بیم و امید یک سینمای امیدوار

● یك هفته با سینمای ایران
رونق فروش فیلم ها در آستانه آغاز فصل امتحانات، سینماگران و مسئولان را تواماً امیدوار كرده است. هر چند نمایش اكثر فیلم های امیدوار به فروش بالا در فصل بهار باعث شده، این تحلیل قوت بگیرد كه سینمای ایران برای فصل تابستان سبد پرباری برای عرضه نداشته باشد اما به نظر می رسد سینمای ایران به مخاطبان پیگیر و معتمدی دست یافته است. از سوی دیگر گمانه زنی ها درباره سختگیری بیشتر برای صدور پروانه های ساخت و نمایش كه بعد از شروع سال جدید شدت گرفته، در هفته های اخیر با بروز مشكلات برای چند فیلم و مشخصاً آخرین ساخته جعفر پناهی به اوج رسیده و باعث مشغول شدن اذهان بسیاری شده است.
● اتفاق هفته
تولد صنف جدید: تولد صنفی جدید در سینمای ایران به اندازه كافی اهمیت و جذابیت دارد تا به عنوان مهمترین اتفاق هفته گذشته انتخاب شود. مناقشات صنفی سینمای ایران كه از سال گذشته تاكنون ادامه داشته و در چند ماه اخیر در چند صنف مهم مانند اتحادیه تهیه كنندگان به اوج خود رسیده بود، با اعلام رسمی این خبر وارد مرحله تازه ای شد و این در حالی است كه هنوز افراد شاخص طیف های مختلف سینمایی به موضع گیری و اظهارنظر درباره آن نپرداخته اند. زمزمه های راه اندازی صنفی برای كارگردانانی كه امور تهیه كنندگی فیلم ها را نیز انجام می دهند از چندین سال قبل شنیده می شد و در مقاطعی نیز به شكل علنی به گوش می رسید. اوج این زمزمه ها در زمان انتخابات شورای مركزی اتحادیه تهیه كنندگان در سال ۸۲ بود كه تعدادی از كارگردانان خواستار راه اندازی انجمن «تهیه كننده _ كارگردانان » شدند كه بعد از راهیابی تعدادی از این افراد به شورای مركزی در آن سال، موقتاً این درخواست را مسكوت گذاشتند. به نظر می رسد مشكلات اخیر اتحادیه تهیه كنندگان و باعث شده كه طراحان این صنف جدید فرصت را مغتنم بشمرند و خبر تشكیل آن را رسماً اعلام نمایند. طیفی از كارگردانانی كه در این سال ها در كانون كارگردانان نیز قدرت را در دست داشتند در میان اعضای موسس این مجمع دیده می شوند و البته اعلام كرده اند كه هدف از تشكیل چنین صنفی حمایت از سرمایه مادی و معنوی اعضا در دو صنف كارگردانان و تهیه كنندگان نیست به اهداف كلان تری مانند توسعه همه جانبه سینمای ایران می اندیشند.
اعلام خبر تشكیل چنین صنفی با استقبال نسبی اكثر فیلمسازان مواجه شد و البته اكثر آنها در موضع گیری هایشان جانب احتیاط را نگه داشته اند و به اظهارنظرهای كلی بسنده كرده اند. هنوز اتحادیه تهیه كنندگان واكنش رسمی نسبت به این اقدام انشعاب گونه تعدادی از اعضایش نشان نداده و با آنكه قرار است در یك مجمع عمومی فوق العاده درباره این موضوع تصمیم گیری كند اما به نظر می رسد در حالی كه همچنان مناقشات بر سر انتخابات اخیر این اتحادیه وجود دارد، دستیابی به یك موضع مشترك و هماهنگ مشكل باشد. سكوت مسئولان سینمایی كشور و اعضای هیات مدیره خانه سینما در برابر اعلام این خبر را می توان تا حدودی نشان از همراهی آنان با تشكیل این صنف جدید ارزیابی كرد. هنوز نحوه مناسبات این صنف با خانه سینما اعلام نشده و مشخص نیست كه آیا مجمع فیلمسازان ایران به عنوان انجمنی زیرمجموعه خانه سینما به فعالیت خواهد پرداخت یا نه. با این همه مجموع اظهارنظرهای موسسان این صنف نشان می دهد كه آنها در تلاش هستند با كمترین واكنش و هزینه این صنف جدید را به وجود آورند. محمد بزرگ نیا، ابوالحسن داودی، محمدعلی سجادی، محمدعلی نجفی و علیرضا رئیسیان به عنوان اعضای هیات موسس مجمع فیلمسازان ایران معرفی شده اند.
