خودیاری یا شیادی

جنبش خودیاری و بالفعل سازی۱ به حرفه ای ۵/۸ میلیارد دلاری در سال تبدیل شده است.
● آیا واقعاً نتیجه بخش هم هست؟
▪ به نظر «تونی رابینز» مرشد خودیاری، پابرهنه راه رفتن روی زغال های سرخ ۱۰۰۰ درجه ای «تجربه ای اعتقادی است كه به درونی ترین شكل به افراد می آموزد می توانند تغییر كنند، رشد یابند، توان خود را به كار گیرند و كارهایی انجام دهند كه هیچ گاه فكر نمی كردند ممكن باشد.»
من خودم تا به حال سه بار روی آتش راه رفته ام بدون آنكه cool moss را زیر لب بخوانم (درحالی كه رابینز مراجعانش را وادار به خواندن آن می كند) یا به تفكرات مثبت بیندیشم. پس چرا نسوختم چون زغال چوب رسانایی گرمایی اندكی دارد، به ویژه در مقابل پوست مرده و پینه بسته كف پا و مخصوصاً اینكه به همان تندی آتش پیماها از روی بستر زغالی بدویم. كیك ۴۰۰ درجه ای درون فر را در نظر بگیرید، بدون سوختگی می توان لمسش كرد چون رسانای ضعیفی است درحالی كه نمی توان به قالب فلزی اش دست زد. علم فیزیك «چگونگی» راه رفتن روی آتش را توضیح می دهد. برای فهمیدن «چرایی»اش هم باید سراغ روانشناسی برویم.
سال ۱۹۸۰ در یك نشست تجاری صنعت دوچرخه شركت داشتم كه سخنران اصلی اش «مارك ویكتور هانسن» بود، كسی كه حالا نامش به خاطر همكاری در خلق سری كتاب های بیش از حد پرطرفدار «سوپ جوجه برای روح» روی زبان ها افتاده است. این سری شامل روح نوجوان، روح زندانی و روح مسیحی (و البته نه روح شكاك!) است. تعجبم از این بود كه چرا «هانسن» دستمزد یك سخنران را درخواست نكرد تا اینكه دیدم پس از سخنرانی اش چه اتفاقی افتاد. مردم تا بیرون از در هم صف كشیدند تا نوارهای مهیجش را بخرند كه من هم یكی از آنها بودم. حین تمرین های آمادگی برای مسابقات دوچرخه سواری بارها و بارها نوارها را گوش كردم.
همین بخش «بارها و بارها» كلید درك «چرایی» چیزی است كه «استیو سالرنو»، روزنامه نگار، آن را جنبش خودیاری و بالفعل سازی (SHAM)۲ می نامد. او در كتاب جدیدش SHAM چگونه جنبش خودیاری آمریكا را ناتوان ساخت» توضیح می دهد كه چگونه نوارها و سخنان باعث تقویت آنی برانگیختگی ای می شود كه پس از چند هفته فروكش كرده و خریداران را به مشتریانی تكراری تبدیل می كند. درحالی كه «سالرنو» ویراستار یك كتاب خودیاری برای انتشارات رودال بود (كه شعارش در آن زمان این بود «برای آنكه به مردم نشان دهیم چگونه می توانند نیروی جسم و ذهن شان را به كار گیرند و زندگی شان را بهبود بخشند.») مطالعات گسترده تجاری نشان داد مستعدترین خریدار یك كتاب خاص، هر موضوعی كه داشته باشد، كسی است كه طی هجده ماه گذشته كتابی مشابه خریده است. به گفته «سالرنو» طنز «قانون هجده ماه» هم (در این ژانر) در آن است« اگر چیزی كه فروختیم كار كند، هر فرد انتظار بهبود زندگی را دارد. كسی انتظار ندارد مردم به یاری بیشتر ما - حداقل در مورد مشكلی مشابه- نیازی داشته باشند، و مسلماً نه برای چندین بار.»
SHAM حفاظی ضدگلوله است اگر زندگی ات بهتر نمی شود تقصیر خودت است (چون تفكراتت به اندازه كافی مثبت نبوده.
● حالا راه حل چیست؟
▪ بیشتر خودیاری های مشابه، یا حداقل پیام هایی مشابه كه به صورت مجموعه هایی جدید عرضه می شوند. جایگشت های چندگانه مردان مریخی و زنان ونوسی «جان گری» را به یاد بیاورید - مریخ و ونوس با هم برای همیشه، مریخ و ونوس در اتاق خواب، راه حل رژیم و ورزش برای مریخ و ونوس- كه البته منظور هم مریخ و ونوس بازی، نمایش برادوی و افتتاح كلاب مد نیست.
SHAM زیركانه از دوگانگی ضعف و توانمندی سود می برد. مانند آیینی كه افراد را فی نفسه گناهكار می داند و بدین شكل آنها را محتاج آمرزشی می كند كه منحصراً به كمك همان آیین به دست می آید. مرشدهای SHAM هم اصرار می ورزند كه همه ما قربانیان «كودك درون» اهریمنی مان هستیم كه در نتیجه گذشته ای دلخراش به وجود آمده و نوارهایی را پدید آورده كه بارها و بارها در ذهن ما بازپخش می شوند. رستگاری هم از طریق توانمندسازی خود با «دستخط های زندگی» جدیدی حاصل می شود كه توسط خود استادان تهیه شده آن هم با قیمت هایی كه از ۵۰۰ دلار كارگاه های یك روزه تا ۵۹۹۵ دلار سمینار «ملاقات با تقدیر» رابینز متغیر است.
● آیا این برنامه ها موثر هم هستند؟
▪ كسی نمی داند. به نظر «سالرنو» هیچ مدرك علمی وجود ندارد كه نشان دهد تكنیك های بی شمار SHAM - از راه رفتن روی آتش گرفته تا دوازده گامی ها- مزیت خاصی دارد یا حتی بهتر از بیكاری است. قانون اعداد بزرگ می گوید از میان میلیون ها انسان كه با SHAM سروكار داشته اند، بالاخره برخی هم به طور اجتناب ناپذیری اوضاع شان بهبود می یابد. درست مثل شبه داروهای پزشكی؛ بدن به طور طبیعی خود را درمان می كند و آنگاه هر آنچه كه بیمار انجام داده اعتبار می یابد.معنای حقیقی خودیاری این است بیماری خود را درمان كن.

مایكل شرمر
ترجمه: الهیار امیری
پی نوشت ها:
۱ - طرفداران این ایده باور دارند توانایی های بالقوه و نهفته بسیاری در همه افراد وجود دارد كه تنها باید فعلیت یابند.- م
۲-.Self-Help and Actualization Movement به معنای حقه بازی و ریاكاری است ولی در اینجا كاربردی كنایی دارد و با اینكه به عنوان كوته نوشت عبارت مذكور آمده اما در اصل معنای شیادی و حقه بازی آن مدنظر است.

منبع : روزنامه جوان