جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


تکدی؛ شغل، جرم یا اجبار؟


تکدی؛ شغل، جرم یا اجبار؟
بهبود وضعیت اقتصادی و تأمین شغل مناسب از یك سو و مبارزه بنیادین با باندهایی كه متكدیان را هدایت می كنند از سوی دیگر به عنوان دو اصل اساسی در برخورد با متكدیان شمرده می شود؛ موضوعی كه دكتر حسینی آن را در سرفصل برخورد با آسیب اجتماعی به نام تكدی گری قرار می دهد. شاید بی اعتنایی به این دو موضوع باعث شده تا با گذشت نزدیك به یك ماه از طرح جمع آوری متكدیان در تهران ۵۹ درصد از متكدیان جمع آوری شده از سطح شهر تهران همچنان بلاتكلیف مانده باشند.
از ۲۲ اردیبهشت ماه كه طرح جمع آوری متكدیان در سطح شهر تهران آغاز شده بیش از ۳۷۶ متكدی از سطح شهر جمع آوری شدند، نوریان در ادامه می گوید: «از بین ۳۷۶ متكدی جمع آوری شده، برای ۱۵۱ نفر آنها حكم صادر شده است و بر طبق این حكم صادره ۱۲نفر از این افراد به اداره اتباع خارجی، ۲۱ نفر به سازمان بهزیستی، ۲ نفر به كمیته امداد امام خمینی(ره)، ۲۳نفر به مركز قرچك، ۲۷ نفر به زندان قزل حصار و ۸ نفر به زندان اوین فرستاده شدند.»
اما بلاتكلیفی ۲۲۵ نفر از متكدیان جمع آوری شده و عدم تصمیم گیری برای آنها موضوعی است كه نمی توان به راحتی از كنار آن گذشت. آنچه كه تصمیم گیری در این زمینه را سخت تر می كند بلاتكلیفی ۵ كودكی است كه در بین این ۲۲۵ نفر قرار گرفته اند و معاونت اجتماعی شهرداری تهران جای مشخصی برای نگهداری آنها ندارد.
●نقطه، سرخط
جمع آوری گداها را بارها انجام دادیم، اما مشكل با این یك سال و ۸ ماه و ۶ ماه جمع آوری ها حل نمی شود.« علی رجبی» ۳۵ ساله، اهل ملایر آقا مو غریبم، مورو ببر خانه، مو گدایی نمی كردم، صدای آخر از ته چهره معصومه ۸۵ ساله بلند می شود و لابه لای صداهای مینی بوس ویژه شمال شرق می پیچد و می رسد به جناب سروان كه چهره مهربانش به لباس جدی اش نمی آید و همین مهربانی است كه دامنگیرش می شود تا صدای التماس پیرزن بیشتر او را خطاب كند.
مینی بوس جمع آوری متكدیان شمال شرق تهران با ۳۰ دقیقه تأخیر از سه ماشین دیگر دل كند و در ۳ ساعت و چند دقیقه ای كه ما همراهش بودیم ۲ زن و ۳ مرد را كه گوشه و كنار میدان هفت تیر، زیر پل سیدخندان و اطراف میدان رسالت و خیابان هنگام پناه گرفته بودند، سوار كرد تا به مركز نگهداری متكدیان در اسلامشهر ببرد؛ جایی كه دیگر قرار نیست وسط بیابان ها باشد تا آنها مجبور شوند ۳ ، ۴ روز پیاده راه بیایند تا به شهر یا آبادی برسند؛ كاری كه پیش از این نیروی انتظامی بعد از جمع آوری متكدیان در یكی از دوره های جمع آوری آنها انجام می داد.
« تو دنی قرآن، تو دنی خدا، آقا شما هم می میرید، خیال نكن به دنیا می مونی. » سوژه همان معصومه ۸۵ ساله است كه لابه لای خطوط درهم و برهم چهره اش معصومیت از دست رفته نمایان است. خطوطی كه در اولین لحظه برخورد با او، ترحم رهگذران را برانگیخت و صدای اعتراضاتش را بلند كرد. همان كه نگاه دلسوزانه را از گام های گریزانش گرفت و بلندش كرد و محكم به صندلی آخر مینی بوس شمال شرق چسباند.