● خبر هفته
فیلمسازی بیضایی: اینكه بهرام بیضایی نگارش فیلمنامه جدیدی را به پایان رسانده و قصد دارد آن را جهت دریافت پروانه ساخت ارائه دهد حتی اگر در تمام سال های اخیر مدام شنیده شده باشد باز هم جذابیت های خاص خود را دارد. بیضایی كه از سگ كشی به بعد تمام فعالیت های سینمایی اش با مشكل روبه رو شده است باز هم عزم خود را جزم كرده است فیلم جدیدی بسازد و در این راه ترجیح داده است این بار جزئیات اندكی از فیلمنامه جدیدش را منتشر كند تا در فضای آرام تری مقدمات ساخت فیلمش را فراهم كند. تجربه نشان داده كه حتی صدور پروانه ساخت هم نمی تواند تضمینی برای ساخت فیلمی از سوی بیضایی باشد و باید تا زمان شروع رسمی فیلمبرداری فیلم صبر كرد تا با قاطعیت گفت بهرام بیضایی ساخت فیلم جدیدی را شروع كرده است.
اما فارغ از به نتیجه رسیدن یا نرسیدن فیلمنامه جدید این فیلمساز فرهیخته سینمای ایران، فعالیت هنری او قابل توجه است. عملكرد و نوع نگاه فیلمسازانی مانند بیضایی باعث شده است كه میزان فعالیت آنها و حضورشان در فضای فرهنگی جامعه ملاكی برای ارزیابی میزان آزادی های هنری و فرهنگی كشور باشد و از این منظر توقف اجرای نمایش «مجلس شبیه در ذكر مصائب...» در آستانه تشكیل دولت جدید به عنوان محدودیت های جدید فرهنگی كشور در آن مقطع ارزیابی شد.
بیضایی كه بعد از سگ كشی عمده فعالیت های خود را در تئاتر متمركز كرده بود با طعنه گفته است كه فكر نمی كند دیگر كسی بخواهد دوباره او در تئاتر كار كند و به این صورت دوباره به سینما روی آورده است. باید منتظر ماند و دید كه سینما چقدر او را پذیرا خواهد بود.
● حاشیه هفته
۱ - جذابیت وصف ناپذیر كن: جنجال ها برسر چگونگی حضور سینمای ایران در این دوره جشنواره كن با اعلام رسمی تشكیل چتر سینمای ایران و نمایش ۱۸ فیلم ایرانی در بازار كن فروكش كرد تا نهایتاً نظر آن گروه از سینماگران كه قائل به حفظ ارتباط سینمای ایران با مهمترین جشنواره سینمایی جهان بودند، تامین شود. این گروه كه در میان مدیران بین المللی سینمای ایران نیز نمایندگانی دارند و در همان روزهایی كه گروهی به طبل تحریم و قطع مراوده می كوبیدند از لزوم ادامه حضورهای جهانی سینمای ایران صحبت می كردند و نبود فیلمی از سینمای ایران را خارج از مسائل سیاسی تبیین می كردند. به هر صورت سومین چتر سینمای ایران با همان گستردگی دوره های گذشته و با حضور جمعی از نهادهای دولتی و غیردولتی مرتبط با سینما برپا می شود و طی آن قرار است ۱۸ فیلم جدید ایرانی برای نمایندگان شبكه های تلویزیونی و منتقدان سینمایی، خریداران و توزیع كنندگان جهانی و مسئولان و نمایندگان جشنواره های جهانی به نمایش درآیند. اعلام عدم حضور فیلمی از سینمای ایران در بخش های مختلف این دوره جشنواره كن سرآغاز مناقشات گسترده ای بر سر حضورهای جشنواره ای سینمای ایران شد و طی آن طیف های گوناگونی از سینماگران ایرانی به موضع گیری در مقابل آن پرداختند. جالب ترین این موضع گیری ها از سوی طیفی صورت گرفته كه پیش از این حاضران همیشگی جشنواره های مختلف بودند و این بار از تحریم جشنواره كن سخن می گفتند. مجموع صحبت ها و بحث های صورت گرفته هر چند باعث توجه دوباره به موضوع حضورهای جشنواره ای سینمای ایران شد اما مانند همیشه به یك نتیجه گیری نهایی منجر نشد.
۲ _ رقابت رسانه ای: رقابت پنهان فیلمسازانی كه آثارشان در حال نمایش در سینماهای كشور است در چند ماه اخیر به مرحله جدیدی رسیده است. حضور چشمگیر رسانه ای و صحبت ها و اظهارنظرهای روزانه در زمینه های مختلف و نیز تلاش برای در اختیار گرفتن تعداد سینماهای بیشتر، از جمله روش های جدید است. با این همه حجم استثنایی حضورهای رسانه ای این فیلمسازان در مقایسه با روش های دیگر بدیع تر است. این موضوع كه در چند ماه اخیر با ورود رسانه های فراگیرتری مانند خبرگزاری های مرجع شكل خاصی به خود گرفته باعث شده عنوان «مشاور رسانه ای» در تیتراژ فیلم ها اهمیت دوچندانی پیدا كند. این مشاوره رسانه ای حتی به اعلام متفاوت فروش فیلم ها در منابع خبری مرجع و انعكاس آنها در رسانه های گروهی هم منجر شده تا رقابت فیلمسازان به شیوه های جدیدی برسد. پیگیری این جریان می تواند دستمایه های حاشیه ای خوبی برای هفته های آینده باشد.
