، اطلاع رسانی در حوزه عمومی، شبكه های رادیویی و تلویزیونی دولتی.
ماده ۴ اساسنامه تاكید می كند كه شورای عالی كمیسیون ملی یونسكو در ایران عالی ترین مرجع تصمیم گیری كمیسیون است و ۱۴ عضو دارد؛ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر امور خارجه، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر آموزش و پرورش، دبیر كل كمیسیون ملی یونسكو، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و مدیرعامل سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
همچنین هفت نفر از شخصیت های علمی و فرهنگی كشور كه از میان مدرسان و اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مراكز آموزش عالی و محققان و هنرمندانی كه در زمینه های علمی، فرهنگی، ارتباطی و تعلیم و تربیت دارای تجربه باشند، انتخاب می شوند.یونسكو اهتمام خویش را به فعالیت در زمینه های آموزش، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و انسانی، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات مصروف كرده است.
●میراث فرهنگی، عمده ترین فعالیت دفتر یونسكو
ایران جزو منطقه آسیا و اقیانوسیه یونسكو محسوب می شود. دفتر یونسكوی ایران با فعالیت هایی كه بیشتر آنها فرهنگی هستند، سعی كرده خود را به وظایفش نزدیك كند. بنابر گزارشی كه از سوی دفتر یونسكو در تهران به شرق ارسال شده، در سال های ۲۰۰۴ تا ،۲۰۰۵ این دفتر از ساعات ابتدایی نخستین روز زلزله آغاز شده و هنوز ادامه دارد. مهمترین فعالیت های یونسكو در بم به تشكیل كمیته ها و برگزاری كارگاه ها و كنفرانس هایی برای نجات آثار تاریخی بم اختصاص یافته است.
فعالیت های یونسكو در حوزه میراث فرهنگی چغازنبیل و پاسارگاد را نیز پوشش می دهد. ثبت پاسارگاد در فهرست میراث جهانی از جمله این اقدامات است.
این دفتر در حوزه های «آی تی» و ایدز هم برنامه هایی دارد. كارگاه آسیایی نقش زنان در حفاظت میراث فرهنگی كه آوریل ۲۰۰۴ برگزار شد از فعالیت هایی است كه سعی در افزایش نقش یونسكو در ایران داشته است.
اما سازمان های داخلی فعال در حوزه های فرهنگی، دفتر یونسكو در ایران را چندان فعال نمی بینند. حتی سازمان هایی كه به طور مستقیم مسئول دریافت اخبار یونسكوی ایران هستند، اظهار می دارند كه ما با یونیسف و صندوق جمعیت بیش از این سازمان همكاری داریم. شاید این به كوچكی و تازه كار بودن خود این دفتر برمی گردد و شاید اقدامات ما در جهت تهدید و خراب كردن هر آنچه یونسكو از كشورمان جزو میراث جهانی ثبت كرده- از جمله پاسارگاد و نقش جهان- دلیل جدی گرفته نشدن كار نمایندگی یونسكو در ایران است.
چند ماه بعد از افتتاح مجدد دفتر یونسكو، سید یوسف حسینی دبیر كل كمیسیون ملی یونسكو در ایران طی گفت وگویی با خبرگزاری سینا، هدف از تأسیس این دفتر را انتقال مجموعه ای از فعالیت ها و تجاربی كه در زمنیه آی تی در دنیا وجود دارد عنوان كرد و اظهار داشته بود: بزرگ ترین سازمانی كه در بحث آموزش الكترونیكی و آموزش از راه دور تاكنون فعالیت كرده یونسكو است كه ایران هیچ سهمی از این آموزش ندارد.
وی بر این عقیده بود كه سهم بسیار ناچیزی از فعالیت هایی كه در جهان در دفترهای مختلف یونسكو اتفاق می افتد به ایران می آید زیرا دولت استعداد جذب منابع را ندارد و باید یك مركزی را بنا كند كه بتواند برای انتقال تجربه ای كه در دنیا اتفاق می افتد همكاری كند درحالی كه این مركز در ایران به هیچ وجه حمایت نشد.با این حال آی تی در فهرست مهمترین فعالیت های یونسكو در سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵ قرار نداشت.

شهین درویش

منبع : روزنامه همشهری