برگ بو

درخت آن به فارسی «باهشتان»گفته می شود،در كتب طب سنتی به نامهای «درخت غار»،«برگ بو»،«مازریون»،«دفنه»و «شجرهٔ الرند» نام برده شده است. به فرانسویLaurier sauceوLaurier و به انگلیسیLaurel , true laue laurel گفته می شود. گیاهی است تیره Lauraceae نام علمیLaurus nobilis L. آن است میوه درخت «باهشتان»را «دهشمت» یا «حب الغار» میگویند و به هندی نیز حبالغار می شود.
● مشخصات
برگ بو گیاهی است به صورت درخت و درختچه همیشه سبز و ناخزان(د رمناطق با زمستانهای خیلی سرد باید حفاظت شود)، در شرایط مساعد ارتفاع آن ۲۰-۱۵ متر هم می رسد ولی معمولا ۸-۷ متر می باشد. گیاهی است پلی گام و در عین حال ممكن است گلهای نر و ماده وهمچنین گلهای هر مافرودیت (نر و ماده در یك گل) روی یك درخت دیده شود.برگها متناوب،سبز تیره ،بیضی شكل ،نوك تیز و معطر و زیبا هستند گلهای آن كوچك به رنگ زرد با خاكستری روشن و میوه آن كوچك به رنگ ارغوانی تیره و به اندازه دانه انگور می باشد.درختچه ای است زیبا ،فرانسوی ها آن را لوریه شاعران هم می گویند.
تكثیر آن با قلمه و قلمه های ریشه دار و یا با پاچوش انجام می شود و پس از ۸-۷ ماده ریشه های آن به قدر كافی توسعه یافته و مستقر می شود.این درخت در خاكهای غنی و قابل نفوذ رشد خوبی دارد. چیدن بر گهای معطر آن برای اینكه سبزی كامل نشود معمولا باید صبح زود انجام شود وبرای خشك كردن روی هم انباشته نشود و در لایه های نازك و در سایه پهن و خشك شود.خشك كردن در آفتاب موجب می شود كه رنگ سبز زیبای آن قهوه ای شود و مقدار زیادی روغن معطر و اسانس آن از بین برود.
● تركیبات شیمیایی
میوه این درخت دارای اسانس روغنی فراری است كه دارای مقدار زیادی اسید یوریك است. اسید لوریك از اسیدهای چرب است كه به شكل متبلور سفید در می آید.در برگهای خشك برگ بو نیز از ۳-۱ درصد اسانس روغنی فرار بسیار معطر وجود دارد كه از طریق تقطیر می توان استخراج نمود.در برگهای گیاه نیز اسانس روغنی فرار وجود دارد.
● خواص و كاربرد
از نظر حكمای مغرب زمین تا اواخر قرن هیجدهم كه گیاه درمانی ،رونق وسیعی در اروپا داشت ،دانشمند و حكمای اروپا معتقد بودند كه میوه درخت برگ بو به عنوان محرك در تسریع وتشدید قاعده زنان موثر است و به همیك دلیل در مواردی به عنوان دارو و برای سقط جنین به كار می رفته است .در كتاب گیاه درمانی به نام گرت هربال كه در سال ۱۵۲۶ میلادی دانشمند معروف [پیتر تروریس]آن را تهیه كرده و در انگلستان چاپ شده ،در مورد كاربرد میوه و برگ درخت غار چنین آمده است:
«خمیری كه از گرد حاصل از كوبیدن میوه های این درخت به دست آمده مخلوط با عسل برای معالجه رنگها و لكه های غیر طبیعی پوست صورت و همچنین برای از بین رفتن دانه ها و لكه های قرمز رنگی كه در پوست صورت جوانان می زند تجویز می شده است.»