یاد حرف های معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران می افتیم كه پیش از هر چیز نه تنها به موضوع اطلاع رسانی، هشدار و آگاه سازی مردم در برخورد با متكدیان تأكید داشت كه فاز اول این طرح را اطلاع رسانی به خود متكدیان در مورد نوع تخلف و جرمی كه مرتكب می شوند، می دانست و از همین رو از یك ماه پیش از آغاز اقدامات اجرایی جمع آوری آنها، اكیپ هایی از مددكاران و مأموران نیروی انتظامی با اطلاعیه ها و بروشورها به سراغ آنها می رفتند.
احمد نوریان نیز سوءاستفاده از عاطفه و دلسوزی مردم و اعتقاد به آغاز روز با صدقه را كه یك باور دینی است در ایجاد و رشد متكدیان مؤثر می داند و معتقد است باید جلوی سوءاستفاده از این اعتقاد را گرفت و بستر مناسب برای به جریان انداختن آن را فراهم كرد. شاید همین نكته باعث شده بود تا اكثر متكدیانی كه اكیپ های جمع آوری به سراغشان می رفتند در سایه صندوق صدقات پناه گرفته بودند. اما دكتر حسینی، نقطه مقابل این موضوع را مطرح می كند، نكته ای كه حركت كمرنگ اما مؤثر آن در این دوره از برخورد با متكدیان دیده می شود.
ایجاد شغل برای این افراد یكی از مهمترین موضوعاتی است كه دكتر حسینی، جامعه شناس و استاد دانشگاه به آن اشاره می كند و می گوید: جدای از عده ای از متكدیان كه در دامن باندهای استفاده گر از آنها افتاده اند، درصد معدودی از متكدیان واقعاً نیازمند هستند و در نتیجه باید وضعیت اقتصادی آنها بهبود پیدا كند كه این حركت نیز با تأمین شغل مناسب امكان پذیر است. در حقیقت حمایت اقتصادی كه از طریق ایجاد شغل به دست می آید می تواند به حل این آسیب اجتماعی كمك كند.
دكتر حسینی با تأكید به اینكه تكدی گری موضوعی تك بعدی نیست بلكه در امتداد سایر مسائل اجتماعی قرار دارد، می گوید: وقتی كه رفاه اجتماعی را براساس مبنای پرداخت مستمری نه بر مبنای بهبود وضعیت اقتصاد و معیشت جامعه قرار دهیم، باید انتظار رشد تكدی گری را در جامعه داشته باشیم.
با این وجود معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران معتقد است: نگاه همه جانبه به موضوع تكدی گری، حركت زنجیره وار و اقدامات همه جانبه، توجه به اصل تداوم و استمرار، مشاركت جویی همه نهادهای دولتی و مردمی و اصل آگاه سازی اذهان عمومی و توجه به فرهنگ سازی نه تنها روی كاهش تكدی گری كه در مقابله با اكثر آسیب های اجتماعی مؤثر است.
نكته قابل توجه در این دوره از جمع آوری متكدیان، نگهداری آنها در یك مجموعه به عنوان قرنطینه است در این مجموعه نمایندگانی در بهزیستی، كمیته امداد امام خمینی(ره)، اداره كل اتباع بیگانه و نهادهایی كه در این موضوع مسئولیت دارند، حاضر هستند و در دو بخش زنان و كودكان و مردان احكام قضایی صادر می شود. در دسته اول گروه های سازمان یافته در تكدی گری برای درآمدزدایی استفاده می كنند، شناسایی و سوابق آنها بررسی و حكم صادر می شود. اما در دو گروهی كه شامل افراد بیكار و مستمند می شود رفتار متفاوتی شامل ایجاد كار و یا بازگرداندن آنها به استان و شهر خودشان صورت می گیرد.
هرچند هدایت متكدیان به مراكز مختلف مشكلاتی را ایجاد كرده است، اما توانسته تأثیر خوبی به جای بگذارد. مدیر كل بهزیستی استان تهران در این مورد می گوید: تاكنون حدود ۱۰۰ نفر از متكدیان جمع آوری شده از سطح شهر تهران را تحویل گرفته اند اما به علت نبود بودجه برای نگهداری آنان سایر خدمات بهزیستی در تهران متوقف شده است.
محمد نفریه طرح جمع آوری متكدیان را ادامه طرح جمع آوری كارتن خواب ها می داند و می گوید: در همین راستا از سال ۸۳ تا كنون بیش از ۷۰۰ نفر متكدی، بی خانمان، معتاد، بیمار روانی مزمن، زن بدون سرپرست و سالمند از سطح شهر تهران جمع آوری و برای نگهداری به بهزیستی تحویل شده است.