● چهره هفته
ابوالفضل جلیلی: ابوالفضل جلیلی به قول خودش روزهای متفاوتی را تجربه می كند. او در تلاش برای اكران عمومی فیلم ماقبل آخرش «گل یا پوچ» است و ظاهراً به نتایجی هم رسیده است. این فیلمساز عجیب سینمای ایران كه از میان سیزده فیلم كارنامه اش تنها یك فیلم نمایش عمومی داشته در چند سال اخیر مدام در رفت و آمد میان جشنواره های مختلف جهانی بوده و به عنوان یك عضو شاخص سینمای جشنواره ای ایران مطرح بوده است. او البته در همین حضورهای جشنواره ای از به نمایش درنیامدن فیلم هایش در ایران استفاده شایانی برده است و خود را به عنوان فیلمساز خلاف جریانی كه فرصت نمایش آثارش در ایران فراهم نمی شود معرفی كرده است. هر چند اساساً در تمام این سال ها اكثر فیلم های جلیلی به تهیه كنندگی شبكه دوم سیما تهیه شده اند و اراده جدی هم برای نمایش عمومی فیلم هایش وجود نداشته است اما نمایش عمومی فیلمی از او بعد از سال ها می تواند اتفاق جالبی باشد. گل یا پوچ پیش از این در جشنواره بیست و چهارم فیلم فجر به نمایش درآمده بود كه البته واكنش چندانی هم برنیانگیخته بود. فیلم قرار است در چند سینما اكران شود و جلیلی از حالا به موقعیت جالبی كه اكران این فیلم برایش به وجود می آورد فكر می كند. البته چند سال پیش شبكه دوم سیما تعدادی از فیلم های جلیلی را پخش كرد. باید منتظر ماند و میزان موفقیت فیلمی را كه اساساً خارج از مناسبات تولید سینمای ایران ساخته شده، ارزیابی كرد.
● فروش هفته
برقراری آتش بس: صدرنشینی فیلمی كه همه آن چیزی را كه مخاطب امروز می خواهد در خود دارد عجیب نیست. آتش بس كه با تبلیغات جذابش، تماشاگرش را از همان ابتدا در جریان فضای فیلم قرار می دهد متوسط فروش روزانه اش را از رقم ۱۰ میلیون تومان فراتر برده و باعث شده دستیابی به رقم ۵۰۰ میلیون تومان در تهران برای فیلم قابل دسترس باشد. فیلم تا به حال مرز ۲۵۰ میلیون تومان را در حالی پشت سر گذاشته كه تازه هفته چهارم اكرانش را آغاز كرده است. در مقام دوم ازدواج به سبك ایرانی قرار دارد كه با آنكه چندان چشمگیر شروع نكرد اما آهسته آهسته رقم فروش روزانه اش را افزایش داد تا ضمن حفظ پیوستگی مداوم، افزایش فروش را نیز تجربه كند. ساخته پربازیگر حسن فتحی حالا هوو را هم پشت سر گذاشته و به فكر رسیدن به مرز ۴۰۰ میلیون تومان است. فروش ازدواج به سبك ایرانی رقم متوسط فروش روزانه ای در حدود ۷ میلیون تومان را نشان می دهد كه تقریباً ۲ میلیون بیشتر از متوسط فروش روزانه هوو است. فیلمی كه با وجود همه تلاش های كارگردان و سازندگانش به منحنی نزولی رسیده است و احتمالاً در هفته آینده تعویض خواهد شد. با این همه فروش هوو تا همین جا نشانه مشخصی است از اینكه علیرضا داوودنژاد باید در همین سبك سرخوشانه و رها فیلم بسازد. اما عنوان پرفروش ترین فیلم در مجموع در اختیار زیردرخت هلو است كه به مرز ۴۵۰ میلیون تومان رسیده و با آنكه عملاً اكرانش به پایان رسیده اما به لطف سینماهای متفرقه و خارج از گروه تماشاگرش را همچنان جذب می كند. گروه های جانبی هم موفق تر از سال قبل نشان می دهند. یك تكه نان در كمال تعجب از مرز ۸۰ میلیون تومان هم گذشته و مربای شیرین در تلاش برای رسیدن به حد ۵۰ میلیون تومان است.

بابك غفوری آذر

منبع : روزنامه شرق