دانشمند دیگری به نام [كول پپر] در كتابش به نام كمپلیت هربال كه در اواسط قرن هفدهم نوشته است در مورد میوه درخت برگ بو می نویسد:
«روغنی كه از میوه ی درخت برگ بو به دست می آید برای انواع ناراحتی ها ی مفاصل ،اعصاب ،معده ،شكم ورحم انواعی از قلوه ها و تشنجها ی عضلانی گرفتگی عضلات یا سیخ شدن عضلات ،انواع درد ها ،بی حسی در هر نقطه از بدن ودرد های رحمی وزاهدان مفید است ،به این ترتیب كه محل ناراحت را روغن مالی می كنند . برای رفع درد های گوش هم چند قطره از این روغن استفاده می شده است ویا بخور حاصل از جوشانده میوه ها و برگهای آن به وسیله ای مثل قیف یا بادگیر داخل گوش می كرده اند»
برای از بین بردن لكه های كبود خونمردگی در پوست و گوشت بدن از مالش روغن آن در محل آسیب دیده استفاده می شده است كه خونمردگی خیلی سریع جذب می شده است. ضمنا مالش روغن آن برای رفع خارش و عوارض جرب در پوست و عوارض ورم و آثار ضربه هایی مانند شلاق روی پوست بسیار موثر است. غار طبق نظر حكمای طب سنتی شرق گرم و خشك است ، مغز میوه ان گرمتر از پوست و برگ آن گرمتر از برگ پوست آن و پوست آن و روغن آن گرمتر از سایر اجزا و حتی از روغن گردو نیز گرمتر است. خواص آن مفرح و مقوی و مدر و ضدسم است خصوصا میوه آن ،اگر میوه آن با سركه خیلی رقیق خورده شود برای سردردهای بلغمی ،گازها،نفخها،صرع،وسواس،تقویت ذهن و فهم بسیار نافع است. مالیدن روغن آن برای درد اعصاب و رفع حواس پرتی و افزایش حافظه خوب است. اگر ساییده میوه آن با روغن گل سرخ و سركه مخلوط شود ،قطره آن برای رفع درد های سر و گوش و رفع صداو طنین در گوش و ثقل سامعه مفید است و موجب تقویت گوش می شود و همچنین اگر قطره روغن آن مصرف شود نیز همین نتایج را برای گوش خواهد داشت . مضمضه دم كرده برگ آن برای تسكین درد دندان مفید است. اگر با میوه و برگ كوبیده آن مخلوط با عسل انگشت پیچ درست شود خوردن آن برای امراض سرد و اگر با سكنجبین انگشت پیچ درست شود خوردن آن برای امراض گرم و زخمها و جراحات ریه و سرفه كهنه و تنگی نفس مفید است. خوردن میوه آن برای تحلیل باد و گازهای غلیظ و دل پیچه و امراض كبد و طحال و با عسل برای طخم روده ها وخوردن روغن آن با سركه انگور برای درد كبد مفید است.اگر ۱۰ میلی گرم میوه آن را ساییده و بخورند دل پیچه را فورا تسكین می دهد.روغن آن ایجاد آشفتگی و دل به هم خوردن می كند و قی آور است و ترشح ادرا را زیاد می كند و ترشح حیض را افزایش می دهد.اگر در دم كرده آنبنشینند برای امراض كلیه و مثانه و رحم مفید است.خوردن میوه آن برای خرد كردن سنگ مثانه نیز مفید است و پیاف تیه شده از میوه آن موجب سقط جنین می شود.خوردن و یا مالیدن روغن آن در مواضع درد برای رفع دردهای مفاصل و درد كمر مفید است ،مالیدن روغن آن با سركه روی پوست برای رفع لكه های جلدی موثر است.
این گیاه دارای ضررهایی نیز هست .میوه و روغن آن معده را سست كرده و قی آور است و مضر سینه می باشد و اصلاح آن با خوردن كتیرا میسر است.مقدار خوراك از میوهع و برگ ان۱۰-۲ گرم است. مقدار ۱۰ گرم آن مسهل است.
در اصطلاح طب سنتی میوه درخت غار را «حبالغار»می گویند،به خجم گیلاس ، خیلی معطر و سیاه رنگ و دارای روغنی سبز رنگ و نیم جامد است. تهیه روغن حب الغار به ترتیب زیر است:
روش اول: حب الغار خشك را نیم كوب كرده و در روی الك بریزند و روی بخار آب جوش گذارند تا نرم شود سپس آن را در كیسه محكمی ریخته و آن كیسه را در میان ۲ قطعه آهن سوراخ دار كه با آب جوش گرم شده باشند گذارده و فشار می دهند.
روغنی كه از آن خارج میشود با كاغذ صاف كنند. سابقا در بازار ایران برگ بو را به نام «سازج هندی»عرضه می كردند.
روش دوم:دانه گیاه یا حب الغار را گرفته در آب بپزند و بگذارند سرد شود قشری كه روی آب می گیردبردارند. روش دیگر این است كه میوه و برگ آن را بپزند و پس از آن عصاره آنها را با فشار گرفته با دو برابر وزن آن روغن زیتون مخلوط ،روی آتش ملایم بگذارند آنقدر كه آب آن تبخیر شود و روغن بماند و دقت شود كه نسوزد وآن روغن را به كار برند. در هندوستان از میوه گیاه به عنوان قاعده آور و بند آور دن اسهال و قطع ترشحات مهبل و استسقا مصرف می شود. تذكر ای نكته ضروری است كه باید دقت شود كه اولا برگها و میوه درخت غار را با برگهای درخت دیگری به نام یا غار گیلاسی كه در شرایط خاصی سمی است اشتباه نشود ثالثا با درخت دیگری به نام خرزهره نباید اشتباه شود البته مشخصات در خواص سایر ها كه با برگ بو به كلی متفاوت هستند .

منبع : موسسه اطلاع‌رسانی طعام اسرار