با وجود اینكه بهزیستی مسئولیت نگهداری این افراد را برعهده دارد اما نفریه معتقد است هیچ اعتباری برای نگهداری آنان در اختیار این سازمان قرار نگرفته است و به همین دلیل از اعتبارات سایر قسمت ها برای نگهداری آنها، هزینه می شود.
كل ظرفیت مراكز روزانه و شبانه روزی بهزیستی در استان تهران كه به صورت دولتی و خصوصی هستند، ۲هزار و ۱۰۰ نفر است كه طی دو سال گذشته ۷۰۰ نفر فقط به عنوان متكدی و كارتن خواب به این مجموعه اضافه شده است. به گفته نفریه هنوز فكری برای نگهداری متكدیان حرفه ای نشده است در حالی كه به نظر بهزیستی باید قوه قضائیه برای بالارفتن هزینه تكدی گری حكم های قاطعی برای این متخلفان صادر كند و آنان را به جریمه نقدی تا كار اجباری محكوم كند.
این درحالی است كه طبق قانون نیز افرادی كه به عنوان متكدی دستگیر می شوند به واسطه ارتكاب جرم به۲ ماه تا ۲ سال حبس محكوم می شوند.
●آمارها چه می گوید؟!
طرح جمع آوری متكدیان در ۲۲ اردیبهشت ماه آغاز شده است، با وجود اینكه بسیاری معتقدند تبلیغ و اطلاع رسانی در هفته پیش از اقدامات اجرایی تأثیر منفی در این موضوع داشته است، با این وجود طی ۴ روز اول اجرای طرح ساماندهی و جمع آوری متكدیان ۱۷۱ نفر جمع آوری شدند كه از این تعداد ۱۱۴ نفر مرد، ۴۸ نفر زن و ۳ دختر بچه و ۶ پسر بچه دستگیر شدند. نكته قابل توجه در مورد این آمار و ارقام در میزان سلامت جسمانی این افراد است. از ۱۷۱ متكدی و ۱۲۸ نفر به لحاظ جسمی كاملاً سالم، ۳۵ نفر معلول، ۵ نفر افغانی و ۱۴ نفر پاكستانی بودند.
بد نیست بدانید ۹۰ درصد متكدیان در تهران حرفه ای و ساماندهی شده بوده و ۵۰ درصد آنها نیز معتاد هستند.
از بین آمار و ارقام ارائه شده در مورد طرح جمع آوری و ساماندهی متكدیان آنچه بیش از همه قابل توجه است میزان درآمد ماهانه آنهاست. در بررسی های انجام شده از كودكان متكدی خواسته شد تا به ازای دریافت ماهانه ۲۰۰ هزار تومان از كار خود دست بكشند كه آنها با این موضوع مخالفت كردند. این پیشنهاد با مبلغ ۵۰۰ هزار تومان به متكدیان بزرگسال داده شد كه به دلیل سود بالاتری كه در تكدی گری هست، با این موضوع نیز مخالفت شد.
درآمد بین ۵ تا ۱۵ میلیون ریال باعث شده تا آنها با ارقام ارائه شده از سوی مسئولین مخالفت كنند. براساس تحقیقات صورت گرفته از سوی امور اجتماعی استانداری تهران، بعضی از متكدیان، مناطق مرفه نشین شهرها را در میان خود تقسیم كرده و به نوعی سرقفلی این مناطق را به نام خود ثبت كرده اند. این افراد به متكدیان دیگر اجازه حضور در این مناطق را نمی دهند و این نكته نشان دهنده آن است كه آنها با سازماندهی كامل فعالیت می كنند.
رقم ۲۰ درصدی كه نشان دهنده تعداد متكدیانی است كه صاحب خانه هستند، میزان درآمد بالای این افراد را نشان می دهد. در نهایت به گفته رسول خادم، رئیس كمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران بیش از ۸۰ درصد متكدیان در شهر تهران گدانما هستند.
وی حضور بیش از ۸۰ درصد گدانما در شهر را به علت وجود عرضه و تقاضای تكدی گری در شهر می داند و می گوید: مردم دارای فرهنگی هستند كه با ترحم به این افراد كمك می كنند.
به گفته رئیس كمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران، مصوبه شورای عالی اداری به عنوان تنها مرجع قانونی برای جمع آوری متكدیان باید اصلاح شود كه پیشنهاد آن از طرف شورای شهر به شورای عالی ارائه خواهد شد.
آزاده بهشتی
منبع : روزنامه همشهری


همچنین مشاهده کنید